Γράφει ο
Νίκος Καλλιακμάνης

ΑΝΤΙ ΠΡΟΛΟΓΟΥ

Η εχινοκοκκίαση είναι σχετικός σπάνια νόσος στον Ελλαδικό χώρο. Όμως, α) οι αλλοιώσεις που προκαλεί δηλαδή ο σχηματισμός των υδατιδών κύστεων, β) οι εντοπίσεις των κύστεων αυτών, γ) όπως και η βραδεία εξέλιξή τους, δημιουργούν μετά την «τυχαία» ανακάλυψή τους διαγνωστικά προβλήματα (καλοήθειας – κακοήθειας). Για τους παραπάνω λόγους θεωρήσαμε σκόπιμο να αναπτύξουμε ορισμένα στοιχεία επιδημιολογικά – διαγνωστικά της νόσου.

Η συχνότητα της εχινοκοκκίασης είναι σχετικά χαμηλή στην Ελλάδα και στις περισσότερες χώρες της Ευρώπης.

Η ετήσια συχνότητα στην Ελλάδα στατιστικά είναι 0,14/100.000 πληθυσμό (στατιστικά στοιχεία για τα έτη 2005-2009).

Ο εχινόκοκκος συνήθως εντοπίζεται σε ένα όργανο με σχηματισμό μονήρων κύστεων με εντόπιση στο ήπαρ (65%), στους πνεύμονες (10% - 30%) και άλλα όργανα (10%).

Στην παιδική ηλικία οι κύστεις εμφανίζονται συνήθως στους πνεύμονες ποσοστό 40% των ασθενών με κύστεις εχινόκοκκου στους πνεύμονες εμφανίζουν και κύστεις ήπατος, ενώ σχεδόν ποσοστό 60% των εχινοκοκκικών κύστεων των πνευμόνων εντοπίζεται στο δεξιό πνεύμονα.

Οι κύστεις του εχινόκοκκου που εντοπίζονται στους πνεύμονες συνήθως βρίσκονται «τυχαία» σε μία ακτινογραφία θώρακος.

Μικρές κύστεις στον πνεύμονα παραμένουν χωρίς συμπτώματα για διάστημα 5 – 20 ετών μετά την πρωτογενή λοίμωξη.

Συμπτώματα αρχίζουν με τη διόγκωση και πίεση της κύστης στους γειτονικούς ιστούς και τα πιο συχνά συμπτώματα είναι βήχας, πόνος στο στήθος, δύσπνοια, αιμόπτυση (εχινόκοκκος πνευμόνων). Τα συμπτώματα αυτά αλλάζουν όταν υφίσταται ρήξη της εχινοκοκκικής κύστης. Αποτέλεσμα πρωτοπαθής ρήξης ή μετά από λοίμωξη. Η ρήξη των κύστεων συχνά προκαλεί αναφυλακτικό shock.

Οι κύστεις των πνευμόνων μπορεί να υποστούν ρήξη, μετά από τραύμα ή λοίμωξη και το περιεχόμενό τους (τεμαχίδια προνυμφών) μεταφέρονται μέσω του βρογχικού δένδρου προκαλώντας βήχα, αιμόπτυση, θωρακικά άλγη ή εντοπίζονται στην πλευροδιαφραγματική πληροδιαφραγματική περιοχή με εμφάνιση πνευμοθώρακα, συλλογή υγρού, εμπύημα.

Η ρήξη της εχινόκοκκου κύστεως προκαλεί απελευθέρωση αντιγονικών συστατικών με επακόλουθο γενικά συμπτώματα όπως πυρετός, πτώση πίεσης (οξέα φαινόμενα υπερεαισθησίας).

Εχινόκοκκοι υπάρχουν 6 ειδών.

Η συχνότερη λοίμωξη στον άνθρωπο, προκαλείται από τον E. Granulosus που προκαλεί κυστική εχινοκοκκίαση και είναι ο συχνότερος τύπος εχινόκοκκου στη Μεσόγειο.

Επίσης ο E. multiloculasis σπάνια προκαλεί νόσο.

Η κλινική σημασία του E. Shiguicus και E. Felidis δεν είναι γνωστή.

Οι E. Vogelii και E. oliganthus προκαλούν πολυστική νόσο με εμφάνιση υδατίδων κύστεων στο ήπαρ.

Η εχινοκοκκίαση προσβάλλει όλα τα ζώα και έχει τον άνθρωπο σαν ενδιάμεσο φορέα.

Η λοίμωξη προκαλείται από τα μολυσμένα κόπρανα ζώων συνήθως σκύλων τα οποία περιέχουν αυγά των παρασίτων που μολύνουν τις τροφές.

Μετά την μόλυνση τα αυγά του παρασίτου καθηλώνονται στο έντερο του ανθρώπου σχηματίζουν ογκοσφαιρίδια διαπερνούν το βλεννογόνο του εντέρου, εισέρχονται στην κυκλοφορία και εγκυστώνονται στα διάφορα όργανα σαν υδάτιδες κύστεις.

E. GRANULOSUS

Συναντάται στη Μεσόγειο (χώρες που εκτρέφουν πρόβατα), Μ. Ανατολή, Αυστραλία, Ν. Ζηλανδία, Βόρεια Αμερική, Νότια Αμερική, Καναδά, Αλάσκα).

Στον άνθρωπο μεταδίδεται κυρίως από το σκυλιά.

Οι υδάτιδες κύστεις αναπτύσσονται στα διάφορα όργανα.

Ποσοστά εντόπισης E. granulosus 65% στο ήπαρ, 25% στους πνεύμονες, εγκέφαλο, οστά, μύες, σκελετό, νεφρούς, σπλήνα, ενώ περιέχουν και πολυάριθμα μικρά λοιμογόνα συστατικά.

Οι μεγάλες σε διάμετρο κύστεις περιέχουν 1Lt υγρό πλούσιο σε αντιγονικά στοιχεία, ενώ θυγατρικές κύστεις σχηματίζονται μέσα αλλά και έξω από τις πρωτογενείς κύστεις.

E. MULTILOCULARIS

Προσβάλλει κυρίως τις αλεπούδες και τα μικρά τρωκτικά ζώα.

Τα παραπάνω ζώα αλλά και μολυσμένα σκυλιά είναι ο κύριος κρίκος που συνδέει την περιστασιακή λοίμωξη στον άνθρωπο και διατηρεί των κύκλο αναπαραγωγικής του παρασίτου.

Απαντάται κυρίως στην Κεντρική Ευρώπη, Αλάσκα, Καναδά, Σιβηρία.

Η μόλυνση με E. Multilocularis παράγει σπογγώδεις μάζες οι οποίες διηθούν τοπικά τους ιστούς και πολλές φορές δεν αφαιρούνται ούτε και χειρουργικά.

ΔΙΑΓΝΩΣΗ

Α) ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΤΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ

Όταν οι κύστεις εχινόκοκκου είναι μικρές σε μέγεθος (απλές κύστεις) δύσκολα ξεχωρίζουν από καλοήθειες κύστεις ή αποστήματα.
Κατά τον απεικονιστικό έλεγχο (C.I.S. – M.R.I. – U/S) μπορεί η μορφολογία των κυστών να βάλει διάγνωση (π.χ. το E. Multilocularis δημιουργεί ανώμαλες επιφάνειες στις σχημαστισμένες από αυτόν κύστεις με τμήματα ασβεστοποίησης).

Β) ΟΡΟΛΟΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ

1. Ανοσοενζυμική μέθοδος (ευαισθησία αναπαραγωγικότητας 80%)
2. Ανοσοφθορισμός
3. Έμμεση συγκόλληση
4. Αύξηση ηωσινοφίλων αίματος.

Με τις παραπάνω εξετάσεις (ακόμα και υγρό κύστεων) προσδιορίζεται το είδος λοίμωξης και η τεκμηρίωση της διάγνωσης.

ΘΕΡΑΠΕΙΑ

Χειρουργική θεραπεία (λαπαροσκοπική προσέγγιση).

Η παρακέντηση υπό ειδικές συνθήκες της εχινόκοκκου κύστεων συντελεί στην χορήγηση του κατάλληλου φαρμάκου. Πολλές φορές η χορήγηση Aldendazole πριν το χειρουργείο θεωρείται απαραίτητη με σκοπό να μειώσει τις πιθανότητες επέκτασης της νόσου κατά τους χειρουργικούς χειρισμούς.

ΦΑΡΜΑΚΑ

Για τον E. granulosus, albendazole χορηγείται σε δόση 400mg x 2 για διάστημα 1-6 μηνών (Δόση φαρμάκου 7.5mg/Kgr στα παιδιά χωρίς υπέρβαση δόσης άνω τον 400mg). Η χορήγηση Meldendazole (40-50mg/Kgr ημερησίως) είναι η εναλλακτική θεραπεία όπως και η χορήγηση paraziquantel. Επίσης σε κύστεις όπου η χειρουργική αφαίρεση λόγω όγκου, συμφύσεων, ανατομικής θέσης δεν είναι δυνατή η διαδερματική παρακέντηση, παροχέτευση, χορήγηση ανθελμιθικού φαρμάκου ή παρασιτοκτόνου (95% απανόλη – 0.5 cetimide) επιτελείται με καλά αποτελέσματα.