Γράφει ο
Νίκος Καλλιακμάνης

Έτσι ονομάζεται η θεραπευτική αγωγή με την οποία γίνεται αντικατάσταση των ενζύμων στα διάφορα ενζυμικά συστήματα του οργανισμού.

Οι ελλείψεις των ενζύμων αυτών είναι κληρονομικός. Η χορήγηση του ενζύμου που λείπει ή που παράγεται σε μειωμένη ποσότητα, γίνεται ενδοφλέβια σε ειδικό διάλυμα που περιέχει το ένζυμο.

Η θεραπεία αυτή δεν αποκαθιστά το ένζυμο που λείπει από τον ανθρώπινο οργανισμό αλλά κύριο σκοπό έχει την αύξηση της ποσότητας του ενζύμου και με τον τρόπο αυτό ομαλοποίηση των λειτουργιών.

Ιδανική μορφή εφαρμογής της ERT είναι η συνδυασμένη ανοσοανεπάρκεια που προέρχεται από την ανεπάρκεια του ενζύμου αδενοσιντιαμινάσης (ADA : Adenosine Deaminase).

Adenosine Deaminase :

Άλλες θεραπείες εφαρμόζονται επίσης σήμερα στα άτομα με ανεπάρκεια πρωτεϊνών ή ενζύμων. είναι : α) η μεταμόσχευση πολυδύναμων κυττάρων, β) χρωμοσωμική θεραπεία, γ) μείωση υποστρώματος δράσης του ενζύμου.

ΙΣΤΡΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ERT

Πειραματικά δεδομένα σε ποντίκια το έτος 1964 από τον Christian de Duve και Rojcoe Brady στο πανεπιστήμιο της Alberta του καναδά αποτέλεσαν την πρώτη πειραματική γνώση της ERT.

Σε κλινικό επίπεδο η ERT έγινε το 1991 για την θεραπεία της νόσου Graucher (χορήγηση imiglacerase) με την απομόνωση του ελλειπόντος ενζύμου από τον ανθρώπινο πλακούντα.

Imiglucerace : Φάρμακο που προέρχεται από αναδιπλασιασμό DNA της Β΄ ανθρώπινης – γλυκοσερεμπροσιδάση.

Σήμερα η ERT γίνεται και με παρασκευή και χρήση ενζύμων και από άλλα κύτταρα ανθρώπου, ζώων (χαμστερ, κινέζικο – φυτικά κύτταρα).

ΙΑΤΡΙΚΕΣ ΧΡΗΣΕΙΣ

Οι λυσοσωμικές θησαυρισμώσεις αποτελούν ομάδες, ασθένειες με μεγάλη θνητότητα.

Τα λυσοσώμικα αποτελούν κυτταρικά οργανίδια και αποτελούν τμήματα του ενδοκυτταρικού πεπτικού συστήματος. Στο εσωτερικό της μεμβράνης του κάθε κυττάρου, περιέχεται μεγάλος αριθμός υδρολυτικών ενζύμων που αποικοδομούν πρωτεϊνες και συγκεκριμένους υδατάνθρακες.

Τα λυσοσωμικά ένζυμα συμβάλλουν στην πέψη παθογόνων ουσιών, μορίων που φαγοκυτταρώνονται όπως και στην βλάβη των ιστών που συνοδεύει κάθε φλεγμονή.

Τα λυσοσώμια λοιπόν είναι οργανίδια των κυττάρων που ευθύνονται για τον μεταβολισμό διαφόρων μακρομορίων και πρωτεϊνών.

Χρησιμοποιούν ένζυμα για τη λειτουργία τους (για την αποδόμηση μακρομορίων) τα οποία ανακυκλώνονται ή καταστρέφονται).

Μέχρι το έτος 2012 είχαν αναφερθεί 50 λυσοσωμικές θυσαυρισμώσεις (Λ.Θ.) και ακόμα βέβαια υπάρχουν και άλλες.

Φυσιολογικά οι ΛΘ οφείλονται σε γενετικές μεταλλάξεις που προσβάλλουν την παραγωγή των ενζύμων που χρησιμοποιούν τα λυσοσώμια.

Η ποσοτική ή παντελής έλλειψη των ενζύμων προκαλεί συμπτώματα από διάφορα όργανα και συστήματα (σκελετός – εγκέφαλος – δέρμα – καρδιά – Κ.Ν.Σ.).

Ο στόχος της θεραπευτικής αντικατάστασης των ενζύμων που υπολείπονται λειτουργικά ή ποσοτικά είναι η αύξηση της συγκέντρωσής τους ώστε να επέλθει βελτίωση λειτουργική των συνολικών μεταβολικών διεργασιών του κυττάρου.

Χαρακτηριστική εφαρμογή των παραπάνω αποτελεί η συνδυασμένη ανοσολογική ανεπάρκεια που οφείλεται στην ανεπάρκεια του ενζύμου αδενοσινο-ντεαμινάση (ADA).

Η έλλειψη της ADA στα παιδιά σε SCID έχει σαν αποτέλεσμα άθροιση τοξικών μεταβολιτών οι οποίοι αναστέλλουν την εξέλιξη και λειτουργία των λεμφοκυττάρων του οργανισμού. Η έγκαιρη διάγνωση της ασθένειας είναι σημαντική και η θεραπεία υποκατάστασης του ενζύμου έχει σαν αποτέλεσμα μεγαλύτερη και μακρόχρονη πορεία ζωής. Τα παιδιά που πάσχουν από SCID έχουν θεραπευτεί με την εμπορική μορφή του ενζύμου (glycol – conjugated adenosine deaminase) που έχει δώσει παράταση φυσιολογικής ζωής για μεγάλο χρονικό διάστημα στα παιδιά αυτά.

ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΝΟΣΗΜΑΤΩΝ ΟΠΟΥ ΧΟΡΗΓΕΙΤΑΙ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΑ ΕΝΖΥΜΙΚΗ ΥΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ

Γλυκογονική επαπόθεση τύπου ΙΙ που κληρονομείται με τον αυτοσωματικό υπολειπόμενο χαρακτήρα (Σχήμα 1)

Η θεραπευτική χορήγηση των ΕRT γίνεται με ενδοφλέβια χορήγηση.

Συνήθως χορηγούνται τα ένζυμα κάθε εμβομάδα ή κάθε 2 εβδομάδες (βλέπε ΠΙΝΑΚΑ 1).

Σε ορισμένες μορφές θεραπείας η χορήγηση γίνεται κάθε4 εβδομάδες.

ΕΠΙΠΛΟΚΕΣ ΘΕΡΑΠΕΙΑΣ

Η χορήγηση ERT η οποία έχει στόχο την αναπλήρωση, συμπλήρωση των λυσοσωμικών θησαυρισμώσεων είναι μακροχρόνια και δια βίου.

Η κατανομή του ενιεμένου θεραπευτικού ενζύμου δεν είναι ενιαία στον οργανισμό (βιοκατανομή) όπως στα οστά – πνεύμονες – εγκέφαλο.

Για τον λόγο αυτό ορισμένα συμπτώματα των νόσων αυτών δεν βελτιώνονται ειδικά τα προερχόμενα από το ΚΝΣ. Επίσης ο δραστικότητα του ενζύμου που ενίεται ελαττώνεται πολλές φορές από την ανάπτυξη του ανοσολογικού συστήματος του δέκτη, γεγονός που μειώνει τις μεταβολικές λειτουργίες.

Άλλη θεραπευτική προσέγγιση για τις λυσοσωμικές θησαυρισμώσεις είναι η ελάττωση των ενζυμικών προϊόντων, τα οποία προέρχονται από την συγγενή έλλειψη ή ανεπάρκεια του ενζύμου.

Η χορήγηση τέτοιων ουσιών αναστέλλουν το πολυσταδιακό μεταβολικό μονοπάτι γίνεται per os (δια του στόματος).

Η χορήγηση των ουσιών αυτών δεν διαταράσσει του ανοσολογικούς μηχανισμούς του ατόμου.

Σημειώνεται ότι μικρές ποσότητες τέτοιων  «ανασταλτών ουσιών» είναι ικανές να εξουδετερώσουν τις μεγαλύτερες ποσότητες τοξικών παραγόντων που προκύπτουν από την έλλειψη των ενζύμων.

Άλλη μορφή θεραπείας αποτελεί η «αντικατάσταση» της πρωτεϊνης που λείπει που δεν παράγεται από τον οργανισμό με την χρήση βιολογικών φορέων συνήθως χρήση τους.

Στην γονιδιακή αυτή θεραπεία ο γόνος που δημιουργείται και κατενθύνει τη σύνθεση της την πρωτεϊνη ενσωματώνεται σε ένα βιολογικό φορέα. Ο βιολογικός φορέας που μεταφέρει (περιέχει) το θεραπευτικό γονίδιο χορηγείται με ένεση στον άρρωστο, το γονίδιο ενσωματώνεται στα κύτταρα του ασθενούς και παράγεται με τον τρόπο αυτό η πρωτεϊνη ή το ένζυμο που δεν παράγεται λόγο της κληρονομικής ανεπάρκειας.

Η μεταμόσχευση πολυδύναμων κυττάρων προερχόμενων από τον μυελό των οστών υγιών εθελοντών, αποτελεί ένα άλλο τρόπο θεραπείας.

Τα κύτταρα αυτά διαθέτουν την ικανότητα να ωριμάζουν και να παράγουν ερυθρά αιμοσφαίρια, αιμοπετάλια, λευκά αιμοσφαίρια.

Επίσης τα κύτταρα αυτά παράγουν το ένζυμο, πρωτεϊνη η οποία δεν παράγεται από τον οργανισμό των ασθενών με λυσοσωμικές θησαυρισμώσεις.

Η θεραπεία αυτή χρησιμοποιείται με καλά αποτελέσματα στις θησαυρισμώσεις του Κεντρικού Νευρικού Συστήματος (Κ.Ν.Σ.).

Ref. :  - Merck Man 19^th ed.

          - Βικιπαίδεια

          - Tabers Ιατρικό Λεξικό

ΠΙΝΑΚΑΣ 2

Ref. : Βικιπαίδεια