Γράφει ο
Νίκος Καλλιακμάνης

Σαν δύσπνοια περιγράφεται δυσάρεστο αίσθημα ασφυξίας – δυσφορίας και όχι άνετης αναπνοής.

Η υποκείμενη αίσθηση «πνιγμονής» το υποκείμενο αίσθημα ότι «μου λείπει αέρας» το πολλές φορές αναφερόμενο σύμπτωμα «βάρος στο στήθος» χαρακτηρίζει την δύσπνοια και αποτελεί κατά κάποιο τρόπο και τον ορισμό της.

Η δύσπνοια είναι ένα «φυσιολογικό» σύμπτωμα μετά από έντονη και βαρειά σωματική άσκηση ή κόπωση.

Η δύσπνοια έχει πολλαπλές αιτίες (καρδιακές – πνευμονικές νόσοι), αλλά και υποκειμενική προβολή και εκτίμηση σε κάθε άτομο.

Πολλές φορές σαν αιτιολογία, υπόστρωμα της δύσπνοιας, υπάρχουν συνδυασμοί νοσημάτων.

Η δύσπνοια είναι σύμπτωμα και όποτε εμφανίζεται πρέπει να βρεθεί το αίτιο ή τα αίτια τα οποία την προκαλούν.

Σε ποσοστό 85% η δύσπνοια οφείλεται σε παθολογικά αίτια (νοσήματα).

Η δυσκολία αναπνοής είναι πολύ συχνή στους ασθενείς που πάσχουν από Χ.Α.Π. (Χρόνια Αποφρακτική Νόσο – Πνευμονοπάθεια*), κυρίως κατά τη φάση εξάρσεων της νόσου.

*Η Χ.Α.Π. περιλαμβάνει : 1) το χρόνιο βρογχικό άσμα, 2) τη χρόνια βρογχίτιδα, 3) το πνευμονικό εμφύσημα.

Η παθοφυσιολογική βάση που προκαλεί τη δυσφορία της δύσπνοιας αποδίδεται στη δυσκολία δυνατότητας να πάρει το άτομο βαθειά αναπνοή.

Η αναπνοή αποτελεί σύνολο διεργασιών και λειτουργιών του ανθρώπινου οργανισμού όπως, τάση οξυγόνου στο περιβάλλον – συνεργασία των διάφορων αναπνευστικών μυών – διάρκεια ερεθισμού και τάσης αναπνευστικών μυών – ακεραιότητα λειτουργική ικανότητας κεντρικού και περιφερικού Νευρικού Συστήματος.

Η φυσιολογική λειτουργία της αναπνοής, των αναπνευστικών κινήσεων (εισπνοή, εκπνοή), της ανταλλαγής των αερίων (οξυγόνο : O₂ – διοξείδιο του άνθρακα : CO_2, που γίνεται στις κυψελλίδες των πνευμόνων) αποτελεί συνεργασία και αλληλοεξάρτηση πολλών συστημάτων και οργάνων του οργανισμού (νευρικού συστήματος – εγκέφαλου – αναπνευστικών μυών – ειδικών υποδοχέων πνευμονικού ιστού).

Η αναπνευστική λειτουργία και οι ανάγκες σε οξυγόνωση του οργανισμού εξαρτώνται από τις μεταβολικές ανάγκες κατανάλωσης κυρίως O₂, έτσι ώστε να διατηρηθεί επίπεδο κίνησης, ενέργειας, του οργανισμού.

Η αναπνοή στο φυσιολογικό άνθρωπο εμφανίζει δύο φάσεις, 1^η φάση : είναι η εισπνοή (εισπευστική φάση), 2^η φάση η εκπνευστική δηλαδή, εισπνοή, εκπνοή.

Η εισπνοή, εκτελείται εκούσια – με τη θέλησή μας.

Η εκπνοή, γίνεται ακούσια – χωρίς τη θέλησή μας.

Κατά τη φυσιολογική λειτουργία της αναπνοής το ποσό του εισπνεόμενου αέρα είναι 6 L/min.

Δύσπνοια, προκαλείται όταν οι ανάγκες για οξυγόνο υπερβαίνουν τη λειτουργικότητα των πνευμόνων.

Ανάλογα με τα αίτια που την προκαλούν η δύσπνοια, χωρίζεται :

1. 1.    ΚΑΡΔΙΑΚΗ ΔΥΣΠΝΟΙΑ.
2. 2.    ΔΥΣΠΝΟΙΑ ΠΝΕΥΜΟΝΙΚΗ.
3. 3.    ΜΙΚΤΗ ΔΥΣΠΝΟΙΑ (συνδυασμός των παραπάνω).
4. 4.    ΜΗ ΚΑΡΔΙΑΚΗ – ΜΗ ΠΝΕΥΜΟΝΙΚΗ ΔΥΣΠΝΟΙΑ.

Σε ποσοστό 85% η δύσπνοια οφείλεται : σε άσθμα – πνευμονία – ισχαιμία μυοκαρδίου – καρδιακή ανεπάρκεια – χρόνια αποφρακτικά νοσήματα πνευμόνων (χρόνια βρογχίτιδα – εμφύσημα – βρογχεκτασία) – ψυχογενή αίτια (εφ’ όσον αποκλειστούν όλα τα παθολογικά αίτια!!!).

ΔΙΑΒΑΘΜΙΣΕΙΣ – ΣΤΑΔΙΑ ΔΥΣΠΝΟΙΑΣ

Η δύσπνοια όπως προαναφέρθηκε, ξεχωρίζει σε εκπνευστική και εισπνευτική. Η εκπνευστική δύσποινα, χαρακτηρίζει το βρογχικό άσθμα το οποίο προκαλείται από σπασμό των βρογχιλίων (μικρών σε διάμετρο βρόγχων των πνευμόνων).

Εισπνευστική δύσπνοια (δύσπνοια κατά την εισπνοή) : εμφανίζεται σε κακοήθη νοσήματα των πνευμόνων.

Μικτή δύσπνοια (εισπνευστική και εκπνευστική) : χαρακτηρίζει την καρδιακή κάμψη, καρδιακή ανεπάρκεια. Χαρακτηριστικό είναι ότι τα καρδιακά συμβάντα (πνευμονικό οίδημα – καρδιακό άσθμα) εμφανίζονται κατά τις νυκτερινές ώρες.

Ναι, όπως :

• Καρδιαγγειακά νοσήματα (χρόνια καρδιακή ανεπάρκεια – στεφανιαία νόσος).
• Παρατεταμένη έκθεση σε τοξικές περιβαλλοντικές ουσίες (κάπνισμα – βιομηχανικά αέρια – μόλυνση ατμόσφαιρας).
• Παχυσαρκία.
• Αναιμία.
• Καταστάσεις πανικού.
• Διαβίωση σε μεγάλα υψόμετρα.
• Αλλεργικό υπόστρωμα.

Αίτια δύσπνοιας

ΦΥΣΙΚΗ ΕΞΕΤΑΣΗ – ΔΙΑΓΝΩΣΗ

Η λήψη λεπτομερούς ιστορικού (οικογενειακού – αναμνηστικού) είναι απολύτως απαραίτητη.

Η φυσική εξέταση του ασθενούς :

• Εξέταση ρινός – λάρυγγος – φάρυγγα.
• Ψηλάφηση λαιμού – τραχήλου.
• Εξέταση θώρακα (κύφωση – σκολίωση), παθήσεις που περιορίζουν την αναπνευστική επιφάνεια των πνευμόνων.
• Ακρόαση πνευμόνων.
• Καρδιολογική εξέταση.
• Ψυχιατρική εξέταση αν χρειασθεί.

• Η ακτινογραφία θώρακος.
• Η σπιρομέτρηση και προσδιορισμός αερίων αίματος.
• Triplex καρδίας (echo καρδίας).

Θεραπεία δύσπνοιας

Διάγνωση και θεραπευτική αντιμετώπιση της αιτίας η των αιτίων που προκαλούν τη δύσπνοια. Η υποξαιμία που προκαλείται από τη δύσπνοια αντιμετωπίζεται με χορήγηση Ο₂ (οξυγόνου) ώστε να υπάρχει μερική τάση αρτηριακού Ο₂ >= 88% ώστε να παρέχεται το κατάλληλο Ο₂ στους ιστούς.

Ο κορεσμός Ο₂ πρέπει να διατηρηθεί > 93% αν υπάρχει έμφραγμα μυοκαρδίου ή εγκεφαλική ισχαιμία. Η χορήγηση μορφίνης απαγορεύεται στη Χ.Α.Π.