Γράφει η
Νίκη Καλτσόγια

Πολύ εντυπωσιακή πραγματικά η προβολή-καταγγελία  της σεξουαλικής  παρενόχλησης, με τις πανέμορφες εκπροσώπους της “show bus”   με τις μαύρες τουαλέτες, κατά την απονομή των κινηματογραφικών βραβείων του 2017. Πόσο αναγκάστηκαν να υποκύψουν στις αθέμιτες απαιτήσεις παραγόντων του κινηματογράφου για να πάρουν ένα ρόλο σε ταινίες.  Λες και αυτό  δεν ήταν γνωστό. Πολλές ασφαλώς άξιζαν να αναδειχθούν σε μεγάλες σταρ, όμως αυτό είχε ως τίμημα, την προσβολή της προσωπικότητάς τους. Τίμημα συχνά βαρύ, αλλά  το κάλυπτε  η εκθαμβωτική λάμψη της δημοσιότητας.

Όμως το θέμα της σεξουαλικής παρενόχλησης, από τα βασικότερα θέματα προσβολής της προσωπικότητας των εργαζομένων, κυρίως γυναικών, δεν είναι άγνωστο και έχει  καταγγελθεί και σε πανελλαδικά συνέδρια εργαζομένων γυναικών, ήδη από τα τέλη της τελευταίας δεκαετίας του περασμένου αιώνα, χωρίς ουσιαστικά να επιτευχθεί η εξάλειψή  του.  Άλλωστε οι εργαζόμενες γυναίκες δεν είχαν φωνή στα ανδροκρατούμενα συνδικάτα και χρειάστηκαν πραγματικά αγώνες του γυναικείου κινήματος για να έλθει στο φως ένα θέμα εξαιρετικά σημαντικό, ίσως περισσότερο ακόμα από τα οικονομικά αιτήματα των εργαζομένων. Ήταν όμως θέμα ταμπού, με ό,τι αυτό ευρύτερα σημαίνει. Έχοντας ενταχθεί αγωνιστικά στο γυναικείο κίνημα από τη δεκαετία του ’80  και έχοντας προσωπικές εμπειρίες από το μεγάλο αυτό πρόβλημα, που παρέμενε η αθέατη πλευρά της αγοράς εργασίας για τις γυναίκες, αγωνίστηκα κυριολεκτικά με όλες μου τις δυνάμεις από τα πρώτα χρόνια της ακαδημαϊκής μου σταδιοδρομίας στο Πανεπιστήμιο για την προστασία φοιτητριών από εκβιασμούς, ακόμα και από πρόσωπα υπεράνω πάσης υποψίας. Δεν απαξιώνω τη δημιουργία συναισθηματικών δεσμών στους χώρους εργασίας ως πράξη ελεύθερων ανθρώπων. Θα ήταν άλλωστε παράλογο. Καταγγέλλω εκβιασμούς  με βαρύ τίμημα για  την καριέρα και όχι σπάνια για το μέλλον νέων ανθρώπων και κυρίως γυναικών. «Το ξαναγύρισμα στο σπίτι» δεν είναι άγνωστο άλλωστε. .

Εφιαλτική μου είναι ακόμα και σήμερα η καταγγελία μιας όμορφης κοπέλας από τη Βουλγαρία σε συνέδριο που είχαν διοργανώσει το 1997, αν θυμάμαι καλά, γυναικείες  οργανώσεις με τη συμμετοχή εργαζομένων γυναικών, ως εκπροσώπων  της  ΓΕΣΕΕ. Τα όσα καταγγέλθηκαν γενικότερα για τη σεξουαλική παρενόχληση και τις επιπτώσεις της στην εργαζόμενη γυναίκα ήταν πράγματι συγκλονιστικά. Νομοθεσία ουσιαστικά ανύπαρκτη αλλά  κι’  εκεί που υπήρχε ο εκφοβισμός να μη χαθεί η εργασία, έκλεινε στόματα. Άλλωστε  η διαπλοκή δεν ήταν άγνωστη. Μόνο οι εργαζόμενες στο δημόσιο είχαν ασφαλές περιβάλλον και συνθήκες γενικά που διασφάλιζαν σε μεγάλο βαθμό το σεβασμό της αξιοπρέπειάς τους. Όμως πόσες ήταν αυτές; Στο τέλος των εργασιών του συνεδρίου, -και φυσικά εκτός ημερήσιας διάταξη-, ζήτησε το λόγο μια  όμορφη νέα γυναίκα από τη Βουλγαρία, που με σπασμένα ελληνικά κατήγγειλε με φωνή που έτρεμε: «Ήλθα από τη Βουλγαρία μαζί με άλλες γυναίκες ως εποχική εργάτρια για τη συγκομιδή φρούτων και ο Έλληνας κτηματίας ήθελε να  με κάνει και γκόμενα του. Αν ήταν να γίνω “πουτάνα” για να ζήσω   έμενα και στη χώρα μου.» Ξέρω σοκάρει η ωμή γλώσσα της αναφοράς στο συγκλονιστικό αυτό γεγονός, όπως  ακούστηκε τότε, αλλά και σήμερα μόνο εκκωφαντικοί ήχοι καταγγελιών εργαζομένων, κυρίως γυναικών, μεταναστών και προσφύγων και όχι μόνο μπορούν ν’  αφυπνίσουν συνειδήσεις.  Ίσως η αναφορά αυτή, παρά τη βιαιότητά της, να είναι ασήμαντη μπροστά στις καταγγελίες  αλλοδαπών γυναικών, που προσφέρουν υπηρεσίες σε  ελληνικά σπίτια, για απαράδεκτες απαιτήσεις που προσβάλλουν βάναυσα την ανθρώπινη αξιοπρέπεια.

Γιατί τα γράφω αυτά σήμερα με τη συναισθηματική φόρτιση των προ είκοσι ετών συναισθημάτων είναι ένα εύλογο ερώτημα, που όμως έχει μια σοβαρή αφορμή.  Στο φύλλο της 16^ης του μηνός της εφημερίδας Η Καθημερινή,  στην πρώτη σελίδα, κάτω από τον τίτλο της εφημερίδας, με πηχυαίους τίτλους έγραφε: «Μόνιμη η μερική απασχόληση.  Αύξηση νέων θέσεων εργασίας  το 2017 – το 55% είναι ευέλικτης μορφής». Και στη σ. 22  της Οικονομικής Καθημερινής, της ίδιας ημερομηνίας  στην κεφαλή της σελίδας έγραφε: «Με ευέλικτες μορφές εργασίας το 54,87% των προσλήψεων πέρυσι.  Δημιουργήθηκαν 143.545 νέες θέσεις, σύμφωνα με τα στοιχεία του «Εργάνη». Σ’  αυτό διαβάζουμε: «Όπως επισημαίνει έρευνα της Τράπεζας τα Ελλάδος, η μερική απασχόληση τείνει να μετατραπεί από μεσοπρόθεσμη λύση για τον περιορισμό τα ανεργίας σε ένα από τα βασικότερα προβλήματα της ελληνικής οικονομίας. Μάλιστα, το ποσοστό της ακούσιας μερικής απασχόλησης, δηλαδή των εργαζομένων που αναγκάζονται να εργασθούν με ευέλικτες μορφές εργασίας, αυξήθηκε από 46% το 2000 σε 71,6% το 2015 και είναι από τα μεγαλύτερα στην Ε.Ε.» Και με μεγάλα γράμματα σε πλαίσιο στο κείμενο του άρθρου της εφημερίδας σημειώνει: «Η μερική απασχόληση εξελίσσεται σε ένα από τα βασικότερα προβλήματα της οικονομίας, επισημαίνει η έρευνα της ΤτΕ.»

Το άρθρο δεν προχωρεί στην αναφορά των “βασικότερων προβλημάτων”, εκτός του σχολίου για τη «βιωσιμότητα του ασφαλιστικού συστήματος» και τη «δεινή εικόνα της αγοράς εργασίας. Όμως πίσω από τους αριθμούς είναι οι άνθρωποι, που το φάσμα της ανεργίας , εκτός από τις σοβαρές επιπτώσεις στο θέμα της επιβίωσης των ιδίων και των οικογενειών τους, όπως έχουν δείξει σοβαρές επιστημονικές έρευνες οδηγεί στην απογοήτευση, στην εχθρότητα προς το κοινωνικό σύνολο, στην απομόνωση  με την ανατροπή των σχεδίων ζωής τους, αλλά και σε εχθρότητα προς την κοινωνία, για να μην αναφέρουμε την καταφυγή σε άνομες πράξεις.

Αν οι διαπιστώσεις αυτές ισχύουν για όλους τους εργαζόμενους για τις γυναίκες οι συνέπειες είναι ακόμα σκληρότερες. Απογοήτευση, απόσυρση από τη δημόσια ζωή. Και για να ξαναγυρίσουμε στο μεγάλο θέμα της σεξουαλικής παρενόχλησης,  εδώ οι συνέπειες είναι τραγικές. Καμία σχεδόν εγγύηση προστασίας της προσωπικότητάς τους από αθέμιτους εκβιασμούς εργοδοτών. Όχι σπάνια εκφοβισμοί και εκβιασμοί, που ακυρώνουν τις όποιες εγγυήσεις για τη σεξουαλική παρενόχληση. Το τίμημα της απώλειας έστω κι’  αυτής της  υποβαθμισμένης  και ανασφάλιστης εργασίας είναι μεγάλο και αυτό  οδηγεί  στην υποταγή με ό,τι αυτό ευρύτερα σημαίνει. Και όμως υπάρχει στο Σύνταγμά μας η θεμελιώδης διάταξη, ρητά μη υποκείμενη σε αναθεώρηση κατά το άρθρο 110 παρ. 1, του άρθρου 2 παρ. 1 του Συντάγματός μας, η οποία ορίζει:

«Ο σεβασμός και η προστασία της αξίας του ανθρώπου αποτελούν την πρωταρχική υποχρέωση της Πολιτείας».