25 Απριλίου 2024
Νίκος Καλλιακμάνης
Οι δοκιμασίες που εφαρμόζονται για τον έλεγχο λειτουργικότητας των πνευμόνων, περιλαμβάνουν απλές σπιρομετρικές δοκιμασίες αλλά και πολύπλοκα φυσιολογικά «tests».
Η χρησιμοποίηση των ηλεκτρονικών υπολογιστών, η καταγραφή και ερμηνεία των εξετάσεων από αυτούς δίνει τη δυνατότητα στο γιατρό να ασχοληθεί περισσότερο χρόνο με τον άρρωστο (λήψη ιστορικού, προσωπική ανθρώπινη επαφή), αφήνοντας στον ηλεκτρονικό υπολογιστή τον «άχαρο» ρόλο κατάταξης, καταγραφής των διαφόρων παραμέτρων της φυσιολογικής ή παθολογικής λειτουργίας των πνευμόνων του υπό εξέταση ατόμου.
Παρακάτω, καταγράφονται οι δοκιμασίες που χρησιμοποιούνται για την κλινική εκτίμηση του αρρώστου, όπως και οι πιο «πρακτικές» από αυτές (βλέπε ΠΙΝΑΚΑΣ 1).
ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΠΝΕΥΜΟΝΩΝ
ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΑΝΑΠΝΟΗΣ
Φυσιολογικά η λειτουργία της αναπνοής καθορίζεται από το αναπνευστικό κέντρο που βρίσκεται στον προμήκη μυελό. Τα ερεθίσματα του αναπνευστικού κέντρου είναι ποικίλα και προέρχονται : 1) από άλλα κέντρα του εγκεφάλου, 2) από χημειοϋποδοχείς που βρίσκονται στις καρωτίδες (PaO2), 3) κεντρικούς χημειοϋποδοχείς (PaCO2 – [H+]) και 4) νευρογενή εθερίσματα από κινητικά ερεθίσματα τενόντων και αρθρώσεων.
Τα νευρικά αυτά ερεθίσματα μεταβιβάζονται μέσω των νεύρων της σπονδυλικής στήλης και των περιφερικών νευρών στους μεσοπλεύριους μύες και μύς του διαφράγματος όπου με απόλυτο συγχρονισμό δημιουργούν αρνητική υπεζωκοτική πίεση.
Το τελικό αποτέλεσμα είναι η ανταλλαγή αερίων στις κυψελίδες των πνευμόνων.
Αυτός ο αναδραστικός μηχανισμός που ρυθμίζει την αναπνοή είναι πάρα πολύ ευαίσθητος έτσι ώστε ο αερισμός των κυψελίδων να ακολουθεί το μεταβολικό ρυθμό με τελικό σκοπό τα αέρια αίματος στις αρτηρίες να διατηρούνται σε φυσιολογικά ελεγχόμενο επίπεδο.
Κάθε δυσλειτουργία του αναπνευστικού συστήματος σε οποιοδήποτε σημείο του μεταβολικού αυτού μονοπατιού, έχει επίπτωση στη φυσιολογική λειτουργία, με επακόλουθο αναπνευστική ανεπάρκεια.
Η δυσλειτουργία αυτή μπορεί να ελεγχθεί κατάλληλα όταν κάποιος γνωρίζει το σύνολο των παθολοφυσιολογικών μηχανισμών που ρυθμίζουν την λειτουργία της αναπνοής.
ΠΙΝΑΚΑΣ 1 – ΔΕΙΚΤΕΣ ΠΝΕΥΜΟΝΙΚΗΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ
| |
A-aDo2 : Διαφορά – αρτηριακού κυψελιδικού O2 | PaCO2 : Μερική πίεση Ο2 κυψελίδων |
Cstat : Στατική διατασιμότητα πνευμόνων | PaO2 : Μερική πίεση αρτηριακού Ο2 |
DLCo : Ικανότητα διάχυσης πνευμόνων για Co (ml/min/mmHg) | PaCO2 : Μερική πίεση αρτηριακού CO2 |
ERV : Εκπνευστικός υπολειπόμενος όγκος | PB : Βαρομετρική πίεση |
FEF25%-75% : Μέση εκπνευστική ροή κατά το μέσον της FVC | PCO2 : Μερική πίεση CO2 |
FEV1 : Βίαιος εκπνεόμενος όγκος σε 1 sec | PECO2 : Μερική πίεση εκπνευόμενου CO2 |
FEV1%VC : Βίαιος εκπνεόμενος όγκος στο 1˝ σαν αναλογία (%) του FVC. | PEF : Μέγιστη εκπνευόμενη ροή |
F1O2 : Επί της % (αναλογία) εισπνεόμενου Ο2 | PIO2 : Μερική πίεση εισπνεόμενου Ο2 |
FRC : Λειτουργική υπολειπόμενη ικανότητα πνευμόνων | PO2 : Μερική πίεση Ο2 |
FVC : Ζωτική χωρητικότητα | PV : Μερική πίεση μικτού αρτηριοφλεβώδους αίματος |
[H+] : Συγκέντρωση ιόντων υδρογόνου (nanomole/L) | PVO2 : Μερική πίεση μικτού φλεβικού αίματος Ο2 |
MEF50%VC: Μέση εκπνεόμενη ροή στο 50% του FVC | Q : Διάχυση (L/min) |
MEP : Μέγιστη εκπνευστικη πίεση (cm H2O) | RW : Αντίσταση αεραγωγών |
MIF50%VC : Μέση εισπνεόμενη ροή στο 50% FVC | RV : Υπολειπόμενος όγκος |
MIP : Μέγιστη εκπνεόμενη πίεση (cm H2O)
| TLC : Ολική χωρητικότητα πνευμόνων |
MUV : Μέγιστη ικανότητα εκούσιου αερισμού | VC : Ζωτική χωρητικότητα πνευμόνων |
PAO2 : Μερική πίεση Ο2 κυψελίδων | V : Αερισμός (L/min) |
| VA : Αερισμός κυψελίδων (L/min) |
| VCO2 : Παραγωγή CO2 (L/min) |
| VO2 : Κατανάλωση Ο2 (L/min) |
ΠΙΝΑΚΑΣ 2 – ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΕΥΡΗΜΑΤΑ ΣΕ ΠΝΕΥΜΟΝΙΚΑ ΝΟΣΗΜΑΤΑ | |||
ΜΕΤΡΗΣΗ | ΑΠΟΦΑΚΤΙΚΕΣ ΝΟΣΟΙ | ΠΕΡΙΟΡΙΣΤΙΚΟΙ ΝΟΣΟΙ | ΜΙΚΤΑ ΝΟΣΗΜΑΤΑ |
FEV1/FVC | Ελάττωση | κ.φ. ή αυξημένο | Ελαττωμένο |
FEV1 | Ελάττωση | Ελάττωση – κ.φ. ή και αυξημένο | Ελάττωση |
FVC | Ελάττωση ή κ.φ. | Ελάττωση | Ελάττωση |
TLC | κ.φ. – αυξημένο | Ελάττωση | Ελάττωση |
RV | κ.φ. - αυξημένο | ελάττωση | Ελάττωση – κ.φ. - αυξημένο |
Ref : Merck Man 18th ed.
FEV1 : Forced expiratory volume in 1 sec
FVC : Forced vital capacity
TLC : Total Iung capacity
RV : Residual volume
ΑΠΟΦΡΑΚΤΙΚΟΙ ΝΟΣΟΙ ΠΝΕΥΜΟΝΩΝ
- Αυξημένες αντιστάσεις από ανωμαλίες πνευμόνων (παρεγχυματική καταστροφή που συμβαίνει στο εμφύσημα), εντός των αεραγωγών (όγκοι, εκκρίσεις, παχειά βλέννη).
- Αλλαγές στο τοίχωμα αεραγωγών (οίδημα – σύσπαση μυών).
- Απώλεια «ελαστικότητας».
ΠΕΡΙΟΡΙΣΤΙΚΟΙ ΝΟΣΟΙ
- Απώλεια όγκου πνευμόνων (λοβεκτομή).
- Δομικές ανωμαλίες οργάνων που υποστηρίζουν του πνεύμονες (κατάγματα πλευρών – κύφωση – παχυσαρκία)
- Αδυναμία αναπνευστικών μυών (νευρομυϊκές παθήσεις).
- Ανωμαλίες στο παρέγχυμα πνευμόνων (πνευμονική ίνωση).
- Ανωμαλίες θωρακικού τοιχώματος.
ΣΟΒΑΡΟΤΗΤΑ ΕΞΕΛΙΞΗΣ ΑΠΟΦΡΑΚΤΙΚΩΝ – ΠΕΡΙΟΡΙΣΤΙΚΩΝ ΝΟΣΩΝ ΠΝΕΥΜΟΝΩΝ | |||
| ΑΠΟΦΡΑΚΤΙΚΕΣ ΝΟΣΟΙ | ΑΠΟΦΡΑΚΤΙΚΕΣ | |
ΣΟΒΑΡΟΤΗΤΑ* | FEV1/FVC % ποσοστό πρόγνωσης | FEV1 % ποσοστό πρόγνωσης | TLC % ποσοστό πρόγνωσης |
Κ.Φ. | ≥ 70 | ≥ 80 | ≥ 80 |
Μέτρια | < 70 | ≥ 80 | 70 – 79 |
Μεσαία | < 70 | 50 ≤ FEV1 < 80 | 50 – 69 |
Σοβαρά | < 70 | 30 ≤ FEV1 < 50 | < 50 |
Εξαιρετικά σοβαρά | < 70 | < 30 ή < 50 με χρόνια αναπνευστική ανεπάρκεια | - |
* κριτήρια περιέχουν υποκειμενικότητα.
FEV1 : Forced expiratory volume in 1 sec.
Ref : Merck Man 18th ed.
