Η χορήγηση ακτινοβολίας για θεραπευτικούς σκοπούς μπορεί να προκαλέσει σοβαρές βλάβες στους πνεύμονες.
Ο βαθμός της πνευμονικής βλάβης εξαρτάται : 1) από την επιφάνεια των πνευμόνων που ακτινοβολείται, 2) τη δόση της ακτινοβολίας, 3) από το ρυθμό της έκθεσης των πνευμόνων προς την ακτινοβολία αυτή, 4) από τη συνύπαρξη «επιβαρυντικών» παραγόντων, όπως η σύγχρονη χορήγηση χημειοθεραπείας, προηγηθείσα ακτινοθεραπεία, παράλληλη θεραπεία με κορτικοειδή φάρμακα ή και διακοπή αυτών.
Χορήγηση ραδιοθεραπείας γίνεται κυρίως για θεραπεία στον καρκίνο μαστού (βλάβη πνευμόνων σε ποσοστό 10%) και για καρκίνο των πνευμόνων (ποσοστό εμφάνισης βλάβης πνευμόνων 5% - 15%), επίσης για θεραπεία λεμφωμάτων (ποσοστό πνευμονικών βλαβών 5% - 35%).
Δύο στάδια αλλοιώσεων του πνεύμονας διακρίνονται κατά την χρήση της ακτινοβολίας για θεραπευτικούς σκοπούς.
Α΄ στάδιο : Οξεία φάση (πνευμονίτιδα εξ ακτινοβολίας) (ΠΑΚ).
Β΄ στάδιο : Χρόνια φάση (ίνωση εξ ακτινοβολίας).
Η πνευμονίτιδα από ακτινοβολία συμβαίνει συνήθως 2-3 μήνες (χρόνος 1-6 μήνες), μετά την συμπλήρωση της θεραπευτικής ακτινοβολίας.
Συμπτώματα :
Η παθογένεια της οξείας μετά από ακτινοβολία πνευμονίτιδας παραμένει άγνωση (πιθανόν αντιδράσεις υπερευαισθησίας του οργανισμού προς την αντινοβολία συμβαίνουν).
Η ιστοπαθολογική εικόνα που χαρακτηρίζει την Π.Α.Κ., είναι διάμεση λεμφοκυτταρική πνευμονίτιδα η οποία εξελίσσεται σε εξιδρωματική κυψελίτιδα.
Υγροί εισπνευστικοί ρόγχοι βρίσκονται στην συκρόαση του θώρακος.
Σε σοβαρές περιπτώσεις κυάνωση και αναπνευστική δυσχέρεια εμφανίζονται, που αποτελούν εκδηλώσεις του οξέος αναπνευστικού συνδρόμου των ενηλίκων Acute Respiratory Distress Syndrome (ARDS).
Αύξηση λευκών αιμοσφαιρίων, αύξηση CRP, υποξαιμία, μειωμένη ικανότητα διάχυσης αερίων των πνευμόνων σημειώνεται.
Η ακτινογραφία θώρακος εμφανίζει «πτωχά ευρήματα» σε σύγκριση με την κλινική εικόνα του αρρώστου. Καταδεικνύει οζώδη ή κυψελιδικά διηθήματα αντίστοιχα με την ακτινοβοληθείσα περιοχή. Αεροβρογχόγραμμα επίσης εμφανίζεται.
Η ύπαρξη ακτινολογικών οξέων περιμετρικών σχηματισμών των διηθημάτων βοηθάει στο να διαφοροδιαγνώσουμε ακτινογραφικά οξεία πνευμονίτιδα εξ ακτινοβολίας από τη λοιμώδη πνευμονία, λεμφαγγειακή διασπορά καρκινώματος, υποτροπή νεοπλασίας.
Δεν υπάρχει ειδική θεραπεία για την Π.Α.Κ.
Χορήγηση preduisone 1 mq/Kgr/d per os χορηγείται για 7 μέρες με μείωση της δόσης και διατήρηση σε επίπεδο 30-40 mg/Kg/d για χρονικό διάστημα 4-5 εβδομάδων.
Η πνευμονίτιδα που προκαλείται από ακτινοβολία εμφανίζει βελτίωση μετά παρέλευση 2-3 εμβομάδων από την έναρξη των συμπτωμάτων της και αυτό οφείλεται στην αποδρομή της οξείας εξιδρωματικής φάσης.
Η εμφάνιση οξείας αναπνευστικής ανεπάρκειας θεραπεύεται με τα κατάλληλα θεραπευτικά μέτρα.
Ο θάνατος από ARDS είναι σπάνιος στην Π.Α.Κ.
Χρόνια ίνωση των πνευμόνων μετά από ακτινοβολία
Η ίνωση των πνευμόνων εμφανίζεται σχεδόν σε όλους τους ασθενείς οι οποίοι για νεοπλασίες (πνευμόνων – μαστού) υποβάλλονται σε θεραπευτικές ακτινοβολίες.
Τα άτομα που έχουν εμφανίσει πνευμονίτιδα αναπτύσσουν πνευμονική ίνωση μετά πάροδο 6-12 μηνών.
Πολλοί ασθενείς παραμένουν χωρίς συμπτώματα εκτός από εμφάνιση προοδευτικά επιδεινούμενης δύσπνοιας.
Η ίνωση των πνευμόνων συμβαίνει και χωρίς να προϋπάρχε πνευμονίτιδα από ακτινοβολία.
Πνευμονική καρδιά και Χρόνια Αναπνευστική Ανεπάρκεια (Χ.Α.Π.) εμφανίζονται σπάνια.
Θεραπεία ουσιαστική δεν υπάρχει για την μορφή αυτή της πνευμονικής ίνωσης.
ΓΕΝΙΚΕΣ ΕΠΙΠΛΟΚΕΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΧΟΡΗΓΗΣ ΑΚΤΙΝΟΒΟΛΙΑΣ
ΓΙΑ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΟΥΣ ΣΚΟΠΟΥΣ
Ref : - Med. Clin. Of North Amer. 2007
- Merck Man 18th ed.