26 Απριλίου 2024
Κώστας Δούκας
Πολλές εικασίες έχουν γίνει μέχρι στιγμής γύρω από το ποιος σπουδαίος νεκρός έχει ταφεί στον τύμβο της Αμφιπόλεως. Δεν είναι λίγοι οι αρχαιολόγοι και οι αρχαιογνώστες που υποστηρίζουν ότι πρόκειται περί του τύμβου του Μεγάλου Αλεξάνδρου, ενώ άλλοι το αποκλείουν.
Το μεγάλο μυστικό θα αποκαλυφθεί σύντομα, αλλά νομίζω ότι δεν φωτίστηκε αρκετά η μοναδικότητα του μνημείου, που είναι κυκλικό, ενώ κανένα άλλο ταφικό μακεδονικό μνημείο δεν έχει τέτοιο σχήμα.
Η κυκλικότητα του μνημείου συνδέεται κατά την γνώμη μου άμεσα με τον Αλέξανδρο, λάτρη του Ομήρου, ο οποίος είχε διαρκώς κάτω από το προσκέφαλό του την Ιλιάδα και είχε σαν πρότυπο ανδρείας τον Αχιλλέα.
Στο Ψ 255 της Ιλιάδος γίνεται η ταφή του Πατρόκλου. Ο Αχιλλέας δίνει εντολή να περισυλλέξουν τα οστά του αποτεφρωθέντος νεκρού που σώθηκαν διά σβέσεως της πυράς με κρασί, και να κατασκευάσουν τύμβο. Ο στίχος αναφέρει τα εξής:
τορνώσαντο δέ σῆμα θεμείλιά τε προβάλοντο ἀμφί πυρήν,
εἶθαρ δέ χυτήν ἐπί γαῖαν ἒχευαν.
(έκαναν κυκλικό τύμβο και τα θεμέλια έβαλαν
γύρω από την πυρά, κι ευθύς έχυσαν χώμα)
Ο κυκλικός τύμβος ήταν ταφικό έθιμο των Αχαιών και μάλιστα βασιλέων.
Αυτό φαίνεται και από τους 33 κυκλικούς βασιλικούς τύμβους που απεκάλυψε τον προπερασμένο αιώνα η σκαπάνη του Γερμανού αρχαιολόγου Γουλιέλμου Δαίρπφελδ στην Λευκάδα (Στενό Νυδρίου), την αληθινή ομηρική Ιθάκη όπως υποστηρίζει ο ίδιος και ο γράφων. Οι μετέπειτα τύμβοι της αρχαιότητος ήσαν κιβωτιόσχημοι.
Στον τύμβο της Αμφιπόλεως έχουμε το κυκλικό σχήμα και το χύσιμο χώματος. Ο τύμβος έχει επισήμως χρονολογηθεί από την ανασκαφέα κα Περιστέρη μεταξύ 325 και 300 π.Χ.
Αλλά το 325 ο Αλέξανδρος ζούσε και βρισκόταν στην Ινδική, αφού είχε κατατροπώσει την υπερστρατειά του Πώρου.Του έμεναν περίπου δυόμιση έτη ζωής (πέθανε τον Ιούνιο του 323 π.Χ.) μέχρι να συναντηθεί ο στρατός του με τον στόλο του Νεάρχου στα Σούσα, ενώ ο περίπλους του Νεάρχου τελείωσε την 24 Φεβρουαρίου του 324 π.Χ.
Ο Αλέξανδρος, ο οποίος σημειωτέον είχε τραυματισθεί σοβαρά στην Γεδρωσιανή, ανησυχούσε σοβαρά για την τύχη του ναυάρχου του και πιστού παιδικού του φίλου Νεάρχου, ο οποίος όντως υπέστη τα πάνδεινα κατά τον περίπλου αυτόν και δεν αποκλείεται να έδωσε ο ίδιος ο Αλέξανδρος την εντολή να κατασκευασθεί κατ' απομίμηση του Αχιλλέως ο σπουδαίος
κυκλικός τύμβος της Αμφιπόλεως, το ορμητήριο του στόλου του Νεάρχου, είτε διαλογιζόμενος τον δικό του θάνατο, μετά και τον σοβαρό τραυματισμό του, είτε σκεπτόμενος την ταφή εξέχοντος στρατηγού, ακόμη και του Νεάρχου.
Άλλος κατά την γνώμη μου δεν θα μπορούσε να φανταστεί την έμπνευση ενός τεραστίου κυκλικού ταφικού μνημείου, πλην του Αλεξάνδρου, βαθέως μελετητού της Ιλιάδος.
Οιοσδήποτε άλλος, όπως ο Κάσσανδρος ή η Ολυμπιάς, θα ακολουθούσαν την μακεδονική παράδοση.
Βεβαίως τα πράγματα εξελίχθηκαν διαφορετικά λόγω του αιφνιδίου θανάτου του Αλεξάνδρου και της μυστηριώδους αναμίξεως του Πτολεμαίου, μη αποκλειομένης πάντως της μεταγενεστέρας μετακομιδής των οστών του μεγάλου στρατηλάτη στον εν τω μεταξύ αποπερατωθέντα υπέρλαμπρο και μοναδικό τύμβο της Αμφιπόλεως. Το εγγύς μέλλον θα δείξει.
doukasconstantinos@gmail.com
