Μαίες και Μαιευτές: Ιστορική αναδρομή και σύγχρονα προβλήματαΗ Μαιευτική είναι από τις αρχαιότερες επιστήμες – τέχνες που εμφανίστηκαν στην ανθρώπινη κοινωνία καθώς πάντοτε η γυναίκα που γεννούσε χρειάστηκε τη βοήθεια και συμπαράσταση άλλων γυναικών που σταδιακά εκπαιδεύτηκαν και αποτέλεσαν τις αρχαίες Μαίες.

Η Μαιευτική, ως τέχνη ενασχόλησης με το μυστηριώδες φαινόμενο της ζωής, υπήρξε ανέκαθεν μια αξιοσέβαστη δραστηριότητα σε όλους τους πολιτισμούς και σε όλες τις εποχές. Οι περισσότεροι αρχαίοι Έλληνες συγγραφείς μιλούν με θαυμασμό κι εκτίμηση για τις Μαίες και ανάμεσά τους ο Σωκράτης δεν παραλείπει να δηλώσει με υπερηφάνεια ότι ήταν γιός Μαίας, από την τέχνη της οποίας εμπνεύστηκε τη μαιευτική μέθοδο της φιλοσοφίας του.

Η εκτίμηση προς τις Μαίες συνεχίστηκε απρόσκοπτα όλους τους επόμενους αιώνες. Στην ελληνιστική περίοδο ο Σωρανός γράφει το πρώτο σύγγραμμα που αφορά στην τέχνη των Μαιών και στη γυναικεία υγεία, καθορίζοντας επίσης τα χαρακτηριστικά που οφείλει να διαθέτει μία Μαία προκειμένου να είναι «άριστη».

Στη Βυζαντινή εποχή οι Μαίες εργάζονταν στο ιδιαίτερα αναπτυγμένο σύστημα υγείας του Βυζαντίου, που αποτέλεσε πρότυπο για τα σημερινά. Ο σεβασμός στο πρόσωπό τους μαρτυρείται από τη χριστιανική εικονογραφία, στην οποία Μαίες απεικονίζονται στη σκηνή της γέννησης του Ιησού, ως σεβάσμιες μορφές.

Στα χρόνια της Τουρκοκρατίας μέσα από αντίξοες συνθήκες οι πρακτικές Μαίες της ελληνικής υπαίθρου συνετέλεσαν με τη δράση τους στη διάσωση και επιβίωση του Έθνους, μια προσφορά που δεν έχει εκτιμηθεί όσο πρέπει και σπανίως αναφέρεται.

Μετά την Απελευθέρωση οι Μαίες άρχισαν να εκπαιδεύονται στο νεοϊδρυθέν Πανεπιστήμιο Αθηνών (1838), όπου το «Μαιευτικό Σχολείο» ήταν υπό την επίβλεψη του Καθηγητή της Χειρουργικής.

Το 1936 η Έλενα Βενιζέλου ιδρύει το Μαιευτήριο «Μαρίκα Ηλιάδη», στις εγκαταστάσεις του οποίου ίδρυσε και τη σχολή Μαιών «Βιργινία Σκυλίτση» και με τις δύο τόσο σημαντικές της δωρεές επηρέασε καθοριστικά την πορεία της Μαιευτικής στην Ελλάδα. Λίγα χρόνια αργότερα ιδρύθηκαν παρόμοιες σχολές στη Θεσσαλονίκη και στο Μαιευτήριο «Αλεξάνδρα».

Οι επιστημονικοί Σύλλογοι Μαιών ιδρύθηκαν με Βασιλικό Διάταγμα το 1955, σε αντικατάσταση της Πανελλήνιας Ένωσης Μαιών που είχε ιδρυθεί το 1934. Σε αυτούς μπορούσαν να είναι μέλη μόνο Μαίες απόφοιτοι σχολής.

Το 1974, μετά την αποκατάσταση της Δημοκρατίας, ξεκίνησαν απεργίες στις μαιευτικές σχολές με αίτημα την αναμόρφωση του εκπαιδευτικού προγράμματος και γενικότερα φοιτητικά δικαιώματα. Το αποτέλεσμα ήταν μετά από ένα διάστημα οι σχολές να αναστείλουν τη λειτουργία τους και να μεταφερθούν στα ΚΑΤΕΕ, τα οποία στις αρχές της δεκαετίας του 1980 έδωσαν τη θέση τους στα ΤΕΙ, τα οποία ανωτατοποιήθηκαν πρόσφατα και στα οποία επετράπη η είσοδος και αρρένων φοιτητών που ονομάστηκαν Μαιευτές.

Φτάνοντας στο σήμερα παρατηρούμε ότι μέσα στις δεκαετίες που πέρασαν πολλά έχουν αλλάξει στη Μαιευτική, ιδίως μετά την είσοδο της Ελλάδας στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Η ιατρικοποίηση της εγκυμοσύνης, του τοκετού ιδίως αλλά και της λοχείας, ολόκληρης της μητρότητας με άλλα λόγια είχε και έχει πολλών ειδών συνέπειες. Από τη μία η πρόοδος της ιατρικής και των ειδικοτήτων της συνετέλεσε τα μέγιστα στη βελτίωση των δεικτών υγείας και στην αντιμετώπιση παθολογικών καταστάσεων που έως τώρα ευθύνονταν για αυξημένη νοσηρότητα και θνητότητα. Από την άλλη, όμως, μετέτρεψε τη μητρότητα από μια περίοδο φυσιολογική, στη μεγάλη πλειοψηφία των περιπτώσεων, σε μια κατάσταση η οποία «απαιτεί» τη συνδρομή της ιατρικής και μόνο και της σχετικής τεχνολογίας. Η έγκυος, η επίτοκος και η λεχώνα, ούτε λίγο ούτε πολύ, τόσο στη συνείδηση των επιστημόνων όσο και μιας μεγάλης μερίδας κόσμου, αντιμετωπίζονται ως «πάσχοντες».

Χάρη σε αυτή την αντίληψη και στη μεταστροφή της φυσιολογικότητας των φαινομένων της μητρότητας σε εν δυνάμει «παθολογικές» καταστάσεις καθορίστηκε η σύγχρονη άσκηση της μαιευτικής στον ελληνικό χώρο. Μαζί με αυτό, θα πρέπει κανείς να συμπεριλάβει και τη λεγόμενη « εμπορευματοποίηση του τοκετού» που γνώρισε εκρηκτική αύξηση ιδιαίτερα από τη δεκαετία του 1990 και έπειτα.

Σήμερα, οι περίπου 6.000 Μαίες και Μαιευτές στην Ελλάδα απασχολούνται στο Δημόσιο Τομέα, στον ιδιωτικό, στη εκπαίδευση, στη διοίκηση και ένα μέρος τους ασκούν ελεύθερο επάγγελμα. Μετά την ανωτατοποίηση των ΤΕΙ ξεκίνησαν να λειτουργούν μεταπτυχιακά προγράμματα σπουδών και οι Μαίες/Μαιευτές πλέον μπορούν να εκπονούν διδακτορικές διατριβές ενώ έως τότε αυτό ήταν εφικτό μέσω της εισαγωγής τους σε πανεπιστημιακό τμήμα κατόπιν κατατακτηρίων εξετάσεων ή σε πανεπιστήμια του εξωτερικού. Τόσο το γεγονός που εκτέθηκε παραπάνω όσο και  η με διάφορους τρόπους παρεμπόδιση στην άσκηση των επαγγελματικών τους καθηκόντων αλλά και λόγω των χαμηλών, συγκριτικά με άλλες χώρες, αμοιβών, ένας σημαντικός αριθμός Μαιών/Μαιευτών κατέφυγε στην εργασία στην Ευρωπαϊκή Ένωση, φαινόμενο που ορισμένοι πιστεύουν ότι θα ενταθεί το επόμενο διάστημα λόγω των πρόσφατων οικονομικών εξελίξεων στην Ελλάδα.

Ιδιαίτερα αναφορικά με την «παρεμπόδιση άσκησης των καθηκόντων», οι Σύλλογοί μας διαθέτουν πολλές αναφορές από ολόκληρο τον Ελλαδικό χώρο. Οι περισσότερες περιπτώσεις αφορούν στην άσκηση αλλότριων καθηκόντων σε Μαίες/Μαιευτές αλλά ταυτόχρονα αναφέρονται περιπτώσεις άρνησης εκτέλεσης συνταγών από Μαίες σε φαρμακεία έως και (παράνομη) απαγόρευση άσκησης καθηκόντων όπως εκτέλεση φυσιολογικών τοκετών, λήψεων κολπικών και τραχηλικών επιχρισμάτων για τεστ Παπανικολάου και άλλες σχετικές περιπτώσεις.
Δυστυχώς, μαζί με αυτά, χρειάζεται να αναφερθεί και μια αδιαφορία ή άγνοια εκ μέρους φορέων της Πολιτείας για τη Μαιευτική. Σε αυτή εντάσσονται περιπτώσεις όπως η απουσία αναγραφής της Μαίας και του Μαιευτή ως εκτελούντων τον τοκετό από τις ληξιαρχικές πράξεις γέννησης και από τα νέου τύπου βιβλιάρια υγείας των νεογνών, η  άρνηση ακρόασης των συλλόγων από τους εκάστοτε υπουργούς υγείας κατά το παρελθόν  για μια σειρά από σημαντικά θέματα που αφορούν τη Μαιευτική όχι μόνο ως κλαδικά ζητήματα αλλά κυρίως ως μια ουσιαστική μέριμνα της πολιτείας στην ελληνίδα γυναίκα.

Τα προβλήματα που επιγραμματικά και μόνο αναφέρθηκαν οδηγούν πολλές Μαίες να μιλούν για απουσία κίνητρων για εξέλιξη στον κλάδο, η οποία με τη σειρά της θα αποβεί σημαντική στην προσφορά μαιευτικής φροντίδας στις γυναίκες και για μια αυξανόμενη απογοήτευση και για μια αίσθηση έλλειψης αναγνώρισης του σπουδαίου και δύσκολου έργου που επιτελούν. Παρά ταύτα, η αίσθηση ευθύνης των Μαιών/Μαιευτών απέναντι στην ελληνική κοινωνία και η τάση τους για επιπλέον μόρφωση προς όφελος κυρίως του κοινωνικού συνόλου, μεταφράζεται σε έναν ολοένα αυξανόμενο αριθμό που αποκτά μεταπτυχιακούς και διδακτορικούς τίτλους, που πραγματοποιεί έρευνες ατομικά ή σε συνεργασία με ειδικά κέντρα, που συμμετέχει ενεργά σε συνέδρια και μετεκπαιδευτικά σεμινάρια και που – κυρίως – μέσα από την καθ’ ημέρα άσκηση της Μαιευτικής σε όλους τους εργασιακούς χώρους, προσπαθεί να ξεπεράσει τα κατάλοιπα του παρελθόντος και τα στερεότυπα και να επιτελέσει τον τεράστιο κοινωνικό και ανθρωπιστικό ρόλο που εδώ και δεκάδες αιώνες αδιάλειπτα επιτελεί.


--Ο κ. Μιχάλης Μώρος είναι Μαιευτής, Γραμματέας Συλλόγου Μαιών – Μαιευτών Ναυπλίου