Γράφει η
Ηλιάνα Βολονάκη

Γέννημα θρέμα Αθηναία, λατρεύω την πόλη μου!

Να σας την παρουσιάσω με τα μάτια του 1930, μια εποχή, πού λάτρεψα, όσο έγραφα το ιστορικό μου βιβλίο!

Μέσα από τα μάτια της ηρωίδας μου και με αρκετό διάβασμα, έζησα και εγώ, εκείνες  τις στιγμές!

Η Μπλε Πολυκατοικία, το Ρεξ, τα Προσφυγικά και άλλα κτίρια του Μεσοπολέμου που απομένουν να διηγούνται ιστορίες από την παλιά Αθήνα.

Νερουλάδες, να γεμίζουν με νερό τα υδροφόρα κάρα, άλλοτε πάλι, να γίνεται διανομή νερού από τις κοοινόχρηστες βρύσες στις γειτονιές, τα πολλά πηγάδια που υπήρχαν στις αυλές των αθηναϊκών σπιτιών… Ακόμα και τα παιδιά, πού ήταν υποχρεωμένα, να δουλεύουν, για να ζήσει όλη η οικογένεια!

Ξέρετε, μου μοιάζει λίγο με την εποχή μας, το 2020 δηλαδή! Έχετε αναρωτηθεί, πόσα παιδιά, δουλεύουν κρυφά, - δεν μιλάω, για αφρική κτλ, - δεν τα δείχνει η τηλεόραση, άλλωστε, προκειμένου, να βοηθήσουν την οικογένεια, εφόσον το πολιτικό καθεστώς, δεν παίρνει τον δρόμο της ανηφόρας!

Η Αθήνα, του περασμένου αιώνα, όπως συχνά λέω και εγώ, μέχρι και σήμερα άλλαξε δραματικά. Ως προς τους   δρόμους, τις πλατείες, τα πάρκα, τους αρχαιολογικούς  χώρους, όπου οριοθετούνται εξ αρχής, αναπλάθονται, συρρικνώνονται ή επεκτείνονται, ακμάζουν και παρακμάζουν.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτής της τάσης είναι η πλατεία Ομονοίας, η οποία κατά κοινή ομολογία είναι η πιο πολύπαθη πλατεία από άποψη αλλαγών. Άλλοτε κυκλική και άλλοτε ορθογώνια, με και χωρίς πεζούλια, με έργα τέχνης και χωρίς αυτά, ο αθηναϊκός αυτός κόμβος έχει αλλάξει άρδην όλα αυτά τα χρόνια, με αποτέλεσμα όταν κοιτάμε φωτογραφίες από το παρελθόν να δυσκολευόμαστε ακόμη και να την αναγνωρίσουμε.

Η Ομόνοια σήμερα είναι μία από τις πιο κακόφημες γειτονιές της Αθήνας. Παραμελημένη, έχει καταληφθεί από παράνομους μικροπωλητές, μετανάστες, και χρήστες ουσιών, με αποτέλεσμα το μέρος να γίνει ακατάλληλο για επίσκεψη και επικίνδυνο ακόμη και για προσπέραση. Το πράσινο έχει εξαφανιστεί, το τσιμέντο επεκτάθηκε σε κάθε της άκρη, και τα σκουπίδια αυξήθηκαν, συνάμα με την ανασφάλεια των ανθρώπων που συχνάζουν εκεί. Η όλη εικόνα δυσαρεστεί όχι μόνο τους ντόπιους, αλλά και τους ανθρώπους που επισκέπτονται την πρωτεύουσα και αντικρίζουν αυτό το θέαμα.

Όποτε παιρνάω, από εκεί, το μυαλό μου, μεταφέρεται αυτόματα στη δεκαετία του 1930, στη ρετρό εποχή, πού λατρεύω! Θυμάμαι, τις σελίδες, πού καθαρόγραφα, την ηρωίδα μου, να παιρνάει την πλατεία, καθώς ήταν φωτεινή, καθαρή, τόπος συνάντησης των ανθρώπων και χώρος στάσης και χαλάρωσης. Ο κόσμος επισκέπτονταν τα συνοικιακά καφέ, έκανε περίπατους στο πλακόστρωτο, και χάζευε αμέριμνα στην αγορά. Η περιοχή όντας στο κέντρο της πρωτεύουσας αποτελούσε σημείο αναφοράς και έσφυζε από ζωή, κάτι που σήμερα τείνει να αλλάξει.

Συνεχίζω, τη διαδρομή μου, στο μέγαρο του οτε: Ένα εντυπωσιακό κτίριο στο χρώμα της άμμου που συναντάμε στο 15 της οδού Σταδίου και θεωρείται ένα από τα αντιπροσωπευτικότερα δείγματα του αθηναϊκού μοντερνισμού. Μοντέρνα στοιχεία, σε  συνδυασμό, με εμφανείς επιρροές του νεοκλασικισμού και στοιχεία αρ ντεκό.

Η μπλε πολυκατοικία, όπως ήδη ανέφερα και πιο πάνω!

Η πιο γνωστή πολυκατοικία της Αθήνας, εκείνη για την οποία ο Le Corbusier είχε αναφωνήσει το περίφημο: c' est tres beau, δηλαδή: είναι πολύ όμορφη!

Θεωρείται σταθμός στην ιστορία της σύγχρονης ελληνικής αρχιτεκτονικής, καθώς πρόκειται για ένα συγκρότημα δύο χωριστών πολυκατοικιών με ανεξάρτητες εισόδους, που επικοινωνούν μόνο στο υπόγειο και το δώμα.

Θα έλεγα, πώς επρόκειτο, για μια προσπάθεια να σπάσει η μονοτονία του ρασιοναλισμού, χάρη στις εναλλαγές εσοχών και εξοχών, στον σχεδιασμό και τη λειτουργία των ανοιγμάτων, στις πτυχώσεις, στοιχεία, δηλαδή που έχουν αναδειχθεί, μέσα από  τολμηρούς χρωματισμούς.

Εξίσου σημαντκό, να αναφέρω τις προσφυγικές κατοικίες, με τις εμφανείς Μπαουχάους επιρροές.

Ακόμη και τώρα μου προκαλούν συγκίνηση και ρίγος, καθώς αυτά  τα κτίρια, ήταν μέρος του σχεδίου στέγασης, των μυριάδων μικρασιατών προσφύγων και παρ’ ότι δεν προβλέφθηκε κανενός είδους διακοσμητικό στοιχείο, η Ιστορία φρόντισε να αφήσει τα δικά της σημάδια πάνω τους. Στα γερασμένα κτίρια, που σήμερα κατοικούνται από μετανάστες, μπορεί κανείς να δει ακόμα και σήμερα τα ίχνη από τις σφαίρες των Δεκεμβριανών του 1944. Το Δημόσιο φρόντισε να εξαγοράσει τα περισσότερα διαμερίσματα εν όψει: ανάπλασης, αλλά τελικά, λόγω αντιδράσεων, δεν κατάφερε να τα κατεδαφίσει.

Αλλά, τι άλλο, να γράψω, για μια ρετρό εποχή;

Είναι, λοιπόν, πολλά και θα μου πάει ώρα, ίσως και μέρες!

Ανέφερα, μόνο, όσα μου κίνησαν την περισσότερη προσοχή! Όσα άγγιξαν τη συνείδησή μου και αναρωτιέμαι: Η δική μας εποχή, πόσα κοινά στοιχεία έχει, με τη ρετρό εκείνη εποχή; Οι άνθρωποι, ζούσαν υπό πονεμένες συνθήκες, μόνο λόγο πολιτικών συνθηκών ή τα πολιτικά καθεστώτα, είναι υπό χειρότερη επίβλεψη τώρα;

Αν λοιπόν, ισχύει, κάτι τέτοιο, πώς μπορεί η κυβέρνηση, να τα αλλάξει όλα;