Γράφει ο
Νίκος Καλλιακμάνης

Σαν προδιαβήτης (Π.Δ.) ορίζεται η κατάσταση εκείνη κατά την οποίαν υπάρχει διαταραχή της ομοιόστασης της γλυκόζης (αύξηση τιμών γλυκόζης άνω των 120-125mg/dL) χωρίς να υπάρχει άλλη διαταραχή, ένα άλλο εύρημα ώστε να πληρούνται τα κριτήρια διάγνωσης του Σακχαρώδη Διαβήτη.

Οι φυσιολογικές τιμές του σακχάρου αίματος σε νηστεία είναι 70-120mg/dL, και κατά την διάρκεια του 24ώρου ή σε 2 ώρες μετά την χορήγηση per os 75gr γλυκόζης, εμφανίζει τιμές κάτω των 140mg/dL.

ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ

Η διάγνωση, ανεύρεση Π.Δ. προδιάθεση σε εμφάνιση Σ.Δ. σε ποσοστό 5%-10%.

Θεωρείται ότι τα άτομα σε ποσοστό 70% με Π.Δ. θα εμφανίσουν Σ.Δ. σε διάστημα 5 ετών.

Συνολικά στατιστικά στοιχεία αναφέρουν ότι ποσοστό που φτάνει το 34% του ενήλικα πληθυσμού παγκοσμίως, έχουν Π.Δ.

Οι επικίνδυνοι (προδιαθεσικοί) παράγοντες εμφάνισης Π.Δ. είναι: α) η παχυσαρκία κυρίως, και β) η έλλειψη σωματικής άσκησης.

Στην Ευρώπη ποσοστό 10% εμφανίζει Π.Δ.

Στην Ελλάδα το ποσοστό αυτό είναι 15%.

Υπολογίζεται ότι το έτος 2030 το σύνολο των ατόμων με Π.Δ. θα φτάσει τα 472 εκατομμύρια!!!

ΠΑΘΟΛΟΦΥΣΙΟΛΟΓΙΚΑ ΕΥΡΗΜΑΤΑ Π.Δ.

Τα άτομα με Π.Δ. εμφανίζουν μείωση του όγκου και της ικανότητας έκκρισης των Β’ κυττάρων του παγκρέατος.

Γενικώς οι παθολοφυσιολογικές διαταραχές του μεταβολισμού της γλυκόζης που χαρακτηρίζουν των Σ.Δ.2, έχουν την αρχή τους από το στάδιο εμφάνισης του Π.Δ.

Τα άτομα με προδιαβήτη εμφανίζουν σημαντική μείωση του όγκου και της εκκριτικής ικανότητας των Β’ κυττάρων του παγκρέατος.

Ειδικά τα άτομα με IFG εμφανίζουν διαταραχές της πρώτης φάσης έκκρισης της ινσουλίνης από τα Β’ κύτταρα του παγκρέατος.

Επίσης τα άτομα IGT εμφανίζουν μείωση της εκκριτικής ικανότητας της γλυκόζης κατά την πρώτη αλλά και κατά τη δεύτερη (παρατεταμένη φάση) έκκρισης της ινσουλίνης.

Τα άτομα που εμφανίζουν διαταραχές ανοχής γλυκόζης (I.G.T.)* έχουν αντίσταση στη δράση της ινσουλίνης στο μυϊκό σύστημα και το ήπαρ.

*IFG : Impaired fasting glucose : παθολογικής γλυκόζης μέτρηση.

IFT : Impaired glucose Iterance : μειωμένη αντίδραση γλυκόζης.

ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΚΕΣ ΦΑΣΕΙΣ ΕΚΚΡΙΣΗΣ ΙΝΣΟΥΛΙΝΗΣ

Η ινσουλίνη εκκρίνεται αρχικά σαν ΠΡΟΪΝΣΟΥΛΙΝΗ στα ριβοσώματα του ενδοπλασματικού δικτύου των Β’ κυττάρων του παγκρέατος.

Ποσοστό 10% της προϊνσουλίνης δεν διασπάται και εκκρίνεται στην κυκλοφορία του αίματος. Αύξηση του ποσοστού αυτού στο πλάσμα αποτελεί δείκτη διαταραχής της έκκρισης ινσουλίνης (π.χ. άτομα με Σ.Δ.2 έχουν 40% ποσοστό προϊνσουλίνης).

Η έκκριση της ινσουλίνης τελείται κατά ώσεις και προκαλείται :

α) από την ποσότητα γλυκόζης του αίματος.

β) από την παρουσία αργινίνης.

γ) Μεταβολιτες : Ουσίες που εμπλέκονται στον μεταβολισμό (είτε σαν προϊόν αυτού ή σαν απαραίτητο στοιχείο λειτουργίας τους.

δ) Ινκρετίνες : Πεπτίδια τα οποία εκκρίνονται από τον βλεννογόνο του εντέρου, επάγουν την έκκριση ινσουλίνης μετά λήψη τροφής.

Βασικές ινκρετίνες :

Συνολικά η έκκριση της ινσουλίνης μετά από διέγερση γλυκόζης διακρίνεται σε 2 φάσεις.

1^η ΦΑΣΗ ΕΚΚΡΙΣΗΣ : Κορύφωση αυτής σε 3΄- 5΄με γρήγορη επάνοδο στα βασικά επίπεδα.

2^η ΦΑΣΗ ΕΚΚΡΙΣΗΣ : Χωρίς εμφάνιση κορύφωσης.

Η πρώτη φάση γίνεται από συγχρονισμένη αύξηση ιόντων ενδοκυττάριου ασβεστίου (Ca⁺⁺) με ταυτόχρονη δράση στα Β’ κύτταρα των νησίδων του παγκρέατος, ενώ η δεύτερη φάση προκαλείται από τμηματική ενεργοποίηση των Β’ κυττάρων.

Τα άτομα με προδιαβήτη θα αναπτύξουν κατά ποσοστό 5%-10% Σακχαρώδη Διαβήτη.

Ποσοστό επίσης 36% των γυναικών που εμφανίζουν Σακχαρώδη Διαβήτη στην διάρκεια της κύησης έχουν πιθανότητα εμφάνισης Σ.Δ.2 τα επόμενα 15 χρόνια.

Γενικά η διάγνωση ΠΡΟΔΙΑΒΗΤΗ δίνει πιθανότητα ανάπτυξης Σ.Δ.2 στα επόμενα 10 χρόνια.

Εκτός από την αύξηση του σακχάρου αίματος άνω των 110mg/dL (ανώτερη φυσιολογική τιμή) χρησιμοποιείται για την διάγνωση του ΠΡΟΔΙΑΒΗΤΗ και οι τιμές της γλυκοζιωμένης Hg (A_1C).

Η Αμερικανική Διαβητολογική Εταιρεία δέχεται λοιπόν σαν διαγνωστικό στοιχείο προδιαβητικής κατάστασης τιμές γλυκοζιωμένης αιμοσφαιρίνης HbA_1C 5.7% - 6,4%.

Η ύπαρξη προδιαβήτη σχετίζεται απόλυτα με τις πρώιμες υποκλινικές βλάβες του Σ.Δ.2 όπως μακροαγγειοπάθεια (εκδηλώσεις από τις μεταβολές τιμών του σακχάρου αίματος από τα vasa vasorum = αγγεία των αγγείων, με αποτέλεσμα βλάβες των αγγείων των οφθαλμών διαβητική αμφιβληστροειδοπάθεια (ποσοστό 35%), και των στεφανιαίων αγγείων.

Στατιστικές μετρήσεις του πληθυσμού των Η.Π.Α. κατέδειξαν ότι ποσοστό 35% των ενηλίκων άνω των 20 ετών και 50% των ατόμων μεγαλύτερης ηλικίας των 65 ετών έχουν ΠΡΟΔΙΑΒΗΤΗ, και από αυτούς το περίπου 5%-10% κάθε χρόνο εμφανίζουν Σ.Δ.2.

Ειδικά τα άτομα των 45 ετών και πάνω που είναι παχύσαρκα με Δ.Μ.Σ. ≥ 25kg/m2 πρέπει να παρακολουθούνται για την εμφάνιση ΠΡΟΔΙΑΒΗΤΗ και εξέλιξης Σ.Δ.2.

Ειδικότερα αν εμφανίζουν τους παρακάτω επικίνδυνους παράγοντες, νοσήματα :

1. 1.     Μηδενική έως μέτρια καθημερινή φυσική άσκηση.
2. 2.     Αρτηριακή υπέρταση ή ιστορικό καρδιαγγειακής νόσου.
3. 3.     Χαμηλές τιμές υψηλής πυκνότητας χοληστερόλης [HDL : «καλή» χοληστερίνη].
4. 4.     Συγγενείς με ιστορικό Σ.Δ.
5. 5.     Στοιχεία στο παρελθόν αύξησης της γλυκοζιωμένης αιμοσφαιρίνης (HbA1c)
6. 6.     Οι γυναίκες με σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών.
7. 7.     Ιστορικό διαβήτη κύησης : γέννηση παιδιού υπέρβαρου (άνω των 4.082kg).
8. 8.     Εθνικότητα [Αφροκανοαμερικανοί, Ισπανοαμερικανοί, Ασιατοαμερικανοί, Νοτ, Ειρηνικού κάτοικοι

ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΔΙΑΓΝΩΣΗΣ ΠΡΟΔΙΑΒΗΤΗ

Μπορεί να συνυπάρχουν και η 2 μορφές διαταραχής της τιμής γλυκόζης που δηλώνουν Π.Δ. έχει αναφερθεί ότι παθολογικές τιμές γλυκόζης νηστείας (Impaired Fasting Glucose – I.F.G.) εμφανίζεται πιο συχνά στον ανδρικό πληθυσμό ενώ Διαταραγμένη ανοχή προς γλυκόζη (Impaired Glucose Tolerance – I.G.T.) έχει μεγαλύτερο επιπολασμό  στις γυναίκες.

Επίσης, έχει βρεθεί ότι άτομα με IGT έχουν πιθανότητες εξέλιξης προς Σ.Δ.2 σε ποσοστό 4%-6% αν υφίσταται I.F.G. η εξέλιξη στατιστικά προς Σ.Δ. κυμαίνεται από 6%-9%.

Πρέπει να σημειωθεί ότι : α) οι αλλαγές τρόπου ζωής (διατροφή-άσκηση) ελαττώνουν τον κίνδυνο εμφάνισης του Π.Δ. à Σ.Δ.2 κατά 16%.

Γενικές στατιστικές παρατηρήσεις αναφέρουν ότι το ½ των ατόμων άνω των 65 ετών εμφανίζουν ΠΡΟΔΙΑΒΗΤΗ (εξέλιξη 1:4) τα επόμενα χρόνια (3-5) σε Σ.Δ.2.

Επίσης, πρεσβεύεται από πολλούς ερευνητές ότι υπάρχει παράλληλη σχέση μεταξύ της τιμής της HbA_1C και της εμφάνισης Σ.Δ.2 από εξακριβωμένο Προδιαβήτη.

Δηλαδή η HbA_1C χρησιμοποιείται σαν κριτήριο διάγνωσης του ΠΡΟΔΙΑΒΗΤΗ (π.χ. HbA_1C άνω των 6% συνοδεύεται από εμφάνιση Σ.Δ.2 σε ποσοστό κυμαινόμενο από 25%-50%. Επίσης, αν οι τιμές HbA_1C κυμαίνεται για μεγάλο χρονικό διάστημα μεταξύ 5,5%-6%, η εμφάνιση Σ.Δ.2 θεωρείται πιθανή (9%-25%).

Εδώ, πρέπει να τονιστούν ορισμένες παρατηρήσεις για την HbA_1C, όπως :

• Εθνικές φυλετικές παραλλαγές
• Λανθασμένες τιμές σε αιμολυτικές καταστάσεις (συγγενείς αιμοσφαιρινοπάθειες – συγγενείς αιμολυτικοί ίκτεροι)
• Αναιμίες
• Έλλειψη ενιαίων τιμών αναφοράς αυτής σε παγκόσμιο επίπεδο.

ΚΛΙΝΙΚΗ ΕΙΚΟΝΑ ΠΡΟΔΙΑΒΗΤΗ

Τα κλασσικά συμπτώματα που θα προκύψουν όταν ο Προδιαβήτης εξελιχθεί σε Σ.Δ.2, είναι :

• Πολυουρία
• Πολυδιψία
• Αίσθημα κόπωσης
• Διαταραχές όρασης
• Βουλιμία.

Νοσήματα που σχετίζονται με ΠΡΟΔΙΑΒΗΤΗ

• Υψηλή αρτηριακή πίεση (ΥΠΕΡΤΑΣΗ).
• Χαμηλές τιμές «HDL» χοληστερόλης «Καλή χοληστερίνη».
• Υψηλές τιμές τριγλυκεριδίων.

Όταν τα παραπάνω νοσήματα συνδυάζονται με παχυσαρκία σημειώνεται ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ ΣΤΗΝ ΙΝΣΟΥΛΙΝΗ, ενώ συνδυασμός 3 ή περισσότερων από αυτά τα νοσήματα καλούνται ΜΕΤΑΒΟΛΙΚΟ ΣΥΝΔΡΟΜΟ.

Οι πιθανότητες εξέλιξης του ΠΡΟΔΙΑΒΗΤΗ → Σ.Δ.2, εξαρτάται :

α) από τις πληθυσμιακές διαφορές

β) από τα κριτήρια διάγνωσης του ΠΡΟΔΙΑΒΗΤΗ.

ΕΠΙΠΛΟΚΕΣ ΠΡΟΔΙΑΒΗΤΗ

Η σοβαρότερη επιπλοκή του Προδιαβήτη είναι η εξέλιξη προς Σ.Δ.2 και ο Σ.Δ.2 Συνοδεύεται, από :

• Υψηλή αρτηριακή πίεση
• Υψηλή χοληστερόλη
• Καρδιαγγειακά νοσήματα
• Νεφρική ανεπάρκεια
• Νευροπάθεια
• Ακρωτηριασμούς κάτω άκρων.

Επίσης, ο Προδιαβήτης προκαλεί «σιωπηλά» καρδιακά προβλήματα (εμφρακτό – ΑΕΕ) όπως και βλάβες νεφρών ΑΚΟΜΑ ΚΑΙ ΑΝ ΔΕΝ ΕΞΕΛΙΧΘΕΙ ΣΕ Σ.Δ.2.

ΠΑΙΔΙΚΟΣ ΠΡΟΔΙΑΒΗΤΗΣ

Ο τύπος του Σ.Δ.2 έχει σημειώσει προοδευτική εμφάνιση στις μικρές ηλικίες όπως και στους ενήλικες (αποδίδεται στην αύξηση της παιδικής παχυσαρκίας).

Η Διεθνής Ένωση Διαβήτου θεωρεί ότι τα υπέρβαρα παιδιά που έχουν 1 ή περισσότερους επικίνδυνους παράγοντες εμφανίζουν Σ.Δ.2.

Οι παράγοντες αυτοί, είναι :

1. 1.     Οικογενειακό ιστορικό Σ.Δ.2.
2. 2.     Φυλή : Ανήκουν στην Αφρικανοαμερικάνικη φυλή – Ισπανόφωνοι – Αμερικάνοι – Ασιατοαμερικάνοι – Νησιά Ειρηνικού.
3. 3.     Χαμηλό σωματικό βάρος κατά την γέννηση.
4. 4.     Μητέρα που εμφάνισε διαβήτη κύησης.

Τα παιδιά που έχουν πιθανότητες εμφάνισης προδιαβήτη πρέπει να ελέγχονται 1 φορά τον χρόνο (γλυκόζη νηστείας, καμπύλη σακχάρου) αλλά και νωρίτερα αν εμφανίσουν σημεία Σ.Δ.2 όπως – δίψα – συχνοουρία – διαταραχές όρασης.

Η θεραπεία και αντιμετώπιση του παιδικού προδιαβήτη είναι ίδια με εκείνη των ενήλικων, δηλαδή :

1. 1.     Μείωση σωματικού βάρους.
2. 2.     Κατανάλωση μικρότερης ποσότητα υδατανθράκων και λιπών περισσότερες φυτικές ίνες.
3. 3.     Μείωση ποσότητας μερίδων φαγητού.
4. 4.     Περιορισμός γευμάτων «εκτός σπιτιού».
5. 5.     Άσκηση 60΄ κάθε μέρα (βάδισμα – κολύμπι – ποδήλατο).

Συμπέρασμα :

-        Τιμές σακχάρου αίματος νηστείας > 126mg/dL (ΔΥΟ ΜΕΤΡΗΣΕΙΣ).

-        Τιμές σακχάρου κατά την διάρκεια ανοχής στη γλυκόζη μετά 2 ώρες 141-200mg/dL.

Δηλώνουν ότι υπάρχει ΠΡΟΔΙΑΒΗΤΗΣ

Μεγάλη προσοχή για να μην προχωρήσουν οι διαταραχές του σακχάρου στο παθολογικό πεδίο τότε εκδηλώνεται ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ.

Συμπτώματα :

-        Όχι ειδικά.

-        Μπορεί να εμφανιστούν συμπτώματα ΝΕΥΡΟΠΑΘΕΙΑΣ (Μουδιάσματα, κάψιμο στα πέλματα, δάκτυλα ποδιών).

Η υπογλυκαιμία δεν χαρακτηρίζει τον ΠΡΟΔΙΑΒΗΤΗ. Σπάνια τα άτομα με ΠΡΟΔΙΑΒΗΤΗ μπορεί να εμφανίσουν ΥΠΟΓΛΥΚΑΙΜΙΑ 2-4 ώρες μετά φαγητό ιδιαίτερα μετά από πλούσιο γεύμα υδατανθράκων ή κατανάλωση πολλών γλυκών-γλυκισμάτων.

ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΠΡΟΔΙΑΒΗΤΗ

1. 1.     Προληπτικά μέτρα (δίαιτα, άσκηση) για την μη εμφάνιση Σ.Δ.2.
2. 2.     Πρόληψη επιπλοκών (Προδιαβήτη, Σ.Δ.2)
3. 3.     Θεραπεία προδιαβήτη.

Η θεραπευτική χορήγηση Metformin (Διγουανίδια) έχει αποδεικτεί πολύ δραστική στον προδιαβήτη ειδικά εάν αυτός συνοδεύεται και από παχυσαρκία!!!

Έχει αποδεικτή ότι ο συνδυασμός άσκησης-δίαιτας-φαρμακευτική αγωγή, μειώνουν τον κίνδυνο ανάπτυξης αμφιβληστροειδοπάθειας κατά ποσοστό 56%!!!

ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΗ ΙΑΤΡΙΚΗ ΓΙΑ ΤΟΝ Π.Δ.

Δεν είναι βέβαιο αν αυτή συμβάλλει έστω και μερικώς στην εξέλιξη Προδιαβήτου.

Θεραπείες εναλλακτικές που χορηγούνται στον Σ.Δ.2 και είναι ασφαλείς, περιλαμβάνουν :

-        Cassia cinnamon = κανέλλα Cassia

-        Flaxseed = λιναρόσπορος

-        Ginseng = τζινσεγκ

-        Magnesium = μαγνήσιο

-        Oak = βρώμη

-        Soya = σόγια

-        Xanthan gum = γόμμα ξανθάνης (ξανθανικό κόμμι).

ΒΑΣΙΚΑ ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ ΑΤΟΜΟΥ ΜΕ ΠΡΟΔΙΑΒΗΤΗ ΠΡΟΣ ΤΟΝ ΘΕΡΑΠΟΝΤΑ ΓΙΑΤΡΟ ΤΟΥ

• Πως μπορώ να μειώσω τις πιθανότητες εξέλιξης του προδιαβήτου προς Σακχαρώδη Διαβήτη 2;
• Χρειάζομαι φάρμακο. Η λήψη φαρμάκου έχει παρενέργειές;
• Ο προδιαβήτης επηρεάζει τα άλλα προβλήματα υγείας, που έχω και σε ποιο βαθμό;
• Πόση ώρα χρειάζομαι σωματική άσκηση;
• Ποιες τροφές να αποφεύγω; Μπορώ να χρησιμοποιώ ζάχαρι;
• Χρειάζομαι διαιτολόγο;
• Υπάρχουν ειδικά προγράμματα προδιαβήτου;

Ref.: - Mayo Clin.

-        Βικιπαίδεια

-        Taber’s λεξικό

-        Prod. Lif. Mod. 4/5/2020

-        Σακχ. Διαβήτης Μαρ. 2020 (Στυλ. Τίγκας)