Γράφει ο Δρ. Δημήτριος Καραμπερόπουλος*

 
Στις 24 Ιουνίου ήταν η επέτειος του Μαρτυρικού θανάτου του Ρήγα Βελεστινλή και των επτά Συντρόφων του. Είναι ένα από τα σημαντικότερα ιστορικά γεγονότα του μήνα. Στραγγαλίστηκαν στον Πύργο Νεμπόιζα (=Ατρόμητος) του Βελιγραδίου για την ελευθερία της πατρίδας τους.

Τέτοιες μέρες του Ιουνίου του 1798, με σίδερα  στα πόδια και στα χέρια ο Ρήγας και οι επτά Σύντροφοί του κείτονταν στις σκοτεινές φυλακές  του Πύργου Νεμπόιζα του Βελιγραδίου μέχρι που ήρθε το φιρμάνι του Σουλτάνου για τον στραγγαλισμό τους. Βρόχια γίνανε οι αλυσίδες στους λαιμούς τους. Τα κορμιά τους πετάχτηκαν στα νερά του Δούναβη. Ήταν η κατάληξη της επαναστατικής δράσης του Ρήγα.

Η μοίρα θέλησε να σταματήσει το υφάδι της ζωής του. Ένας μιαρός Έλληνας έμπορος της Τεργέστης, συνέταιρος του Συντρόφου του Ρήγα, στον οποίο έστειλε τον φάκελο και τα κιβώτια με το επαναστατικό υλικό, άνοιξε τον φάκελο με τα επαναστατικά κείμενα και πάραυτα τα πήγε στην Αυστριακή Αστυνομία και πρόδωσε τον Ρήγα. Μέχρι τότε η τόσο καλά οργανωμένη Αυστριακή Αστυνομία δεν είχε υποψιαστεί το παραμικρό από την επαναστατική του δράση στη Βιέννη. Μάλιστα  είχε χορηγήσει στον Ρήγα και διαβατήριο για να μεταβεί στην Ελλάδα. Αποδείχθηκε τέλειος συνωμότης.  Όμως φθάνοντας στο ξενοδοχείο της Τεργέστης που τότε ήταν το λιμάνι της Αυστρίας, συνελήφθη. Και άρχισαν οι ανακρίσεις από τις οποίες έντρομη τότε έμαθε η Αυστριακή Αστυνομία τη δράση του. Κατατρόμαξε γιατί διαπίστωσε ότι ο Ρήγας είχε συλλάβει ένα συγκεκριμένο στρατηγικό σχέδιο για την επανάσταση των σκλαβωμένων της Ελλάδος και των άλλων λαών του Βαλκανικού χώρου.

Το στρατηγικό αυτό σχέδιο του Ρήγα ήταν καλά ετοιμασμένο και διακρίνονταν σε τρία μέρη. Το πρώτο μέρος είχε να κάνει με την εμψύχωση των σκλαβωμένων για να πάρουν τα όπλα για τον ξεσηκωμό. Γνώριζε ο Ρήγας πως χωρίς υψηλό ηθικό, πόλεμος δεν γίνεται. Κι’ αυτό το πετύχαινε με τον παιάνα «Θούριος». ΄Οσοι έκτοτε άκουγαν τον Θούριο άλλαζε η ψυχή τους για αγώνα και θυσία. Παράλληλα θέλησε να ενισχύσει την αυτοσυνειδησία και την ιστορική μνήμη των σκλαβωμένων, με την εικόνα του Μεγάλου Αλεξάνδρου, τον «Νέο Ανάχαρσι» και τα «Ολύμπια». Θέλησε οι Έλληνες να μοιάσουν τους προγόνους τους.

Στο δεύτερο μέρος του στρατηγικού σχεδίου του ο Ρήγας ενδιαφέρθηκε για τον τρόπο της επανάστασης των σκλαβωμένων, για την έναρξη και συνέχιση των επιχειρήσεων. Γνώριζε ο Ρήγας πως χωρίς στρατιωτική νίκη εναντίον των οθωμανικών στρατευμάτων δεν αποκτιέται η ελευθερία. Πρώτα μεταφράζει ένα στρατιωτικό εγχειρίδιο περί πολεμικής τέχνης του διάσημου Αυστριακού στρατάρχη Κεβενχύλλερ, για να εκπαιδευτούν οι σκλαβωμένοι επαναστάτες, που ήταν άμαθοι στον πόλεμο. Γνώριζε ο Ρήγας πως μόνο οι Μανιάτες, οι Σουλιώτες και οι κλεφταρματωλοί γνώριζαν από πόλεμο. Γι’ αυτό και θα άρχιζε την επανάστασή του από την Πελοπόννησο, από τους Μανιάτες και με την παράλληλη εκπαίδευση των επαναστατημένων της Πελοποννήσου θα προχωρούσε στους Σουλιώτες, στην υπόλοιπη Ελλάδα και τις άλλες περιοχές του Βαλκανικού χώρου. Αυτή η τακτική εφαρμόστηκε και στέργιωσε στην Επανάσταση του 1821.

Το τρίτο μέρος περιλαμβάνει το πολιτικό μέρος του στρατηγικού σχεδίου του. Ο Ρήγας ενδιαφέρθηκε και για το τι θα γίνει μετά την στρατιωτική νίκη. Πώς θα κυβερνηθεί ο τόπος. ΄Ηθελε τον δημοκρατικό αντιπροσωπευτικό τρόπο διοίκησης με σεβασμό στα «Δίκαια του Ανθρώπου» και με συγκεκριμένες συνταγματικές διατάξεις, με το «Σύνταγμά» του. Γι’ αυτό και ο Ρήγας πριν από την κάθοδό του στην Ελλάδα είχε μεταφράσει ήδη το Γαλλικό Σύνταγμα του 1793, στο οποίο πρόσθεσε και δικά του στοιχεία. Θα είχε έτσι έτοιμο ένα σχέδιο καταστατικού χάρτη για να κυβερνηθεί ο απελευθερωμένος Βαλκανικός χώρος. Αποδεικνύεται και πάλι πόσο προνοητικός ήταν ο Ρήγας.

Όλα αυτά του στρατηγικού σχεδίου του Ρήγα τα διαπίστωσαν στις ανακρίσεις μαζί με όλα τα έργα που τις συνόδευαν. Γι’ αυτό και ο υπουργός της Αστυνομίας της Αυστρίας Πέργκεν πρότεινε στον Αυτοκράτορα Φραγκίσκο να παραδοθεί ο Ρήγας και οι επτά Σύντροφοί του με ανταλλάγματα στην Οθωμανική Πύλη, τον Σουλτάνο. Όπως και έγινε. Παραδόθηκαν με σίδερα στα πόδια και στα χέρια στον καϊμακάμη του Βελιγραδίου.

Πρέπει να τονισθεί ότι εκείνο που κάνει τον Ρήγα μεγάλο δεν είναι το γεγονός μόνο ότι θανατώθηκε - πολλοί Έλληνες έχυσαν το αίμα τους για την πατρίδα όπως και ο Ρήγας. Τα έργα του είναι αυτά που τον έκαναν μεγάλο και η συγκρότηση του στρατηγικού σχεδίου της επανάστασής του. Χαρακτηριστικά είναι τα λόγια που έγραψε ο Μακρυγιάννης το 1836 στην εικόνα «Πτώσις της Κωνσταντινουπόλεως», «Μετά πολλούς αιώνες[σκλαβιάς] Ρήγας ο Βελεστινλής σπύρει τον σπόρον της ελευθερίας εις τους Έλληνας και τους ενθαρρύνει οδηγών αυτούς τον τρόπν της απελευθερώσεώς των. Οι Έλληνες ενθουσιασθέντες και ενθαρρυθέντες από τους λόγους του Ρήγα έλαβον τα όπλα υπέρ της ελευθερίας».

Ο ενθουσιώδης, εμψυχωτικός «Θούριος», ατσάλωνε τις ψυχές των σκλαβωμένων για να αρπάξουν τα όπλα και να πολεμήσουν για την λευτεριά τους. Γι’ αυτό και είχε διαδοθεί σε όλο τον βαλκανικό χώρο. Τραγουδιόταν απ’ άκρη σε άκρη. Απόδειξη ότι ο Φωριέλ το 1824 στα «Δημοτικά τραγούδια» της Ελλάδος συμπεριέλαβε και τον Θούριο, ενώ είναι έργο του Ρήγα. Επεξηγεί πως ήταν πλατιά διαδομένος και τραγουδιόταν από όλο τον λαό. 

Φρόντισε να έχει έτοιμο το Σύνταγμα και τους πολιτικούς χάρτες του χώρου του οραματιζόμενου κράτος του για να κυβερνηθούν δημοκρατικά οι λαοί του βαλκανικού χώρου. Γι’ αυτό και τύπωσε, πριν κατέβει στην Ελλάδα, το Σύνταγμά και τους χάρτες του χώρου, τη «Χάρτα της Ελλάδος», του χάρτες της Βλαχίας και Μολδαβίας και ετοίμαζε τους ιδιαίτερους χάρτες της Βουλγαρίας και Σερβίας, Βοσνίας.

Όμως στις 24 Ιουνίου του 1798 σταμάτησε η ζωή του στον Πύργο Νεμπόιζα του Βελιγραδίου μετά την προδοσία. Όμως τα κείμενά του ατσάλωναν τους σκλαβωμένους όλους τους χρόνους μέχρι την Επανάσταση του 1821, γι’ αυτό και θεωρείται πρωτομάρτυρας της λευτεριάς μας.

Οι Σύντροφοί του Ρήγα που τον συνόδευσαν στο Μαρτύριο στον Πύργο Νεμπόϊζα του Βελιγραδίου ήταν:

Ευστράτιος Αργέντης, έμπορος από τη Χίο, ετών 31,
Αντώνιος Κορωνιός, έμπορος από τη Χίο, ετών 27,
Ιωάννης Καρατζάς, λόγιος από τη Λευκωσία, ετών 31,
Δημήτριος Νικολίδης, ιατρός από τη Ζίτσα Ιωαννίνων, ετών 32,
Θεοχάρης Τουρούντζιας, έμπορος από τη Σιάτιστα, ετών 22,
Ιωάννης Εμμανουλήλ, φοιτητής Ιατρικής, από την Καστοριά, ετών 24,
Παναγιώτης Εμμανουήλ, υπάλληλος του Αργέντη, ετών 22.

Τιμή στους πρωτεργάτες και πρωτομάρτυρες της Παλιγγενεσίας.
 
*Πρόεδρος Επιστημονικής Εταιρείας Μελέτης Φερών-Βελεστίνου-Ρήγα