Οι Τηλεπικοινωνίες στην ΑρχαιότηταΤο επίρρημα «τήλε» σαν πρώτο συνθετικό της λέξεως μας δίνει να καταλάβουμε ότι η «τηλεπικοινωνία» είναι η επικοινωνία μεταξύ δύο σταθμών που βρίσκονται σε απόσταση μεταξύ τους, για τη μετάδοση πληροφοριών με οπτικά ή ηχητικά σήματα καθώς και με τη σύγχρονη τεχνολογία. Το ταχυδρομείο είναι ένα άλλο μέσο επικοινωνίας με βασική διαφορά ότι το μήνυμα είναι γραπτό κείμενο και μεταφέρεται με κάποιο μεταφορικό μέσο ή με ταχυδρόμο, που μπορεί να είναι άνθρωπος ή ακόμα και περιστέρι ή άλλο εκπαιδευμένο ζώο. Τέλος, θα πρέπει να αναφερθούμε και στον αγγελιοφόρο ο οποίος μεταφέρει προφορικά το μήνυμα που του εμπιστεύθηκαν.

Οι πρώτες ανάγκες επικοινωνίας ήταν για στρατιωτικούς και μόνο σκοπούς. Οι παρατηρητές έπρεπε να αναφέρουν την προσέγγιση εχθρικών στρατευμάτων και οι στρατηγοί ήθελαν να αναγγέλλουν την εξέλιξη των πολεμικών επιχειρήσεων, να ζητούν υποστήριξη ή τη βοήθεια των συμμάχων τους κ.λ.π. Τα μηνύματα αυτού του είδους δεν έπρεπε να είναι γνωστά σε όλους. Γι’ αυτό οι χειριστές τους ήταν άνθρωποι της απολύτου εμπιστοσύνης. Ο τρόπος επικοινωνίας τους ήταν από τη φύση του αρκετά προστατευμένος και δεν χρειαζόταν πάντα ένα κρυπτογραφικό κώδικα. Οι κρυπτογραφικοί κώδικες αν και υπήρχαν από πολύ νωρίς, χρησιμοποιούνταν κυρίως στα γραπτά κείμενα που μετέφεραν οι ταχυδρόμοι. Αυτά κινδύνευαν να πέσουν στα χέρια του εχθρού ή να διαρρεύσει το περιεχόμενο τους εκεί που δεν θα έπρεπε. Οι αγγελιοφόροι μετέφεραν κυρίως «κωδικές λέξεις» χωρίς να ξέρουν αυτοί οι ίδιοι τη σημασία τους.

Στην ελληνική μυθολογία παρουσιάζεται σαν πρώτη επικοινωνιακή μορφή η Ίριδα που μετέφερε μηνύματα των θεών του Ολύμπου και ιδιαίτερα της Ήρας. Ήταν κόρη του Θαύμαντα και της Ωκεανίδας Ηλέκτρας, Οι αρχαίοι Έλληνες τη φανταζόντουσαν όπως αγιογραφούνται στο Χριστιανισμό οι άγγελοι, με μεγάλα φτερά στους ώμους,  αλλά και με χρυσά φτερωτά σανδάλια και το κηρύκειο στο χέρι. Οι ίδιοι θεωρούν διάδοχο της τον Ερμή με φτερωτό κράνος, φτερωτά πέδιλα και βεβαίως κηρύκειο. Πατέρας του Ερμή ήταν ο Δίας και μητέρα του η Μαία, μια από τις Πλειάδες που ήταν θυγατέρες του Άτλαντα Αυτός μετέφερε με απόλυτη εχεμύθεια τα μηνύματα των Αθανάτων. Γι’ αυτό και το Όπλο των Διαβιβάσεων τον έχει σαν έμβλημα του. Ο συμβολισμός δεν είναι απόλυτα επιτυχημένος.

Ο Ερμής αλλά και η Ίρις ήταν αγγελιαφόροι. Μετέφεραν μηνύματα μετακινούμενοι οι ίδιοι. Περισσότερο επιτυχημένο σύμβολο θα ήταν ο πυρσός που όπως θα δούμε, ήταν το πρώτο σκεύος για την εξυπηρέτηση των τηλεπικοινωνιών Πρώτος διαβιβαστής ήταν ο Παλαμήδης γιος του Ναύπλιου και της Ησιόνης. Ήταν ο «διευθυντής επικοινωνιών» του εκστρατευτικού σώματος των Αχαιών στην Τροία. Χρησιμοποιούσε πυρσούς με κώδικες σημάτων. Τον διαδέχθηκε ο βοηθός του Σίνωνας, αυτός που πραγματοποίησε την πρώτη «μυστική δράση» στον κόσμο. Όταν οι Αχαιοί επιβιβάσθηκαν και απέπλευσαν με τα πλοία τους, ο Σίνωνας εκτελώντας διαταγές, παρέμεινε στην Τροία και παραδόθηκε στον εχθρό παριστάνοντας τον αυτόμολο. Έπεισε τους Τρώες να βάλουν το Δούρειο Ίππο μέσα στην πόλη γκρεμίζοντας τα τείχη και την κατάλληλη χρονική στιγμή ειδοποίησε με σήματα τον Αγαμέμνονα που επαναποβίβασε τα στρατεύματα του στην Τροία και την κυρίευσε.

Ας αρχίσουμε τώρα την περιγραφή των τρόπων τηλεπικοινωνίας, με τους προϊστορικούς τρόπους μεταδόσεως σημάτων σε άλλους λαούς, για να φθάσουμε στη συνέχεια στις εξελιγμένες μεθόδους της ελληνικής αρχαιότητας. Οι κάτοικοι των Καναρίων νήσων, οι Γκουάντσε, επικοινωνούσαν σε αποστάσεις μέχρι τεσσάρων χιλιομέτρων με σφυρίγματα. Ο τρόπος αυτός επικοινωνίας εξακολουθεί να υπάρχει και σήμερα στο νησί Γκομέρα. Τα σφυρίγματα αποτελούνται από συνδυασμό τεσσάρων ήχων για τα φωνήεντα και δύο άλλων για τα σύμφωνα. Λέγεται ότι το 1940 ο Αυστριακός Δρ. Ντομινίκ Ουέλφερ που τα μελέτησε κατέγραψε δυο χιλιάδες εννιακόσιες εννέα λέξεις! Ο αριθμός αυτός πρέπει να είναι υπερβολικός αφού πάντα ο άνθρωπος χρησιμοποιούσε τέτοιους τρόπους μόνο για να μεταδώσει σύντομα μηνύματα και όχι για να φλυαρεί. Ο Ηρόδοτος μας αναφέρει ένα παρόμοιο σύστημα συνεννοήσεως με σφυρίγματα που χρησιμοποιείτο στην εποχή του από τους λαούς της Βόρειας Αφρικής. Ένας άλλος τρόπος επικοινωνίας ήταν τα σήματα καπνού με τη βοήθεια κουβέρτας που απελευθέρωνε κατά διαστήματα νέφη καπνού με συνθηματική σημασία. Είναι ο χαρακτηριστικός τρόπος επικοινωνίας των Ινδιάνων της Βόρειας Αμερικής. Με αυτό τον τρόπο επικοινωνούσαν μέχρι τις αρχές του περασμένου αιώνα. Η μέθοδος όμως αυτή αρχικά πρέπει να χρησιμοποιήθηκε από τους Κινέζους. Τα ταμ-ταμ ήταν ένας ακόμα προϊστορικός τρόπος επικοινωνίας που έφθασε μέχρι τις μέρες μας καθώς ακόμα και σήμερα χρησιμοποιείται από ιθαγενείς της Γκάνα. Εξελιγμένο φωνητικό σύστημα χρησιμοποίησαν οι Κινέζοι με την εγκατάσταση μεταλλικών σωληνοειδών φωναγωγών από φυλάκιο σε φυλάκιο στο Σινικό Τείχος για αναμετάδοση των μηνυμάτων τους σε όλο το μήκος του που φθάνει τα έξι χιλιάδες τετρακόσια χιλιόμετρα. Ο Πέρσης βασιλιάς Ξέρξης χρησιμοποίησε ένα ζωντανό δίκτυο τηλεπικοινωνίας. Είχε τοποθετήσει ένα άνδρα κάθε εκατό περίπου μέτρα. Το μήνυμα μεταδιδόταν από τον ένα στον άλλο και μπορούσε να φθάσει μέχρι την άκρη της αχανούς αυτοκρατορίας του μέσα σε ένα εικοσιτετράωρο.

Όταν όμως οι Πέρσες εκστράτευσαν στην Ελλάδα βελτίωσαν τις μεθόδους τους, οργανώνοντας εξελιγμένο δίκτυο «φρυκτωριών» που έφθανε μέχρι την πρωτεύουσα τους. Είχαν οργανώσει όμως και ένα άλλο δίκτυο που μετέφερε πληροφορίες από τους κατασκόπους τους που συνεργαζόντουσαν με τον προδότη Ιππία. Τα σήματα μεταδίδονταν με αντανακλάσεις του ηλιακού φωτός χρησιμοποιώντας σαν κάτοπτρα ασπίδες. Η μέθοδος αυτή με τους «ηλιογράφους» ή τα «ηλιοτρόπια» όπως ονομάσθηκαν τα κάτοπτρα, διατηρήθηκε για πολλούς αιώνες για μετάδοση μηνυμάτων σε αποστάσεις μέχρι και εκατόν σαράντα χιλιόμετρα ανάλογα με την ορατότητα και τις συνθήκες φωτισμού.

Οι τηλεπικοινωνίες στην ελληνική αρχαιότητα ήταν αρκετά εξελιγμένες. Βασικός τρόπος οι φρυκτωρίες. Η λέξη είναι σύνθετη. Το πρώτο συνθετικό σημαίνει πυρσός και το άλλο φροντίδα. Οι φρυκτωροί ήταν οι διαβιβαστές της αρχαιότητας που αγρυπνούσαν διατηρώντας αναμμένη φωτιά παρατηρώντας διαρκώς τον απέναντι τους «σταθμό» έτοιμοι να απαντήσουν και να αναδιαβιβάσουν τα σήματα. Εκτός από τις πληροφορίες που έχουμε από τον Όμηρο, υπάρχουν πλήθος άλλες από πολλούς άλλους αρχαίους συγγραφείς όπως από τον Απολλώνιο το Ρόδιο, τον Αισχύλο, τον Ηρόδοτο, το Θουκυδίδη, τον Ευριπίδη και τον Αριστοφάνη.

Χαρακτηριστικό είναι αυτό που αναφέρει ο Αισχύλος (Αγαμέμνων, στίχοι 263-304), βασιζόμενος βεβαίως σε κάτι που θα μπορούσε να είχε συμβεί στην πραγματικότητα. Όταν περί το 1184 π.Χ. κυριεύθηκε η Τροία, η χαρμόσυνη είδηση έφθασε στις Μυκήνες. Το μήνυμα μεταδόθηκε με φωτιές από το αρχαιότερο δίκτυο επικοινωνίας, που είχε μήκος μεγαλύτερο των εξακοσίων χιλιομέτρων. Αποτελείτο από δέκα σταθμούς που ήταν εγκατεστημένοι με την ακόλουθη σειρά: Τροία - Ίδη - Έρμαιο Λήμνου - Άθως - Μάκιστο Εύβοιας - Μεσσάπιο της Βοιωτίας - Κιθαιρώνας – Αιγίπλαγκτο (στα Μέγαρα) - Αραχναίο – Ανάκτορο των Μυκηνών.
Στους κάμπους της Μακεδονίας επίσης σώζονται μέχρι σήμερα τεχνητοί λόφοι που χρησίμευαν σαν τηλεπικοινωνιακοί σταθμοί από την εποχή του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Το δίκτυο αυτό ξεκινούσε από τα βάθη της Ασίας και διασκορπιζότανε σε ολόκληρη την Ελλάδα. Ο ιστορικός Αρριανός μας πληροφορεί ότι ο γενναίος Έλληνας Στρατηλάτης χρησιμοποιούσε στις εκστρατείες του και ηχητικά ή φωνητικά σήματα. Ένα τρίποδο με ύψος τέσσερα περίπου μέτρα συγκρατούσε ένα πελώριο ηχητικό κέρας ή ένα τηλεβόα κρεμασμένο από την κορυφή του. Το κέρας ή ο τηλεβόας μπορούσε να περιστρέφεται σε διάφορες κατευθύνσεις για να μεταδίδει φωνητικά μηνύματα σε απόσταση δύο χιλιομέτρων και ηχητικά σε διπλάσια απόσταση, ανάλογα με τον άνεμο και τη μορφολογία του εδάφους. Όπως αντιλαμβανόμεθα οι σταθμοί αυτοί ήταν προσωρινοί και εξυπηρετούσαν έκτακτες ανάγκες επικοινωνιών κατά τις γρήγορες μετακινήσεις των στρατευμάτων ή μέχρι να εγκατασταθούν άλλοι μόνιμοι.

Μια σημαντική εξέλιξη στις τηλεπικοινωνίες είχαμε γύρω στο 330 π.Χ. με μια σπουδαία εφεύρεση του στρατηγού Αινεία του Τακτικού από την Αρκαδία. Ήταν ο υδραυλικός τηλέγραφος. Σύμφωνα με την περιγραφή του ιστορικού Πολύβιου, αυτός ήταν ένας κάδος με μια βρύση σταθερής παροχής στη βάση του. Ο κάδος γέμιζε με νερό όπου επέπλεε ένας πλωτήρας που έφερε κατακόρυφη ράβδο. Στην ράβδο αυτή ήταν σημειωμένα διάφορα μηνύματα π.χ: «προσεγγίζουν πλοία», «εχθρός προελαύνει», «εχθρός στρατοπέδευσε» κ.λ.π. Σε κάποιο ακίνητο σημείο υπήρχε ένας δείκτης που εφάπτετο της ράβδου. Τέτοιες συσκευές ακριβώς ίδιες υπήρχαν σε κάθε σταθμό του δικτύου. Όταν ήθελαν να μεταδώσουν ένα από τα τυποποιημένα σήματα ο φρυκτωρός του πρώτου σταθμού κινούσε συνθηματικά ένα πυρσό. Η κίνηση του αυτή σήμαινε: «Να είστε έτοιμοι έχω να μεταβιβάσω σήμα». Με τον ίδιο τρόπο απαντούσε ο δεύτερος σταθμός ότι είναι έτοιμος να λάβει το σήμα. Στην συνέχεια, ο πρώτος άνοιγε τη βρύση και ταυτόχρονα ύψωνε τον πυρσό του που τον κρατούσε περιμένοντας να αδειάσει το νερό μέχρι να φθάσει ο σταθερός δείκτης που ήταν προσαρμοσμένος στο πλωτήρα, στο σημείο της ράβδου που αναγραφόταν το μήνυμα.

Ο δεύτερος σταθμός με την ύψωση του πυρσού άνοιγε τη βρύση και την έκλεινε μόλις ο πρώτος κατέβαζε τον πυρσό. Η ράβδος του τότε θα ήταν σταματημένη στο αντίστοιχο σημείο του σταθερού δείκτη, όπου αναγραφόταν το ίδιο μήνυμα. Με αυτό τον τρόπο, το σήμα μεταδιδόταν από σταθμό σε σταθμό μέχρι τον προορισμό του. Είναι ευνόητο ότι στους ενδιάμεσους σταθμούς δεν ήταν απαραίτητο να γνωρίζουν τι σημαίνει το κάθε σημείο της ράβδου. Γι’ αυτό ίσως να υπήρχαν απλά αριθμημένοι δακτύλιοι και η ερμηνεία να αναγραφόταν μόνο στον πρώτο και τον τελευταίο σταθμό. Στο Σικελικό πόλεμο έγινε χρήση μιας βελτιωμένης μορφής του υδραυλικού τηλέγραφου σε ένα δίκτυο που κάλυπτε αποστάσεις που έφθαναν τα εκατό τριάντα τέσσερα χιλιόμετρα. Σύμφωνα με όσα αναφέρει ο Πολύαινος στα «Στρατηγήματα», αντί για δοχεία χρησιμοποιούσαν κλεψύδρες που έφεραν δακτυλίους με αντίστοιχα μηνύματα.

Την ίδια περίπου περίοδο δύο αλεξανδρινοί μηχανικοί ο Κλεόξενος και ο Δημόκλειτος εφεύραν την «πυρσεία» η οποία ήταν μια άλλη εξελιγμένη μέθοδος που επίσης μας την περιγράφει ο Πολύβιος, ο οποίος μάλιστα την τελειοποίησε. Δεν μεταβιβαζόντουσαν τώρα απλά και μόνο τυποποιημένα σήματα αλλά ολόκληρα κρυπτογραφημένα κείμενα. Η κλείδα που είχε ο πρώτος σταθμός εκπομπής και ο αποδέκτης, ήταν ένα τετράγωνο διηρεμένο σε εικοσιπέντε τετραγωνάκια. Σε κάθε τετραγωνάκι αναγραφόταν ένα γράμμα του αλφαβήτου αφήνοντας ένα αχρησιμοποίητο, αφού τα γράμματα είναι εικοσιτέσσερα. Σε κάθε σταθμό υπήρχαν δυο τοίχοι που καθένας τους ήταν βάση για πέντε πυρσούς. Οι αποστάσεις ήταν τέτοιες που απέκλειαν τη σύγχυση. Ο αριθμός των πυρσών στον ένα τοίχο έδινε τις οριζόντιες συντεταγμένες και στον άλλο τις κάθετες ενός γράμματος από την κλείδα. Με αυτό τον τρόπο σχηματιζόντουσαν λέξεις και με αυτές το κείμενο που αναμεταδιδόταν. Αυτή είναι η πρώτη στον κόσμο κωδικοποίηση του αλφαβήτου. Η επόμενη ήρθε αρκετά καθυστερημένα μετά από είκοσι αιώνες με τον κώδικα του Samuel Morse.

Ήδη αναφέραμε το δίκτυο επικοινωνιών Τροία – Μυκήνες και του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Αυτά τα δίκτυα δεν ήταν τα μοναδικά, καθώς έχουν ανακαλυφθεί και πλήθος άλλα στη ηπειρωτική και νησιωτική Ελλάδα. Οι αρχαιολογικές έρευνες το επιβεβαιώνουν. Έχουν βρεθεί ερείπια σταθμών επικοινωνιών στο Ακρωτήριο Καφηρέα, στη δυτική Κρήτη, στα Κύθηρα στο Ακρωτήριο Μαλέας. Το γεγονός αυτό μας οδηγεί στο συμπέρασμα ότι υπήρχε ένα τεράστιο άριστα οργανωμένο πανελλαδικό δίκτυο. Ο Αναξίμανδρος αναφέρει το «καιροσκοπείο» στην κορυφή του Άθωνα που δεν χρησίμευε μόνο για μετεωρολογικές παρατηρήσεις αλλά και ως φρυκτωρίο. Σταθμοί υπήρχαν επίσης στην κορφή του όρους Μεσσαπίου της Ευβοίας, στο Δράκανο της Ικαρίας, στην Ανάφη παρά την Κνωσό, στο ναό του Ποσειδώνα στο Σούνιο και σε πολλά άλλα σημεία. Αξίζει να σημειωθεί ότι σήμερα ο Ο.Τ.Ε χρησιμοποιεί σχεδόν τα ίδια σημεία για την εγκατάσταση των σταθμών τηλεπικοινωνίας και αναμεταδόσεως. Ο Φάρος της Αλεξανδρείας επίσης χρησίμευε και σαν σηματορείο για τα προσεγγίζοντα ή διερχόμενα πλοία. Στις Ηράκλειες Στήλες δηλαδή στο Γιβραλτάρ που σύμφωνα με την παράδοση υπήρχε ένας σταθμός όπου με φωτιές και με καπνούς λάμβαναν σήματα τα πλοία που έπλεαν πέρα απ’ αυτές, οι Ρωμαίοι έκτισαν σταθμό επικοινωνιών που λειτούργησε μέχρι το 1682 μ.Χ. Το Γιβραλτάρ είχε χρησιμοποιηθεί επίσης και από τους Καρχηδόνιους. Ο Αννίβας το είχε εντάξει στο τηλεπικοινωνιακό του δίκτυο που έφθανε από το Μαρόκο μέχρι το Φάρο Αλεξανδρείας και από την Καρχηδόνα μέχρι την Παντελάρια, την Σικελία και την Ιταλική χερσόνησο.  

Το προσωπικό των διαβιβάσεων ήταν όπως και σήμερα επιλεγμένο. Αν και ήταν άνθρωποι της απολύτου εμπιστοσύνης,  επιτηρούνταν προσεκτικά και ελεγχόντουσαν πολύ αυστηρά. Ο πρώτος διαβιβαστής ο μυθικός Παλαμήδης καταδικάσθηκε σε θάνατο. Είχε συκοφαντηθεί από τον Οδυσσέα ότι ανακοίνωνε πληροφορίες στους Τρώες. Αυτό το επιβεβαίωσε ψευδομαρτυρώντας και ένας αιχμάλωτος από την Τροία. Στην αρχαία Αθήνα είχε θεσπισθεί νόμος περί του «παραφρυκτωρεύεσθαι» δηλαδή για όσους μετέδιδαν σήματα στον εχθρό. Η τιμωρία ήταν ο θάνατος. Με αυτή την ποινή τιμωρήθηκε το 414 π.Χ. στη Σικελία ο Αγοράτος σαν κατάσκοπος των Σπαρτιατών. Οι συνθήκες ζωής των φρυκτωρών ήταν πολύ κακές. Ώρες ατελείωτες με καρφωμένο το βλέμμα τους στο απέναντι σταθμό περίμεναν άγρυπνοι και ακούραστοι να φανεί η απόμακρη λάμψη του πυρσού για να αρχίσει η λήψη και η αναδιαβίβαση του σήματος. Μακριά από τον κόσμο στις κορυφές των βουνών ή σε άλλα καταφανή σημεία υπέφεραν από το διαπεραστικό κρύο το χειμώνα ή το φλογερό καύσωνα το καλοκαίρι. Με καρτερία αντιμετώπιζαν την πείνα και τη δίψα όταν οι συνθήκες απέκλειαν τον ανεφοδιασμό τους. Οι θέσεις φυλακής τους εύκολα εντοπιζόντουσαν από τον εχθρό, που επεδίωκε να τους εξουδετερώσει πετυχαίνοντας έτσι τη διακοπή των επικοινωνιών και τον αιφνιδιασμό του αντιπάλου του. Τη δραματική ζωή του φρυκτωρού μας την μεταφέρει ο Αισχύλος στον «Αγαμέμνονα». Εκεί ο αρχαίος σηματωρός που πιστός στην εντολή της Κλυταιμνήστρας περίμενε το σήμα για την άλωση της Τροίας μας εξομολογείται το μαρτύριο του: «Θεούς μεν αιτώ των δ' απαλλαγήν πόνων, φρουράς ετείας μήκος, ην κοιμώμενος στέγαις Ατρειδών άγκαθεν, κυνός δίκην, και νυν φυλάσσω λαμπάδος το σύμβολον, αυγήν πυρός φέρουσαν εκ Τροίας φάτιν αλώσιμόν τε βάξιν. ώδε γαρ κρατεί γυναικός ανδρόβουλον ελπίζον κέαρ». Δηλαδή παρακαλεί τους θεούς να τον απαλλάξουν επιτέλους από το βάσανο αυτής της υπηρεσίας του που εδώ και ένα χρόνο τον κάνει να υποφέρει σαν σκύλος στη στέγη του ανακτόρου των Ατρειδών, για να δει το σήμα με τη φωτιά που θα φέρει το μήνυμα της αλώσεως της Τροίας.

Στην αρχαιότητα δεν έλειψαν και οι παρεμβολές στις επικοινωνίες. Ο Θουκυδίδης μας πληροφορεί ότι οι εχθροί χρησιμοποιούσαν φωτεινά σήματα για να επιφέρουν σύγχυση και να παραπλανήσουν τους φρυκτωρούς. Πρωτεργάτης όμως των παρεμβολών ήταν σύμφωνα με το μύθο ο πατέρας του Παλαμήδη ο Ναύπλιος. Επειδή έμαθε για τη συκοφαντία του Οδυσσέα και την άδικη καταδίκη του γιου του από τους Αχαιούς, θέλησε να τους εκδικηθεί. Όταν λοιπόν ο στόλος τους επέστρεφε από την Τροία, άναψε εκείνος φωτιές στο ακρωτήριο Καφηρέας και με φρυκτωρίες παραπλάνησε τους κυβερνήτες των πλοίων δίνοντας τους την εντύπωση ότι εκεί υπήρχε λιμένας. Αυτοί ταλαιπωρημένοι από το ταξίδι, μέσα στην βαθιά νύκτα ξεγελάστηκαν και οδήγησαν τα πλοία τους στα βράχια. Ο πολυμήχανος όμως βασιλιάς της Ιθάκης, αντιλήφθηκε έγκαιρα την απάτη και γλίτωσε την καταστροφή. Όταν το έμαθε αυτό ο Ναύπλιος αυτοκτόνησε.

Στην περίοδο του μεσαίωνα είχαμε κάτι καινούργιο για τις τηλεπικοινωνίες. Στην Αυτοκρατορία του Μεσαιωνικού Ελληνισμού, που αδόκιμα την αποκαλούμε σήμερα «Βυζάντιο», υπήρξε μια πολύ εξελιγμένη συσκευή. Τελειοποιήθηκε και  βελτιώθηκε κατά τον 9ο αιώνα μ.Χ., στην περίοδο της βασιλείας του Θεόφιλου, από το Λέοντα το Φιλόσοφο και Μαθηματικό και βασικά ήταν εμπνευσμένη από τη λειτουργία του υδραυλικού τηλέγραφου. Ήταν ένα οπτικό σύστημα το «ωρονόμιο» που το χρησιμοποιούσαν για έγκαιρη προειδοποίηση σε περίπτωση επιδρομής. Καθώς την περίοδο εκείνη η απειλή ήταν από τους Άραβες το δίκτυο ξεκινούσε με σταθμούς φρυκτωρών από τη νότια Μικρά Ασία και έφθανε μέχρι το Ιερό Παλάτιο στη Βασιλεύουσα. Οι ενδιάμεσοι σταθμοί ήταν: ο Αργαίος, ο Ίσαμος (Σάμος), ο Αιγιαλός (Αίγιλον), ο Μάμας (Όλυμπος), ο Κύριζος (Κίρκος), ο Μώκιλος (Μούκιλος) και το όρος του Αγίου Αυξεντίου (Σκοπός). Στον πρώτο και στον τελευταίο σταθμό υπήρχαν δύο συγχρονισμένοι ωρολογιακοί μηχανισμοί που έστρεφαν ένα δείκτη με κατάλληλη για την περίπτωση γωνιακή ταχύτητα.

Οι διάφορες θέσεις του δείκτη σε σχέση με τόξο κύκλου αντιστοιχούσαν σε κάποιο μήνυμα όπως και στη ράβδο του υδραυλικού τηλέγραφου. Ο πρώτος σταθμός μετά την απαραίτητη προειδοποίηση, ύψωνε τον πυρσό την στιγμή που ο δείκτης βρισκόταν στο σημείο που αντιστοιχούσε στο σήμα που ήθελε να μεταδώσει. Το ίδιο έκαμαν και οι υπόλοιποι ενδιάμεσοι φρυκτωροί. Ο τελευταίος διάβαζε το μήνυμα στο αντίστοιχο τόξο του κύκλου της δικής του συσκευής.

Όπως αντιλαμβανόμεθα με αυτή τη μέθοδο η μεταφορά του σήματος μετά την προειδοποίηση και την προετοιμασία των σταθμών έφθανε στον προορισμό του σχεδόν με την ταχύτητα του φωτός. Η όλη διαδικασία σύμφωνα με μαρτυρίες δεν ξεπερνούσε τη μια ώρα, παρά το γεγονός ότι η απόσταση μεταξύ του πρώτου και του τελευταίου σταθμού ήταν εξακόσια εβδομήντα χιλιόμετρα.

Μετά απ’ όλα αυτά συμπεραίνουμε ότι τα οπτικά σήματα των αρχαίων τηλεπικοινωνιών ήταν με φωτιές, με καπνούς, με ανακλαστήρες και με την επίδειξη αντικειμένων. Η φωτιά ήταν κατάλληλη για το βράδυ και μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για μακρινές αποστάσεις και με αρκετές παραλλαγές διαφορετικής σημασίας, εφόσον ο σταθμός εκπομπής του σήματος βρισκόταν σε καταφανές σημείο. Ο καπνός μειονεκτούσε σε παραλλαγές, μπορούσε να είναι ορατός μόνο την ημέρα χωρίς όμως να είναι απαραίτητη η έναρξη παραγωγής του από υπερυψωμένο σημείο. Αντίθετα οι ανακλαστήρες έπρεπε να βρίσκονται σε υπερυψωμένο σημείο και μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν μόνο με ηλιοφάνεια και για περιορισμένο αριθμό προσυμφωνηθέντων σημάτων. Τέλος, η επίδειξη αντικειμένων μπορούσε να εξυπηρετήσει την επικοινωνία μόνο σε μικρές αποστάσεις. Οι επικοινωνίες με ηχητικά σήματα ήταν σχετικά περιορισμένης εμβελείας με τη χρήση πνευστών ή κρουστών οργάνων ακόμα και φωναγωγών.

Όσο και να φαίνεται παράξενο οι μέθοδοι των αρχαίων εξακολουθούν σε εξελιγμένη μορφή να ισχύουν ακόμα και τώρα. Τα πλοία μέχρι και σήμερα χρησιμοποιούν ορατή συνεννόηση. Οι αναλαμπές με χρήση κώδικα «Μόρς» καθώς και οι επάρσεις με χρωματιστές σημαιούλες και χαρακτηριστικά σχήματα χρησιμοποιούνται μεταξύ συμπλεόντων πλοίων που πλέουν με σιγή ασυρμάτου για να μην εντοπισθούν από τον εχθρό ή για να επικοινωνήσουν με αλλά πλοία ή σταθμούς με τη χρήση του διεθνή κώδικα. Χρησιμοποιούνται επίσης καπνογόνα, φωτοβολίδες, βεγγαλικά και συριγμοί. Η αεροπορία χρησιμοποιεί αναλαμπές, επίδειξη χαρακτηριστικών σχημάτων, καπνογόνων και βεγγαλικών. Ο ανακλαστήρας είναι χρήσιμο εργαλείο από τους ναυαγούς για να δείξουν την θέση τους. Ο στρατός ξηράς χρησιμοποιεί κυρίως καπνογόνα και φωτοβολίδες με προκαθορισμένη κατά περίπτωση σημασία. Σε περιορισμένη έκταση όλο και λιγότερο χρησιμοποιείται ακόμα και σήμερα η σάλπιγγα. Σήματα καπνού εξακολουθούν να εμφανίζονται στο Βατικανό για την αναγγελία εκλογής νέου Ποντίφικα.


Σημείωση: Οι εικόνες (πλην των δύο τελευταίων) έχουν ληφθεί από την ιστοσελίδα του Μουσείου Τηλεπικοινωνιών του Ο.Τ.Ε. 

 

ΠΙΝΑΚΑΣ

ΔΙΚΤΥΑΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΩΝ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΑΔΑ


ΔΙΚΤΥΑ ΤΗΣ ΜΥΚΗΝΑΙΚΗΣ ΕΠΟΧΗΣ

Α’ ΚΛΑΔΟΣ:   ΤΗΝΟΣ - ΠΑΡΟΣ - ΙΟΣ - ΘΗΡΑ - ΚΡΗΤΗ - ΚΝΩΣΣΟΣ - ΓΙΟΥΧΑ – ΣΙΔΕΡΟ - ΚΑΡΠΑΘΟΣ - ΡΟΔΟΣ - ΜΙΚΡΑ ΑΣΙΑ

Β’ ΚΛΑΔΟΣ:  ΜΥΚΗΝΕΣ - ΑΡΑΧΝΑΙΟΝ - ΜΑΛΕΑΣ - ΚΥΘΗΡΑ - ΑΝΤΙΚΥΘΗΡΑ - ¬ΚΡΗΤΗ


ΔΙΚΤΥΟ ΤΡΩΙΚΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ

ΙΛΙΟΝ – ΙΔΗ - ΕΡΜΑΙΟ ΛΗΜΝΟΥ -ΑΘΩΣ - ΜΑΚΙΣΤΟ ΕΥΒΟΙΑΣ - ΜΕΣΣΑΠΙΟΝ ΒΟΙΩΤΙΑΣ – ΑΙΓΙΠΛΑΓΚΤΟ ΚΙΘΑΙΡΩΝΑΣ ¬- ΑΡΑΧΝΑΙΟΝ – ΜΥΚΗΝΕΣ


ΔΙΚΤΥΟ ΜΙΚΡΑΣ ΑΣΙΑΣ (500 π.χ.)

ΔΡΑΚΟΝΤΑΣ (ΙΚΑΡΙΑ) - ΣΑΜΟΣ – ΕΦΕΣΣΟΣ - ΠΑΤΜΟΣ


ΔΙΚΤΥΟ ΠΕΡΣΙΚΩΝ ΠΟΛΕΜΩΝ (490 π.χ.)

ΣΑΛΑΜΙΝΑ - ΑΘΗΝΑ - ΠΑΡΝΗΘΑ - ΜΕΣΣΑΠΙΟ - ΜΑΚΙΣΤΟΣ - ΣΚΙΑΘΟΣ - -ΣΚΥΡΟΣ - ΑΚΡΑΘΩ - ΕΡΜΑΙΟ - ΜΗΘΥΜΝΑ - ΕΦΕΣΣΟΣ
 

ΔΙΚΤΥΟ ΦΙΛΙΠΠΟΥ Β'

ΠΕΛΛΑ - ΒΕΡΜΙΟΝ - ΠΙΕΡΙΑ - ΟΛ ΥΜΠΟΣ - ΔΗΜΗΤΡΙΑΔΑ - ΟΣΣΑ - ΠΗΛΙΟ - ΟΘΡΥΣ - ΚΑΛΛΙΔΡΟΜΟ - ΠΑΡΝΑΣΣΟΣ - ΔΕΛΦΟΙ - ΕΛΙΚΩΝΑΣ ¬- ΚΙΘΑΙΡΩΝΑΣ.

ΒΥΖΑΝΤΙΝΟ ΔΥΚΤΙΟ (1200 π.χ.)

Α’ ΚΛΑΔΟΣ:  ΙΕΡΟΝ ΟΡΟΣ - ΠΑΠΙΚΙΟΝ - ΟΡΗ ΛΕΚΑΝΗΣ - ΠΑΓΓ ΑΙΟΝ – ΒΕΡΤΙΣΚΟΣ – ¬ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ - ΠΕΛΛΑ - BEΡMIO - ΑΣΚΙΟ - ΒΟΙΟ - ΤΥΜΦΗ ¬- ΗΓΟΥΜΕΝΙΤΣΑ - ΚΕΡΚΥΡΑ

Β’ ΚΛΑΔΟΣ: ΟΘΩΝΟΙ - ΚΕΡΚΥΡΑ - ΚΕΦΑΛΛΗΝΙΑ - ΤΑΡΑΝΤΑΣ – ΙΤΑΛΙΑ

Γ’ ΚΛΑΔΟΣ: ΛΟΥΛΟΣ (ΝΟΤΙΑ ΜΙΚΡΑ ΑΣΙΑ) ΑΡΓΑΙΟΣ, ΙΣΑΜΟΣ (ΣΑΜΟΣ) – ΑΙΓΙΑΛΟΣ (ΑΙΓΙΛΟΝ), ΜΑΜΑΣ (ΟΛΥΜΠΟΣ) – ΚΥΡΙΖΟΣ  (ΚΙΡΚΟΣ) -  ΜΩΚΙΛΟΣ (ΜΟΥΚΙΛΟΣ) – ΑΓΙΟΣ ΑΥΞΣΝΤΙΟΣ (ΣΚΟΠΟΣ). ΙΕΡΟ ΠΑΛΑΤΙΟ (ΒΑΣΙΛΑΥΟΥΣΑ)


ΤΗΛΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΚΟΙ ΣΤΑΘΜΟΙ ΣΕ ΝΑΥΤΙΛΙΚΟΥΣ ΦΑΡΟΥΣ

ΣΟΥΝΙΟ - ΜΑΛΕΑΣ - ΚΑΦΗΡΕΑΣ - ΑΚΡΑΘΩ - ΔΡΑΚΟΝΤΑΣ (ΙΚΑΡΙΑ) - ΛΙΝΔΟΣ(ΡΟΔΟΣ).