Γράφει ο
Γιάννης Βασιλείου

Η ανθρωπιστική βοήθεια και η πολιτική προστασία αποτελούν δυο από τους βασικότερους πυλώνες επάνω στους οποίους δομείται ολόκληρο το οικοδόμημα που ονομάζεται Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ). Καθιστούμε σαφές εξαρχής ότι η Ένωση συνδράμει περισσότερα από 120 εκατομμύρια άτομα ανά έτος, τα οποία έχουν υπάρξει θύματα είτε φυσικών είτε ανθρωπογενών καταστροφών σε όλα τα μήκη και τα πλάτη της υφηλίου (Βασιλείου, 2014, 2015 και 2017· Ευρωπαϊκή Ένωση, 2015 και 2018).

       Από το 1992, η Ένωση έχει προσφέρει ανθρωπιστική βοήθεια σε περισσότερα από 140 κράτη, ενώ επισήμανσης χρήζει το γεγονός ότι, μεταξύ άλλων, παρέχει ερεθίσματα συμβάλλοντας ενεργά στις λεγόμενες «ξεχασμένες κρίσεις», οι οποίες είναι παρατεταμένες κρίσεις που δεν απασχολούν ιδιαιτέρως πλέον ούτε τη διεθνή κοινότητα, ούτε τα μέσα μαζικής ενημέρωσης. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η ανθρωπιστική καταστροφή στην Κεντροαφρικανική Δημοκρατία (Βασιλείου, 2014, 2015 και 2017· Ευρωπαϊκή Ένωση, 2015 και 2018).

       Δε θα πρέπει να μας προξενεί καμία εντύπωση το γεγονός ότι η ΕΕ παρέχει ανθρωπιστική βοήθεια σε πολλές ίσως άγνωστες στο ευρύ κοινό χώρες. Η Ένωση αποτελεί παγκόσμιο πυλώνα σταθερότητας και έναν από τους σημαντικότερους παράγοντες αναφορικά με τις διεθνείς εξελίξεις. Σαν συνέπεια, είναι απολύτως φυσιολογικό τόσο οι αποφάσεις, όσο και οι ενέργειές της να επηρεάζουν ποικιλοτρόπως ολόκληρη την υδρόγειο.

       Από κοινού με τα κράτη-μέλη της, η ΕΕ λογίζεται ως ο πλέον σημαίνων χορηγός ανθρωπιστικής βοήθειας σε παγκόσμια κλίμακα. Αξίζει να σημειωθεί ότι η χορηγηθείσα βοήθεια της Ένωσης αντιστοιχεί σε λιγότερο από το 1% του ετήσιου προϋπολογισμού της, κάτι που μεταφράζεται σε μονάχα δυο ευρώ ανά πολίτη. Τούτη η λεπτομέρεια είναι εξόχως σημαντική και δε θα πρέπει σε καμία περίπτωση να περάσει απαρατήρητη (Βασιλείου, 2014, 2015 και 2017· Ευρωπαϊκή Ένωση, 2015 και 2018).

       Είναι γεγονός αποδεδειγμένο ότι ήδη από το 2010, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει αναπτύξει έναν υψίστης σπουδαιότητας Ευρωπαϊκό μηχανισμό αντίδρασης σε καταστροφές, ενώ επισήμανσης χρήζει και το ότι τόσο η ανθρωπιστική βοήθεια, όσο και η πολιτική προστασία ανήκουν πλέον στην αρμοδιότητα ενός ενιαίου οργανισμού (Βασιλείου, 2014, 2015 και 2017· Ευρωπαϊκή Ένωση, 2015 και 2018).

       Υπογραμμίζεται επίσης ότι η νομική βάση για τη βοήθεια παρέχεται μέσω της Συνθήκης της Λισαβόνας. Είναι σαφέστατη η επιδίωξη για την πάταξη των πάσης φύσεως διακρίσεων, αφού τα άτομα που βρίσκονται εν μέσω κινδύνου σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης επιβάλλεται να βοηθηθούν ανεξαρτήτως φύλου, θρησκείας, ιθαγένειας ή εθνοτικής καταγωγής. Η Ένωση ανέκαθεν πρωτοστατούσε στον αγώνα κατά των διακρίσεων και τούτο επιβεβαιώνεται για ακόμη μία φορά (Βασιλείου, 2014, 2015 και 2017· Ευρωπαϊκή Ένωση, 2015 και 2018).

       Όσον αφορά το μηχανισμό πολιτικής προστασίας, θα τολμούσαμε να ισχυριστούμε ότι λειτουργεί τρόπον τινά «συμπληρωματικά» με τη χορήγηση της ανθρωπιστικής βοήθειας της Ένωσης για την άμεση και αποτελεσματική αντιμετώπιση συγκεκριμένων αναγκών, είτε λόγω καταστροφών είτε λόγω συγκρούσεων, όπως επί παραδείγματι η επιδημία Έμπολα (2014 και μετά). Σύμφωνα με εμπεριστατωμένες μελέτες και έγκυρα στοιχεία της ΕΕ του Φεβρουαρίου του 2015, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προέβη στη χορήγηση άνω των 400 εκατομμυρίων ευρώ, ενώ ο μηχανισμός συνέβαλε με αποφασιστικό τρόπο στην προμήθεια ειδών έκτακτης ανάγκης από κράτη-μέλη. Επιπροσθέτως, η Ένωση έχει διαδραματίσει σημαίνοντα ρόλο σε όλες τις περιοχές σοβαρών κρίσεων ανά την υφήλιο, όπως στη Συρία, την Ουκρανία, το Νότιο Σουδάν, την Ακτή Ελεφαντοστού και τη Δυτική Αφρική, η οποία βασανίστηκε ανηλεώς από τον Έμπολα (Βασιλείου, 2014, 2015 και 2017· Ευρωπαϊκή Ένωση, 2015 και 2018).

       Η Επιτροπή Εξωτερικών Υποθέσεων (AFET) του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, το Συμβούλιο Εξωτερικών Υποθέσεων (ΣΕΥ), το Τμήμα «Εξωτερικές Σχέσεις» (External Relations Section-REX) της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής και η Επιτροπή Ιθαγένειας, Διακυβέρνησης, Θεσμικών και Εξωτερικών Υποθέσεων (CIVEX) της Επιτροπής των Περιφερειών διαδραματίζουν ρόλο κομβικής σημασίας (Ευρωπαϊκή Ένωση, 2015 και 2018· Ευρωπαϊκό Συμβούλιο/Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, 2018).

       Στα πλαίσια του παρόντος άρθρου θα εστιάσουμε στο ΣΕΥ, κύρια αρμοδιότητα του οποίου είναι η εξωτερική δράση της ΕΕ, η οποία εκτείνεται από την εξωτερική πολιτική και την άμυνα, μέχρι το εμπόριο, την ανθρωπιστική βοήθεια και τη συνεργασία για την ανάπτυξη (Βασιλείου, 2014 και 2015· Ευρωπαϊκή Ένωση, 2015 και 2018· Ευρωπαϊκό Συμβούλιο/Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, 2018).

       Το ΣΕΥ επιβάλλεται να εξασφαλίζει τόσο τη συνοχή, όσο και την αποτελεσματικότητα της εξωτερικής δράσης της Ένωσης, από κοινού με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και με τη συνδρομή του Ύπατου Εκπρόσωπου της Ένωσης για θέματα Εξωτερικής Πολιτικής και Πολιτικής Ασφαλείας (Βασιλείου, 2014 και 2015· Ευρωπαϊκή Ένωση, 2015 και 2018· Ευρωπαϊκό Συμβούλιο/Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, 2018).

       Το ΣΕΥ αποτελείται από τους Υπουργούς Εξωτερικών όλων των κρατών-μελών και, αναλόγως την ημερήσια διάταξη, στο Συμβούλιο συμμετέχουν επίσης α) οι υπουργοί Άμυνας (κοινή πολιτική ασφάλειας και άμυνας), β) οι υπουργοί Ανάπτυξης (συνεργασία για την ανάπτυξη) και γ) οι υπουργοί Εμπορίου (κοινή εμπορική πολιτική) (Βασιλείου, 2014 και 2015· Ευρωπαϊκή Ένωση, 2015 και 2018· Ευρωπαϊκό Συμβούλιο/Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, 2018).

       Στις συνόδους του ΣΕΥ προεδρεύει ο Ύπατος Εκπρόσωπος της Ένωσης για θέματα της Εξωτερικής Πολιτικής και Πολιτικής Ασφαλείας, αλλά πρέπει να υπογραμμιστεί ότι στις περιπτώσεις κατά τις οποίες το ΣΕΥ συζητά ζητήματα κοινής εμπορικής πολιτικής, προεδρεύει ο εκπρόσωπος του κράτους-μέλους που ασκεί την εξαμηνιαία εκ περιτροπής προεδρία του Συμβουλίου της ΕΕ (Βασιλείου, 2014 και 2015· Ευρωπαϊκή Ένωση, 2015 και 2018· Ευρωπαϊκό Συμβούλιο/Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, 2018).

       Τέλος, τονίζεται το γεγονός ότι ο Ύπατος Εκπρόσωπος επικουρείται από την Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Εξωτερικής Δράσης και ότι το ΣΕΥ συνήθως συνέρχεται το λιγότερο μια φορά το μήνα (Βασιλείου, 2014 και 2015· Ευρωπαϊκή Ένωση, 2015 και 2018· Ευρωπαϊκό Συμβούλιο/Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, 2018).

ΠΗΓΕΣ

Βασιλείου, Ιωάννης (2014), Ευρωπαϊκή Ενοποίηση-Μια Διαδικασία Σύγκλισης ή Απόκλισης; (Β΄ Έκδοση-Ειδική Έκδοση Για Πανεπιστήμια) (Αθήνα: Historical Quest). 

Βασιλείου, Ιωάννης (2015), Η Εξωτερική Πολιτική και Πολιτική Ασφαλείας της Ευρωπαϊκής Ένωσης-Μια Κριτική Προσέγγιση (Αθήνα: Historical Quest).

Βασιλείου, Ιωάννης (2017), Προϋπολογισμός της Ε.Ε.-Ζητήματα Κατανομής και Αναδιανομής Πόρων στην Ε.Ε. (Αθήνα: Historical Quest).

Ευρωπαϊκή Ένωση (2015), «Η Ευρωπαϊκή Ένωση με Απλά Λόγια-Ανθρωπιστική βοήθεια και πολιτική προστασία», διαθέσιμο σε https://publications.europa.eu/el/publication-detail/-/publication/02e57613-b5d2-11e5-8d3c-01aa75ed71a1/language-el (πρόσβαση στις 28/7/18).

Ευρωπαϊκή Ένωση (2018), «Ανθρωπιστική βοήθεια και πολιτική προστασία», διαθέσιμο σε https://europa.eu/european-union/topics/humanitarian-aid-civil-protection_el (πρόσβαση στις 27/7/18).

Ευρωπαϊκό Συμβούλιο/Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης (2018), «Συμβούλιο Εξωτερικών Υποθέσεων (ΣΕΥ)», διαθέσιμο σε http://www.consilium.europa.eu/el/council-eu/configurations/fac/ (πρόσβαση στις 27/7/18).