Γράφει ο
Νίκος Καλλιακμάνης

Γάγγλιο ή κύστη άρθρωσης ή «Βιβλική» κύστη-εξόγκωμα είναι καλοήθης κύστη μικρού μεγέθους, η οποία περιέχει διαυγές κολλώδες υγρό.

Η αιτιολογία σχηματισμού των γαγγλίων αυτών δεν είναι γνωστή.

Οι πιο συχνές εντοπίσεις τους είναι στην περιοχή του καρπού (ποσοστό 70%) – στην περιοχή των κάτω άκρων (ποδιών – αστράγαλους, ποσοστό 11%).

Επίσης οι γαγγλιοκύστεις μπορεί να εμφανιστούν στο γόνατο, ώμο όπου προκαλούν τοπική πίεση στα νεύρα της περιοχής.

Επίσης έχουν αναφερθεί κύστεις στου μυς της γαστροκνημίας.

Γαγγλιοκύστεις δεν έχουν αναφερθεί στην κάτω επιφάνεια των ποδιών (πατούσα) και γενικά στα κάτω άκρα (βλέπε Σχήμα 1- 2).

Η υφή και η μακροσκοπική εμφάνιση της κύστης παρέχει την εικόνα ενός εξογκώματος, μίας μάζας που εμφανίζεται συνήθως στη μεσότητα της ραχιαίας επιφάνειας του καρπού (βλέπε Σχήμα 2), στη βάση του αντίχειρα, την παλαμιαία επιφάνεια του καρπού.

Το γάγγλιο αυτό μπορεί να εμφανιστεί ξαφνικά ή σταδιακά ενώ το μέγεθος του (2,0 – 5,0εκ) αυξομειώνεται ακολουθώντας την αυξημένη κινητικότητα του χεριού (επιτέλεση εργώδους χειρωνακτικής εργασίας).

Ετυμολογικά: Η λέξη «γάγγλιο» προέρχεται από την αρχαία έννοια της λέξης «γάγγλιο» όπου σημαίνει «οίδημα κάτω από την επιδερμίδα», ή «κόμπος» όπως αναφέρονται για πρώτη φορά από τον πατέρα της Ιατρικής Επιστήμης, τον ΙΠΠΟΚΡΑΤΗ.

Ο ορισμός «Βιβλικό εξόγκωμα-γάγγλιο» προήλθε από την «γνωστή θεραπεία» όπου με την τοποθέτηση ενός Βιβλίου (που συνήθως ήταν η Βίβλος) ή ενός νομίσματος και με την εφαρμογή πίεση πάνω στο «γάγγλιο» προκαλείται υποχώρηση ή και εξαφάνιση αυτού (με την έντονη πίεση επέρχεται «ρήξη» της βλάβης).

Επίσης η λέξη γάγγλιο που αναφέρεται εδώ, δεν έχει καμία σχέση με τα γάγγλια του Νευρικού Συστήματος (ανατομικές μονάδες).

Τα αιτιοπαθογενετικά αίτια της δημιουργίας γάγγλιου-κύστεις δεν είναι γνωστά.

Οι επικρατέστερες θεωρίες δημιουργίας αυτών αναφέρονται:
1. Στην εφαρμογή μηχανικού stress και τραυματισμών στην επιφάνεια του καρπού οι οποίοι προκαλούν ρήξη ιστών της άρθρωσης, διάσπαση των ανατομικών στοιχείων της άρθρωσης, των ελύτρων των τενόντων («θεωρία σχηματισμού κήλης»).
2. Επέρχεται μυξοειδής εκφύλιση των γειτονικών ιστών της άρθρωσης (ινώδους ιστού) που έχει σαν επακόλουθο εκφύλιση περιαρθρικού ινώδους ιστού και ρευστοποίηση στη χρόνια βλάβη με αύξηση παραγωγής υαλουρανικού οξέος από ινοβλάστες, πολλαπλασιασμό μεσεγχυματικών κυττάρων. Όλα αυτά προκαλούνται από μηχανικές «υπερφορτώσεις» της άρθρωσης. Πάντως γάγγλιο-κύστεις εμφανίζονται και εκτός των αρθρώσεων.

Οι κύστεις είναι περισσότερο συχνές σε γυναίκες 20 – 46 ετών.

Σπάνια κύστες εμφανίζονται σε ηλικίες κάτω των 10 ετών.

ΔΙΑΓΝΩΣΗ

Είναι εύκολη γιατί το γάγγλιο είναι ορατό και ψηλαφάται. Σημειωτέων ότι όλα τα γάγγλια είναι «φωτοδιαπερατά». Η τελική διάγνωση θα γίνει με την εκτέλεση ενός υπερηχογραφήματος (εμφάνιση κύστεων μικρών που περιέχουν στιλβώδες περιεχόμενο, και εμφανίζουν τοιχώματα χαλαρού ινώδους ιστού (βλέπε Σχήμα 3).

Σχήμα 3


 
Γάγγλιο κύστης χεριού με πολλά διαφράγματα
περιέχοντα στιλβώδες υγρό και τοιχώματα
από χαλαρό συνδετικό ιστό

ΘΕΡΑΠΕΙΑ

Στο παρελθόν η κατ’ οίκον φροντίδα και θεραπεία του γαγγλίου ήταν πολύ διαδεδομένη (τοποθέτηση βιβλίου πιεστικά πάνω στη κύστη – άλλωστε η προσωνυμία «βιβλική κύστη», προήλθε προφανώς από την χρήση της Βίβλου!!!).

Δεν εφαρμόζεται σήμερα γιατί παρατηρείται υποτροπή αλλά και πρόκληση μεγαλύτερης τοπικά βλάβης.

Άλλη θεραπεία περιλαμβάνει την εκκενωτική παρακέντηση της κύστης και έγχυση κορτικοειδούς.

Η διαδικασία μπορεί να επαναληφθεί έως 3 φορές με πιθανότητες υποτροπής και επανεμφάνισης της κύστης 50%.

Η εγχείρηση πολλές φορές γίνεται για:

1. Αισθητικούς λόγους και αποτελεί την 2η κατά συχνότητα επέμβαση μετά την εγχείρηση καρπιαίου σωλήνα.
2. Αν η διόγκωση της βλάβης προκαλεί τριβή τενόντων ή πιεστικά φαινόμενα σε γειτονικούς ιστούς και νεύρα (μούδιασμα – νυγμώδη άλγη χεριού, δακτύλων).

Η χειρουργική επέμβαση τελείται μέσω αρθροσκόπησης (η μέθοδος αυτή εφαρμόζεται συχνά επειδή προκαλεί μικρότερες ουλές και λιγότερο χρόνο νοσηλείας και λειτουργικής αποκατάστασης).

Γενικά η επέμβαση διαρκεί 30΄. Η αφαίρεση ραμμάτων γίνεται στις 2 εβδομάδες. Η πιθανότητα υποτροπής ανέρχεται σε ποσοστό 39%.

ΕΠΙΠΛΟΚΕΣ ΜΕΤΑΓΧΕΙΡΗΤΙΚΕΣ

Επιμόλυνση – Επανεμφάνιση γαγγλίου.

Ref. : - Merck Man 11th ed.
- Βικιπαιδεια
- MedicineNet