Γράφει ο
Γιάννης Βασιλείου

Στο πλαίσιο του παρόντος άρθρου επιχειρούμε να ρίξουμε φως σε ορισμένα καίρια σημεία που άπτονται του ιδιαιτέρως νευραλγικού τομέα της φορολογίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ).

       Το πρώτο ζήτημα που πρέπει να αποσαφηνιστεί είναι ότι η ΕΕ ουσιαστικά δεν διαδραματίζει άμεσο ρόλο όσον αφορά είτε την επιβολή φόρων, είτε τον καθορισμό των φορολογικών συντελεστών (Ευρωπαϊκή Ένωση, 2018· Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 2015).

       Η Ένωση δεν επιβάλλει φόρους και ο προϋπολογισμός της χρηματοδοτείται σχεδόν εξ ολοκλήρου από τους λεγόμενους «ιδίους πόρους» που προέρχονται από α) τελωνειακούς δασμούς, β) άμεσες συνεισφορές των κρατών-μελών και γ) ένα ελάχιστο ποσοστό των εθνικών εσόδων από ΦΠΑ. Τονίζεται επίσης ότι τα ίδια τα κράτη-μέλη λαμβάνουν τις αποφάσεις από κοινού αναφορικά τόσο με τα είδη, όσο και με το ανώτατο ύψος των «ιδίων πόρων» (Βασιλείου, 2017· Ευρωπαϊκή Ένωση, 2018· Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 2015· Keen κ.α., 1996).

       Οι φόροι επιβάλλονται αποκλειστικά και μόνο από τα κράτη-μέλη, ενώ πρακτικά η Ένωση είναι επιφορτισμένη με την εποπτεία στο ευρύτερο πλαίσιο των εθνικών φορολογικών κανόνων, ώστε οι τελευταίοι να βρίσκονται σε αρμονία με συγκεκριμένες πολιτικές της ΕΕ, όπως λόγου χάριν α) η εξασφάλιση της ελεύθερης ροής κεφαλαίου, αγαθών και υπηρεσιών στην ενιαία αγορά, β) η συστηματική ενθάρρυνση και προώθηση τόσο της απασχόλησης, όσο και της οικονομικής ανάπτυξης, γ) η εγγύηση ότι οι φόροι δεν οδηγούν σε κανενός είδους διακρίσεις εις βάρος εργαζομένων, καταναλωτών ή επιχειρήσεων άλλων κρατών-μελών και δ) η διασφάλιση ότι οι επιχειρήσεις σε ένα κράτος δεν χαρακτηρίζονται από αθέμιτο πλεονέκτημα απέναντι σε ανταγωνιστές τους σε άλλη χώρα (Ευρωπαϊκή Ένωση, 2018· Radaelli, 1995).

       Επισήμανσης χρήζει το γεγονός ότι οι εκάστοτε αποφάσεις της Ένωσης αναφορικά με φορολογικά ζητήματα απαιτούν ομοφωνία όλων των κρατών-μελών και τούτη είναι μια παράμετρος η οποία δεν θα πρέπει σε καμία περίπτωση να περάσει απαρατήρητη (Ευρωπαϊκή Ένωση, 2018· Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 2015).

       Η Επιτροπή Οικονομικής και Νομισματικής Πολιτικής (ECON) του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, το Συμβούλιο Οικονομικών και Δημοσιονομικών Υποθέσεων (Ecofin), η Επιτροπή «Οικονομική Πολιτική» (ECON) της Επιτροπής των Περιφερειών και το Τμήμα για την Οικονομική και Νομισματική Ένωση και την Οικονομική και Κοινωνική Συνοχή της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής διαδραματίζουν σπουδαίο ρόλο στα πλαίσια των πολιτικών της ΕΕ για τη φορολογία (Ευρωπαϊκή Ένωση, 2018· Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, 2018· Ευρωπαϊκό Συμβούλιο/Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, 2018).

       Ειδικά το Ecofin θεωρείται κομβικής σημασίας συνιστώσα, αφού πέραν των ζητημάτων φορολογίας είναι υπεύθυνο για την οικονομική πολιτική και τη ρύθμιση των χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών. Απαρτίζεται από τους υπουργούς Οικονομίας και Οικονομικών όλων ανεξαιρέτως των κρατών-μελών, ενώ τονίζεται ότι στις συνόδους λαμβάνουν μέρος και οι αρμόδιοι Ευρωπαίοι Επίτροποι. Κατά κανόνα, το Ecofin συνέρχεται μια φορά το μήνα (Βασιλείου, 2017· Ευρωπαϊκή Ένωση, 2018· Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, 2018· Ευρωπαϊκό Συμβούλιο/Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, 2018).

       Αξίζει να σημειωθεί ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πριν προβεί στην κατάθεση προτάσεων για καινούργιες νομοθετικές ή άλλες πρωτοβουλίες σε ζητήματα φορολογικής πολιτικής ζητάει την άποψη των πολιτών, των επαγγελματικών ενώσεων, των επιχειρήσεων, των συνδικάτων και λοιπών φορέων. Τούτη η διαδικασία ονομάζεται «δημόσια διαβούλευση» και αποτελεί ένα ακόμα πρωτεύουσας σημασίας εργαλείο της Ένωσης για μια πιο λειτουργική και αποτελεσματική φορολογική πολιτική. Η διαβούλευση χρησιμεύει και για τη συλλογή ειδικών πληροφοριών όσον αφορά συγκεκριμένα φορολογικά προβλήματα Ευρωπαϊκή Ένωση, 2018· Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 2015).

       Επιπροσθέτως, το Δικαστήριο της ΕΕ σε πολλές περιπτώσεις απαιτεί από τα κράτη-μέλη να προβούν σε συγκεκριμένες τροποποιήσεις στα πλαίσια της φορολογικής νομοθεσίας τους. Τα εθνικά δικαστήρια διαθέτουν τη δυνατότητα να παραπέμψουν μια εθνική φορολογική διάταξη στο Δικαστήριο της ΕΕ με αίτηση για έκδοση «προδικαστικής απόφασης». Με άλλα λόγια δηλαδή αυτό που ζητάνε είναι η ενδελεχής εξέταση του εάν και κατά πόσο μια εθνική νομοθετική διάταξη συμβαδίζει με το Ενωσιακό δίκαιο. Ακόμα, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δύναται να παραπέμψει μια υπόθεση στο Δικαστήριο της ΕΕ από τη στιγμή που κρίνει ότι το κράτος-μέλος παραβιάζει τους κανόνες της Ένωσης. Τονίζουμε ότι η Επιτροπή προβαίνει στην παραπομπή μονάχα στην περίπτωση κατά την οποία το συγκεκριμένο κράτος-μέλος δεν τροποποίησε τη νομοθεσία του παρά το γεγονός ότι του ζητήθηκε (Ευρωπαϊκή Ένωση, 2018· Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 2015).

       Δεν πρέπει τέλος να λησμονούμε ότι στια πλαίσια συγκεκριμένων φόρων, όπως για παράδειγμα ο ΦΠΑ και οι φόροι για τη βενζίνη, τα προϊόντα καπνού και τα αλκοολούχα ποτά (ειδικοί φόροι κατανάλωσης), όλα ανεξαιρέτως τα κράτη-μέλη έχουν καταλήξει σε συμφωνία αναφορικά με την ευρύτερη εναρμόνιση των κανόνων τους και των ελάχιστων συντελεστών με στόχο την καταπολέμηση της στρέβλωσης του ανταγωνισμού σε διασυνοριακό επίπεδο μέσα στην Ένωση (Ευρωπαϊκή Ένωση, 2018· Keen κ.α., 1996).

ΠΗΓΕΣ

Βασιλείου, Ιωάννης (2017), Προϋπολογισμός της Ε.Ε.-Ζητήματα Κατανομής και Αναδιανομής Πόρων στην Ε.Ε. (Αθήνα: Historical Quest).

Ευρωπαϊκή Ένωση (2018), «Φορολογία», διαθέσιμο σε https://europa.eu/european-union/topics/taxation_el (πρόσβαση στις 20/7/18).

Ευρωπαϊκή Επιτροπή (2015), «Η Ευρωπαϊκή Ένωση με απλά λόγια-Φορολογία», διαθέσιμο σε https://publications.europa.eu/el/publication-detail/-/publication/b075f231-bd9b-4e10-b4a3-7f248360c5ae (πρόσβαση στις 21/7/18).

Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο (2018), «Επιτροπές-Οικονομική και Νομισματική Πολιτική (ECON)», διαθέσιμο σε http://www.europarl.europa.eu/committees/el/econ/home.html (πρόσβαση στις 21/7/18).

Ευρωπαϊκό Συμβούλιο/Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης (2018), «Συμβούλιο Οικονομικών και Δημοσιονομικών Υποθέσεων (Ecofin)», διαθέσιμο σε http://www.consilium.europa.eu/el/council-eu/configurations/ecofin/ (πρόσβαση στις 21/7/18).

Keen, Michael, Smith, Stephen, Baldwin, Richard E. and Christiansen, Vidar (1996), “The Future of Value Added Tax in the European Union”, Economic Policy, 11 (23), σελ. 373-420. 

Radaelli, Claudio M. (1995), “Corporate Direct Taxation in the European Union: Explaining the Policy Process”, Journal of Public Policy, 15 (2), σελ. 153-181.