Γράφει ο
Γιάννης Βασιλείου

       Η ανεργία εδώ και πολλά χρόνια αποτελεί ένα από τα πλέον φλέγοντα προβλήματα που μαστίζουν την Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ). Η πρόσφατη οικονομική κρίση, η οποία δεν έχει ακόμα τερματιστεί, αναπόφευκτα εντείνει τους προβληματισμούς, ιδίως στους νέους.

       Η ΕΕ, από την εποχή της «γεννήσεώς» της ακόμα, κατέτασσε την καταπολέμηση της ανεργίας στις ουσιαστικότερες προτεραιότητές της. Το σίγουρο πάντως είναι ότι στη δεκαετία του ´50, ουδείς θα μπορούσε να διανοηθεί τις σημερινές διαστάσεις του φαινομένου, το οποίο κατά γενική ομολογία έχει εξελιχθεί σε μάστιγα, με αβέβαιες μελλοντικές συνέπειες.

       Είναι γεγονός αδιαμφισβήτητο ότι από την έναρξη της παγκόσμιας οικονομικής και χρηματοπιστωτικής κρίσης, η Ένωση διαρκώς «βιώνει» υψηλά ποσοστά ανεργίας, σε συνδυασμό με χαμηλά επίπεδα επενδύσεων. Θεμελιώδης επιδίωξη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής καθίσταται η αναστροφή αυτής της κατάστασης, ώστε να μπορέσει σχετικά σύντομα η Ευρώπη να επανέλθει σε πορεία ανάπτυξης (Βασιλείου, 2013α, 2014α, 2014β, 2017α, 2017γ και 2017δ· Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 2016· Europa, 2017).

       Η αύξηση των θέσεων εργασίας κρίνεται ως απολύτως απαραίτητη, δίχως όμως (και αυτό το τονίζουμε ιδιαιτέρως) τη δημιουργία νέου χρέους (Βασιλείου, 2013α, 2014α, 2014β, 2017α, 2017γ και 2017δ· Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 2016· Europa, 2017).

       Ο αντίκτυπος της παγκόσμιας οικονομικής και χρηματοπιστωτικής κρίσης υπήρξε δίχως υπερβολή σαρωτικός, επηρεάζοντας σχεδόν όλους τους τομείς της κοινωνικής και της πολιτικοοικονομικής σφαίρας. Η ΕΕ θα ήταν αδύνατο να μείνει ανεπηρέαστη και ορισμένα κράτη-μέλη της, όπως και η πατρίδα μας πλήρωσαν πολύ ακριβά το τίμημα. Ειδικά, στην περίπτωση της Ελλάδας, η κρίση συνεχίζεται και ουδείς γνωρίζει το πότε και υπό ποιες συνθήκες θα τερματιστεί (Βασιλείου, 2013α, 2014α, 2014β, 2017α, 2017γ και 2017δ· Pelagidis and Mitsopoulos, 2014).

       Όπως ήταν φυσιολογικό, η κρίση οδήγησε σε υψηλότατα ποσοστά ανεργίας και σε πολύ χαμηλά επίπεδα επενδύσεων στην Ένωση. Με απλά λόγια, επισημαίνουμε ότι βραχυπρόθεσμα τα χαμηλά επίπεδα όσον αφορά τις επενδύσεις ελαττώνουν την οικονομική ανάπτυξη διότι συντελούν σε καταφανώς μειωμένες οικονομικές δραστηριότητες. Μακροπρόθεσμα όμως, ο αντίκτυπος των χαμηλών επιπέδων επενδύσεων είναι ακόμα σοβαρότερος, αφού πλήττουν καταφανώς τόσο την ανταγωνιστικότητα, όσο και το αναπτυξιακό δυναμικό της οικονομίας (Βασιλείου, 2013α, 2014α, 2014β, 2017α, 2017γ και 2017δ· Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 2016· Europa, 2017).

       Το ζήτημα της ανεργίας με τις ποικίλες «επικίνδυνες» προεκτάσεις του και τους τομείς που συνδέονται άμεσα μ’ αυτό, όπως λόγου χάριν η οικονομική ανάπτυξη, η παγκοσμιοποίηση, οι περιφερειακές ανισότητες, η φορολογία, η εκπαίδευση (σε συνδυασμό με τη δια βίου μάθηση), η εγκληματικότητα, οι μεταρρυθμίσεις στην αγορά εργασίας, η βιομηχανική αναδιάρθρωση, η μετανάστευση, οι πολιτικές κοινωνικής πρόνοιας και ο ρόλος των εγχώριων πολιτικών θεσμών, έχει επανειλημμένως απασχολήσει πολλούς σημαίνοντες μελετητές ανά την υφήλιο.

       Τα στοιχεία που παρατίθενται στις επόμενες παραγράφους ρίχνουν φως σε ορισμένες ειδικές λεπτομέρειες.      

       Τον Ιανουάριο του 2008, στην Ένωση υπήρχαν 16,1 εκατομμύρια άνεργοι, κάτι που μεταφράζεται σε 6,8% του ενεργού πληθυσμού. Μια πενταετία αργότερα (Ιανουάριος 2013), ο αριθμός των ανέργων είχε φτάσει στα 26,4 εκατομμύρια, δηλαδή στο 10,9% του ενεργού πληθυσμού (Βασιλείου, 2013α, 2014α, 2014β, 2017α, 2017γ και 2017δ· Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 2016· Ευρωπαϊκή Επιτροπή/Κοινωνική Προστασία και Κοινωνική Ένταξη, 2017· Ευρωπαϊκή Επιτροπή/Συντονισμός, 2017· Europa, 2017).

       Το Μάιο του 2016, οι άνεργοι στην ΕΕ ήταν 21 εκατομμύρια (8,6% του ενεργού πληθυσμού) εκ των οποίων τέσσερα εκατομμύρια νέοι. Το ποσοστό ανεργίας των νέων άγγιζε το 18,6%. Δυστυχώς, δε διαθέτουμε πιο πρόσφατα στοιχεία, οπότε τα συμπεράσματά μας μοιραία επικεντρώνονται στην ανωτέρω περίοδο (Βασιλείου, 2013α, 2014α, 2014β, 2017α, 2017γ και 2017δ· Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 2016· Ευρωπαϊκή Επιτροπή/Κοινωνική Προστασία και Κοινωνική Ένταξη, 2017· Europa, 2017).

       Σύμφωνα με στοιχεία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής του Οκτωβρίου του 2016, το ετήσιο ύψος των επενδύσεων ήταν σχεδόν 300 δισεκατομμύρια ευρώ χαμηλότερο συγκριτικά με το παρελθόν, φαινόμενο ουδόλως καθησυχαστικό (Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 2016· Europa, 2017).

       Αυτό πάντως που πρέπει να επισημανθεί είναι ότι παρά το γεγονός ότι υπήρχαν διαθέσιμα κονδύλια, οι επενδύσεις τελικά παρέμειναν σε χαμηλό επίπεδο για τον απλούστατο λόγο ότι οι επενδυτές δεν είχαν (και ορισμένοι δεν έχουν ούτε επί του παρόντος) την εμπιστοσύνη για να προβούν σε επενδύσεις (Βασιλείου, 2013α, 2014α, 2014β, 2017α, 2017γ και 2017δ· Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 2016· Ευρωπαϊκή Επιτροπή/Συντονισμός, 2017· Europa, 2017).

       Αναπόφευκτα, η ρευστότητα της κατάστασης προκαλεί έκδηλη αβεβαιότητα, ιδίως λαμβάνοντας υπόψη και το ότι κάποιες οικονομίες της Ένωσης χαρακτηρίζονται, μεταξύ άλλων, από υψηλό δημόσιο και ιδιωτικό χρέος (Βασιλείου, 2013α, 2014α, 2014β, 2017α, 2017γ και 2017δ· Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 2016· Ευρωπαϊκή Επιτροπή/Συντονισμός, 2017· Europa, 2017).

       Συν αυτώ, η λήψη ενισχύσεων ή δανείων παραμένει προβληματική σε ορισμένα κράτη, ιδιαίτερα για τις μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις. Επιπροσθέτως, οι κυβερνήσεις υποχρεώθηκαν να προβούν σε περικοπές των επενδύσεων εξαιτίας του δημοσίου χρέους, το οποίο αυξήθηκε από κατά μέσο όρο 60% του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος (ΑΕΠ) της Ένωσης το 2008 σε σχεδόν 90% το 2015 (Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 2016· Ευρωπαϊκή Επιτροπή/Κοινωνική Προστασία και Κοινωνική Ένταξη, 2017· Europa, 2017).

       Η ανάγκη αναπροσαρμογής ορισμένων πολιτικών κρίθηκε απολύτως απαραίτητη. Ύστερα από πολλές εντατικοποιημένες μελέτες, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αποφάσισε ότι ο ιδανικός χειρισμός της κατάστασης απαιτούσε επικέντρωση α) σε μια τρόπον τινά αναθέρμανση των επενδύσεων, β) σε μια πιο λειτουργική και περισσότερο αποδοτική συνέχιση των μεταρρυθμίσεων της αγοράς και γ) στην αμεσότερη δυνατή εφαρμογή κατάλληλων δημοσιονομικών πολιτικών, με επιδίωξη την αποφυγή του υπέρογκου δημοσίου χρέους (Βασιλείου, 2013α, 2014α, 2014β, 2017α, 2017γ και 2017δ· Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 2016· Ευρωπαϊκή Επιτροπή/Συντονισμός, 2017· Europa, 2017).

       Και κατά τη γνώμη μας έπραξε σωστά, αφού οι τρεις αυτές συνιστώσες αποτελούσαν αναντίρρητα την «καυτή πατάτα» απ’ όποια πλευρά και αν το εξετάσουμε. 

       Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δρομολόγησε από κοινού με την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (ΕΤΕ) το επενδυτικό σχέδιο για την Ευρώπη, το οποίο εν πολλοίς εστιάζει α) στην αποδοτική χρήση τόσο των υπαρχόντων, όσο και των καινούργιων επενδυτικών πόρων, β) στην αμεσότερη δυνατή άρση των διαφόρων εμποδίων στα πλαίσια των επενδύσεων και γ) στην ουσιαστική παροχή προβολής και τεχνικής συνδρομής σε επενδυτικά έργα (Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 2016· Ευρωπαϊκή Επιτροπή/Κοινωνική Προστασία και Κοινωνική Ένταξη, 2017· Europa, 2017).

       Αναφοράς χρήζει επίσης το γεγονός ότι το 2015 έλαβε σάρκα και οστά το Ευρωπαϊκό Ταμείο Στρατηγικών Επενδύσεων (ΕΤΣΕ), με αρχικό κεφάλαιο 21 δισεκατομμυρίων ευρώ με την υποστήριξη της Ένωσης (Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 2016· Europa, 2017).

       Βάσει πάντοτε στοιχείων της Επιτροπής του Οκτωβρίου του 2016, το κεφάλαιο αυτό θ’ αυξηθεί λόγω του «πολλαπλασιαστικού αποτελέσματος» που θα προκύψει από την πολυπόθητη προσέλκυση επενδυτών από το δημόσιο και τον ιδιωτικό τομέα, οι οποίοι θα κινητοποιήσουν επενδύσεις άνω των 315 δισεκατομμυρίων σε χρονικό διάστημα τριών ετών (Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 2016· Europa, 2017).

       Σύμφωνα με τα ίδια στοιχεία, μετά από έναν χρόνο το σχέδιο αυτό αναμενόταν να κινητοποιήσει περισσότερα από 138 δισεκατομμύρια για νέες επενδύσεις σε ολόκληρη την Ένωση, όχι μονάχα από μεγάλες εταιρείες, αλλά και από τοπικές μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις. Η Επιτροπή προέβη σε δέσμευση διπλασιασμού του κονδυλίου, ενώ επιπροσθέτως πρότεινε αύξηση του στόχου σε τουλάχιστον 500 δισ. έως το 2020, με τη δέσμευση να το διπλασιάσει σε 630 δισεκατομμύρια το αργότερο μέχρι το 2022 (Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 2016· Ευρωπαϊκή Επιτροπή/Κοινωνική Προστασία και Κοινωνική Ένταξη, 2017· Europa, 2017).

       Το ΕΤΣΕ καθίσταται υπεύθυνο για την παροχή εγγυήσεων για τη στήριξη έργων, τα οποία χρηματοδοτούνται από την ΕΤΕ και εστιάζει στην καινοτομία, τις υποδομές και τις μικρότερες επιχειρήσεις. Πρακτικά, το ΕΤΣΕ παρέχει εγγύηση, προσφέροντας έτσι τη δυνατότητα στην ΕΤΕ να προβεί σε επενδύσεις α) σε περισσότερα έργα, κάποια από τα οποία λογίζονται ως «υψηλότερου κινδύνου» και β) με γοργότερο ρυθμό απ’ ότι δίχως την εγγύηση (Βασιλείου, 2013α, 2014α, 2014β, 2017α, 2017γ και 2017δ· Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 2016· Europa, 2017).   

       Κυρίαρχη επιδίωξη του ΕΤΣΕ καθίσταται η κινητοποίηση το λιγότερο 315 δισεκατομμυρίων ευρώ σε πρόσθετες επενδύσεις στην πραγματική οικονομία μέχρι τα μέσα του 2018. Σύμφωνα με στοιχεία της Επιτροπής του Οκτωβρίου του 2016, η επιδίωξη αυτή θεωρείται υλοποιήσιμη. Επιπροσθέτως, σύμφωνα με τα ίδια στοιχεία, το ΕΤΣΕ δραστηριοποιείται σε 27 κράτη-μέλη και ενδεχομένως να κινητοποιήσει άνω των 138 δισεκατομμυρίων σε επενδύσεις, με βάση τη μέχρι του Οκτωβρίου 2016 εγκεκριμένη χρηματοδότηση (Βασιλείου, 2013α, 2014α, 2014β, 2017α, 2017γ και 2017δ· Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 2016· Ευρωπαϊκή Επιτροπή/Συντονισμός, 2017· Europa, 2017).

       Μέχρι τον Οκτώβριο του 2016, στο πλαίσιο του ΕΤΣΕ είχαν ήδη εγκριθεί 134 έργα υποδομής, τα οποία αισίως αντιπροσώπευαν χρηματοδότηση 17,4 δισεκατομμυρίων. Πέραν τούτου, πάνω από 220 συμφωνίες χρηματοδότησης ύψους 7,5 δισεκατομμυρίων εγκρίθηκαν για μικρότερες επιχειρήσεις, γεγονός αξιέπαινο, αφού αυτού του μεγέθους οι επιχειρήσεις χρήζουν ειδικής ενίσχυσης και δύνανται να συμβάλλουν εμπράκτως προς την κατεύθυνση μιας πορείας ανάπτυξης. Από αυτή τη χρηματοδότηση, αναμένεται τελικά να ωφεληθούν σχεδόν 290.000 μικρές επιχειρήσεις, αριθμός διόλου ευκαταφρόνητος, ειδικά για την παρούσα «δύσκολη» εποχή μας (Βασιλείου, 2013α, 2014α, 2014β, 2017α, 2017γ και 2017δ· Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 2016· Ευρωπαϊκή Επιτροπή/Συντονισμός, 2017· Europa, 2017).

       Ισχυριζόμαστε ότι τα ανωτέρω δεδομένα αποκαλύπτουν ώριμο και λεπτομερή σχεδιασμό. Η πραγμάτωση των επιδιώξεων αυτών είναι σίγουρο πως θα αποτελέσει μια αναγκαία «ένεση οξυγόνου» στην Ένωση.  

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Βασιλείου, Ιωάννης (2013α), Ευρωπαϊκή Ενοποίηση-Μια Διαδικασία Σύγκλισης ή Απόκλισης; (Αθήνα: Historical Quest).  

Βασιλείου, Ιωάννης (2013β), «1980-1999, Ευρωπαϊκή Ένωση: Η Εποχή της Άνδρωσης και της Διεύρυνσης», Από τη Νέα Ευρώπη του Χίτλερ Στην Ευρωζώνη της Μέρκελ, Τόμος Α΄, Ιστορικό Αρχείο του «Επενδυτή», σελ. 76-95.

Βασιλείου, Ιωάννης (2014α), Ευρωπαϊκή Ενοποίηση-Μια Διαδικασία Σύγκλισης ή Απόκλισης; (Β΄ Έκδοση-Ειδική Έκδοση Για Πανεπιστήμια) (Αθήνα: Historical Quest). 

Βασιλείου, Ιωάννης (2014β), Το Παρόν και το Μέλλον της Γεωργικής Πολιτικής της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Αθήνα: Historical Quest). 

Βασιλείου, Ιωάννης (2015), Η Εξωτερική Πολιτική και Πολιτική Ασφαλείας της Ευρωπαϊκής Ένωσης-Μια Κριτική Προσέγγιση (Αθήνα: Historical Quest).

Βασιλείου, Ιωάννης (2017α), Ευρωπαϊκή Ένωση και Ενέργεια-Η Πορεία προς το 2050-Σκέψεις, Ιδέες και Συμπεράσματα (Αθήνα: Historical Quest).

Βασιλείου, Ιωάννης (2017β), Η Επέκταση της Ευρωπαϊκής Ένωσης στο Διάστημα (Αθήνα: Historical Quest).

Βασιλείου, Ιωάννης (2017γ), Κλιματική Αλλαγή: Διαχειρίσιμο Πρόβλημα ή Αργός Θάνατος του Πλανήτη-Ρόλος και Δρασεις της Ε.Ε. έως το 2050-Οι Επιπτώσεις στην Ελλάδα (Αθήνα: Historical Quest).

Βασιλείου, Ιωάννης (2017δ), Προϋπολογισμός της Ε.Ε.-Ζητήματα Κατανομής και Αναδιανομής Πόρων στην Ε.Ε. (Αθήνα: Historical Quest).

Ευρωπαϊκή Επιτροπή (2016), «Η ΕΕ και η Απασχόληση, η Ανάπτυξη και οι Επενδύσεις», EU Law and Publications, Οκτώβριος 2016, διαθέσιμο σε https://publications.europa.eu/el/publication-detail/-/publication/b9ac1176-9a88-11e6-9bca-01aa75ed71a1 (πρόσβαση στις 23/9/17).

Ευρωπαϊκή Επιτροπή/Κοινωνική Προστασία και Κοινωνική Ένταξη (2017), «Απασχόληση, κοινωνικές υποθέσεις και κοινωνική ένταξη/Κοινωνική Προστασία και Κοινωνική Ένταξη», διαθέσιμο σε http://ec.europa.eu/social/main.jsp?langId=el&catId=750 (πρόσβαση στις 6/10/17).

Ευρωπαϊκή Επιτροπή/Συντονισμός (2017), «Απασχόληση, κοινωνικές υποθέσεις και κοινωνική ένταξη/Συντονισμός της κοινωνικής ασφάλισης σε επίπεδο ΕΕ», διαθέσιμο σε http://ec.europa.eu/social/main.jsp?langId=el&catId=849 (πρόσβαση στις 6/10/17).

Europa (2017), «Απασχόληση και κοινωνικές υποθέσεις», διαθέσιμο σε https://europa.eu/european-union/topics/employment-social-affairs_el (πρόσβαση στις 23/9/17).

Pelagidis, Theodore and Mitsopoulos, Michael (2014), Greece-From Exit to Recovery? (Washington D.C.: Brookings Institution Press).

(Από το βιβλίο «Οικονομική κρίση-απασχόληση και κοινωνικές υποθέσεις στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Προτάσεις και δράσεις για την καταπολέμηση της ανεργίας. Εκδόσεις Historical Quest, 2017)