Γράφει ο
Νίκος Καλλιακμάνης

Οι καντιτιάσεις προκαλούνται από ζυμομύκητα του γένους Candida και αποτελούν περισσότερο από 80% των μολύνσεων από τους μύκητες αυτούς.

Η κλινική εικόνα ποικίλλει και εξαρτάται από την λοίμωξη και εντόπιση της σε : α) βλεννογόνους, β) πεπτικό σύστημα, γ) αναπνευστικό, δ) ουρογεννητικό σύστημα.

Επίσης, ρόλο για την λοίμωξη και εξάπλωσή της έχει η κατάσταση των ατόμων που εμφανίζουν καντιτίαση αλλά και σε αυτό συντείνουν προδιαθεσικοί παράγοντες οι οποίοι σχετίζονται : α) με την ανοσολογική ετοιμότητα λειτουργικότητα του ανοσοποιητικού συστήματος του ξενιστή β) ακεραιότητα των βλεννογόνων.

ΜΥΚΗΤΙΑΣΕΙΣ – Ω ΙΔΙΟΝ ΤΟ ΛΕΥΚΑΖΟΝ CANDIDAALBICANS (CA)

Candida: Είδος μύκητα που απαντάται στη ζύμη. Αποτελεί το πιο κοινό αίτιο για τις μυκητιασικές λοιμώξεις σε παγκόσμια κλίμακα.

Πολλά είδη των μυκήτων είναι μη παθογόνα και βρίσκονται σε συμβιωτική κατάσταση στον άνθρωπο. Πολλά από τα είδη κάντιντας βρίσκονται σε χλωρίδα του εντέρου.

Όμως οι μύκητες αυτοί όταν διαταραχθούν οι φυσιολογικές «προστασίες» των βλεννογόνων (ή διαταραχή βατότητας του βλεννογόνου) γενικά η ανοσολογική λειτουργία του οργανισμού προκαλούν ΕΥΚΑΙΡΙΑΚΕΣ ΛΟΙΜΩΞΕΙΣ.

Η πλειονότητα των λοιμώξεων (καντιταιμία) σε παγκόσμια κλίμακα ανέρχεται στα 90.000/ετησίως – ΗΠΑ.

Αυτό εμφανίζεται ειδικά στα υπό ανοσοκαταστολή άτομα και αποδίδεται σε λοίμωξη από Candida Albicans – Candida tropicalis (ωϊδιον το λευκάζον – τροπική καντιτιαση).

Επίσης, η C. glabrata ενοχοποιείται για καντιταιμία και τις λοιμώξεις ουροφόρων οδών και σπάνια πνευμονία.

Ειδική μνεία πρέπει να γίνει για την λοίμωξη από Candida που εμφανίζουν στο στόμα και οισοφάγο τα άτομα που πάσχουν από AIDS.

Η αιματογενής διασπορά της (CA) δεν είναι συχνή εκτός και αν η ανοσοκαταστολή που προκαλεί η νόσος (AIDS) είναι πολύ βαρειά.

Λοιμώξεις από ωϊδιο λευκάζον εμφανίζουν και οι νοσηλευόμενοι άρρωστοι μετά από μεγάλη παραμονή στο Νοσοκομείο.

Η μόλυνση αυτή στους νοσηλευόμενους ασθενείς οφείλεται : α) σε πολλαπλά τραύματα που πιθανόν εμφανίζουν αυτοί, β) χειρουργικούς χειρισμούς, γ) Μεγάλες και αλόγιστες χρήσεις αντιβιοτικών ευρέος φάσματος, δ) ενδοφλέβια σίτιση.

Πρακτικά οι μόνιμοι καθετήρες ενδοφλεβίου χρήσης και ο γαστρεντερικός σωλήνας αποτελούν τις πιο συχνές εστίες εισόδου των λοιμώξεων από Candida.

Η μεγάλου χρόνου από candida διαρκούσα καντινταταιμία (παρουσία candida στο αίμα) και ειδικά ή χωρίς θεραπεία έχει σαν αποτέλεσμα την εμφάνιση ΕΝΔΟΚΑΡΔΙΤΙΔΑΣ – ΜΗΝΙΓΓΙΤΙΔΑΣ αλλά και προσβολή δέρματος, οστών, αρθρώσεων, ήπατος, νεφρών, οφθαλμών.

Η ενδοκαρδίτιδα από Candida συνήθως εμφανίζεται στους χρήστες ενδοφλέβιων ναρκωτικών ουσιών, στις αντικαταστάσεις βαλβίδων της καρδιάς, στο ενδαγγειακό τραυματισμό από μόνιμους καθετήρες.

ΠΡΟΔΙΑΘΕΣΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ

• Σακχαρώδης Διαβήτης : Η Candida ευνοείται από την σακχαραιμία.
• Τεχνητές οδοντοστοιχίες – κακή λειτουργία – πλημμελής αποστείρωση.
• Κάπνισμα, ευνοεί αύξηση Candida κατά 30% - 70%.
• Κακοήθη νοσήματα, διαταραχές ανοσοποιητικού.
• Χρήση αντιβιοτικών, ευρέος φάσματος ειδικά οι τετρακυκλίνες διαταράσσουν την φυσιολογική χλωρίδα.
• Χρήση συστηματικών, τοπικών εισπνεόμενων κορτικοστεροειδών.
• Λήψη ανοσοτροποιητικών, ανοσοκασταλτικών φαρμάκων.
• Εφαρμογή ακτινοθεραπείας θεραπευτικά για νεοπλάσματα Ca κεφαλής τραχήλου – μεταμοσχεύσεις.
• AIDS: Μείωση των CD₄ (αποτελούν δείκτη εξέλιξης της νόσου). Ποσοστό 90%. Δεν εμφανίζεται όταν CD₄ ↑500.
• Ξηροστομία προκαλείται : α) από ψυχοτρόπα φάρμακα – σύνδρομο Sjongren, β) κατά την διάρκεια του ύπνου (ειδικά σε άτομα με οδοντοστοίχια).
• Μυκητίαση Στόματος – Λαιμού. Συνηθισμένη εμφάνιση στα νεογέννητα αλλά και στα μεγάλης ηλικίας άτομα. Επίσης σε άτομα με ανεπαρκή υγιεινή στοματικής κοιλότητας, ύπαρξη οδοντοστοιχιών. Το ενάνθημα του στόματος συχνά συνοδεύεται από ερυθρότητα, ξηρότητα γλώσσας, ούλων, αμυγδαλών, λαιμού, και έσω επιφάνεια στόματος (βλέπε εικόνες). Αλλοιώσεις μπορεί να είναι επώδυνες, μπορεί να αιμορραγήσουν όταν ερεθιστούν.

CANDIDA – ΟΙΣΟΦΑΓΙΤΙΔΑ

Εκδηλώνεται η λοίμωξη αυτή με συμπτώματα δυσφαγίας.

Η λοίμωξη του αναπνευστικού από Candida δεν προκαλεί ειδικά συμπτώματα (εμφάνιση βήχα).

Η παρουσία Candida στο αίμα (καντιτιαιμία) προκαλεί πυρετό χωρίς άλλα ειδικά συμπτώματα. Αριθμός ασθενών με παρουσία candida στο αίμα εμφανίζει σύνδρομο που μοιάζει με σηψαιμία (μικροβιακή σήψη) με κεραυνοβόλο πορεία που εκδηλώνεται σαν shock, ολιγουρία, νεφρική ανεπάρκεια, διάχυτη ενδαγγειακή πήξη.

Η προσβολή των οφθαλμών από Candida προκαλεί δημιουργία περιοχών άσπρου χρώματος στο αμφιβληστροειδή χιτώνα του οφθαλμού και προοδευτικά προκαλεί θολερότητα του υαλοειδούς σώματος του οφθαλμού με πρόκληση τελικά συμφύσεων και απώλειας όρασης.

Σε άτομα που εμφανίζουν ουδετεροπενία (π.χ. θεραπεία με χημειοθεραπευτικά) αλλοιώσεις του αμφιβληστροειδή εμφανίζοντας άλλες ενεργείς λοιμώξεις του οφθαλμού είναι σπάνιες.

Οζίδια και βλατίδες εμφανίζονται στο δέρμα στη λοίμωξη με Candida ειδικά στους ουδετεροπενικούς αρρώστους και σημαίνουν αιματογενή διασπορά της λοίμωξης από Candida (προσβολή και άλλων οργάνων).

ΣΩΜΑΤΙΚΗ ΚΟΠΩΣΗ-ΑΔΥΝΑΜΙΑ ΑΠΟ ΩΪΔΙΟ ΛΕΥΚΑΖΟΝ

Πολύ κοινά συμπτώματα. Θεωρείται ότι προκαλούνται: α) από διαταραχές στην διατροφή του πάσχοντος ατόμου (έλλειψη Β6 – λιπαρών οξέων – μαγνήσιο), β) στην μείωση λειτουργίας του ανοσοποιητικού συστήματος, γ) στην πέψη των τροφών (παρατεταμένη καντιτίαση του εντέρου προκαλεί σύνδρομο χρόνιας κόπωσης).

ΣΥΝΔΡΟΜΟ ΧΡΟΝΙΑΣ ΚΟΠΩΣΗΣ

Σύνδρομο μη γνωστής αιτιολογίας – θεωρείται ανοσολογικής αίτιας. Κύριο σύμπτωμα η συνεχής κόπωση.

ΥΠΟΤΡΟΠΙΑΖΟΥΣΕΣ ΦΛΕΓΜΟΝΕΣ ΟΥΡΟΠΟΙΗΤΙΚΩΝ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ

Οφείλεται σε υπερανάπτυξη της Candida albicans αλλά και C. Glabrate στο ουρογεννητικό σύστημα κυρίως των γυναικών. Ποσοστό 75% του συνόλου των γυναικών εμφανίζουν 1 φορά τουλάχιστο κατά την ζωή τους, τέτοια λοίμωξη.

Επίσης, 60% ποσοστό από αυτές εμφανίζουν τουλάχιστον 1 υποτροπή.

Συμπτώματα, κολπίτιδας (φλεγμονή κόλπου) από κάντιτα εμφανίζουν: τοπική ερυθρότητα, οίδημα, κνησμό, επώδυνη συνουσία, παχύρευστη εκροή υγρού.

Οι ουρολοιμώξεις από την Candida εμφανίζεται κυρίως στα άτομα μεγάλης ηλικίας, στους νοσοκομειακούς αρρώστους, στους ανοκατασταλμένους οργανισμούς (HIV: Σύνδρομο Επίκτητης Ανοσολογικής Ανεπάρκειας).

Σε πολλές περιπτώσεις η ανίχνευση Candida στα ούρα αποτελεί αποικισμό ή επιμόλυνση της καλλιέργειας ούρων, σπάνια αποτελεί αληθή, πρωτογενή λοίμωξη του ουροποιητικού συστήματος.

Η παρουσία και εμφάνιση Candida στα ούρα μπορεί επίσης να είναι ενδεικτική νεφρικής συμμετοχής στο πλαίσιο συστηματικής αιματογενούς καντιτίασης.

Στην καντιτιουρία το αίτιο ≈ 50% είναι η Candida albicans. H Candida glabrate προκαλεί το 25% και ακολουθεί η Candida tropicalis.

Συνήθως ποσοστό ≈ 50% εμφανίζει περισσότερο του ενός είδους Candida στα ούρα.

Η κλινική εικόνα δεν είναι χαρακτηριστική. Η κλινικά σημαντική καντιτιουρία είναι τις περισσότερες φορές χωρίς συμπτώματα. Συμπτώματα: λοιμώξεις του κατώτερου ουροποιητικού όπως δυσουρία, συχνοουρία, έπειξη προς ούρηση αναφέρονται μόνο σε ποσοστό 2%-4% των ασθενών αλλά και αίσθημα καύσου κατά την ούρηση, συχνουρία, θολό με οσμή ιδιάζουσα ούρα, άλγος με πίεση κατωτέρας κοιλίας.

Σχηματισμός ομαλής στρογγυλής μυκητίασης μάζας στην αποχετευτική μοίρα του ουροποιητικού (fungus ball) προκαλεί πολλές φορές απόφραξη των ουρητήρων.

ΓΑΣΤΡΕΝΤΕΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ

Η φυσιολογική υπάρχουσα Βακτηριακή Χλωρίδα στο έντερο του ανθρώπου είναι απόλυτα χρήσιμη, ωφέλιμη, απαραίτητη για την φυσιολογική λειτουργία του εντέρου.

Κάθε διαταραχή, της χλωρίδας αυτής θα έχει σαν αποτέλεσμα συμπτώματα όπως δυσκοιλιότητα, διάρροιες, ναυτία, παραγωγή αερίων, κοιλίας κράμπες, αίσθημα πλήρωσης.

Η υπερανάπτυξη της Candida στο έντερο έχει συνδεθεί με ελκώδη κολίτιδα, νόσο Crohn’s.

ΠΡΟΣΒΟΛΗ ΚΟΛΠΩΝ ΠΡΟΣΩΠΟΥ

Ρινικές εκκρίσεις, απώλεια οσμής, πονοκέφαλοι χαρακτηρίζουν τις χρόνιες λοιμώξεις των κόλπων του προσώπου στη λοίμωξη με Candida (ποσοστό ≈ 90%).

Στις περιπτώσεις αυτές η θεραπεία με αντιβιοτικά επιδεινώνει την γενική κατάσταση.

ΔΕΡΜΑ + ΝΥΧΙΑ ΛΟΙΜΩΞΕΙΣ

Η χωρίς έλεγχο πολλαπλασιασμό της Candida Albicans, προκαλεί στο δέρμα και στα νύχια λοιμώξεις.

Η κατάλληλη θερμοκρασία, υγρασία, οξύτητα αποτελούν ευνοϊκό παράγοντα με ανάπτυξη κάθε μικρόβιου και το ίδιο συμβαίνει με την Candida όπου τα παραπάνω συμβαίνουν συνηθώς με τη χρήση ενυδατικών προϊόντων του δέρματος, αρωματικού σαπουνιού.

Η εμφάνιση και ανάπτυξη της Candida ευνοείται σε μέρη του κορμιού που παρέχουν ζέστη, υγρασία (γλουτοί, μηροβουβονικές πτυχές, μασχάλες).

Η εμφάνιση κνησμώδους εξανθήματος είναι τα κύρια συμπτώματα της παραπάνω λοίμωξης από Candida.

ΑΡΘΡΑΛΓΙΕΣ

Με την κυκλοφορία του αίματος η Candida μεταφέρεται παντού προκαλώντας αρθρίτιδες (προσβολή αρθρώσεων) ειδικά σε χειρουργημένους αρρώστους με συμπτώματα τοπικά πόνο, οίδημα, δυσχέρεια κίνησης.

Τα ισχία και γόνατα προσβάλλονται συνήθως. Παρατεταμένη λοίμωξη από Candida προκαλεί οστεομυελίτιδα έκδηλα συμπτώματα φλεγμονής (tubοr - rubor – calor - dolor).

*Παράγοντες κινδύνου: Σακχ. Διαβήτης – Νεοπλασίες – Ξένα σώματα (καθετήρες κ.α.) – αντιβιοτικά ευρέος φάσματος – νεροστομία – μεταμόσχευση – ουδετεροπενία – νευρογενής κύστη.

ΟΔΗΓΙΕΣ ΓΙΑ ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΛΟΙΜΩΞΗΣ ΑΠΟ CANDIDA

• Όχι αλόγιστη χρήση αντιβιοτικών
• Ρύθμιση Σακχ. Διαβήτη αν υπάρχει
• Αποστείρωση των μπιμπερό
• Χρήση σκόρδου (διαθέτει αντιμυκησιακές ιδιότητες)
• Αποφυγή γλυκισμάτων – καφεΐνης – νικοτίνης – αλκοόλ.

Πρέπει να σημειωθεί η αύξηση των κρουσμάτων καντιτίασης και από στελέχη non-Albicans και αυτό αποδίδεται εκτός από την ανοσοκαταστολή στην ανάπτυξη αντοχής των μυκήτων στα αντιμυκητιασικά φάρμακα παραδείγματα έχουν βρεθεί:

• C. dlublinieusis 95% σε άτομα με AIDS
• C. glabrata: 15-20%
• C. parapsilosis: 10-20%
• C. Tropicalis: 6-12%
• C. Krusel: 1-3% (ανθεκτικό στη φλουκοναζόλη).
• C. guillemoudi < 5% ανθεκτικό στη Φλουκοναζόλη
• C. lucilaneae < 5% ανθεκτική στη Φλουκοναζόλη
• C. kefur < 5% ανθεκτικό στη Φλουκοναζόλη.

ΔΙΑΓΝΩΣΗ C.A.

Ιστοπαθολογική εξέταση.

Ανίχνευση C.A. σε βιολογικά υγρά (πτύελα – εκκρίματα κόλπου – ούρα – κόπρανα – δέρμα).

Η λοίμωξη προκαλεί δημιουργία διήθησης ιστών από μύκητες, μικροσκοπικές νηματοειδείς σχηματισμούς.

Θετικές καλλιέργειες αίματος βοηθούν στη διάγνωση, ανεύρεση CA στο εγκεφαλονωτιαίο υγρό (ΕΥ) στο περικάρδιο (γενικά στις βιοψίες των ιστών) είναι απαραίτητη για την τελική διάγνωση.

ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΜΥΚΗΤΙΑΣΕΩΝ

• Τοπική θεραπεία:

α) Χορήγηση νυστατίνης 1-2 κουτ. γλυκού ή γαργάρες x 4 ημερησίως.

β) Χρήση ζελ κετοκοναζόλης (τοπικά).

• Συστηματική Θεραπεία.

-   ΦΛΟΥΚΟΝΑΖΟΛΗ: 50-100mg για 7 μέρες.

-   ΑΜΟΡΤΡΙΚΙΝΗ Β: 0,5mg/Kg/ημερ. IV για 14 ημέρες.