Γράφει η Μαρίνα Κουρμπέλα

H Επιτροπή παρουσίασε, πρόσφατα, την πρόταση σύστασης του Συμβουλίου σχετικά με το ευρωπαϊκό πλαίσιο επαγγελματικών προσόντων για τη διά βίου μάθηση, με την οποία καταργείται και για η σύσταση της 23ης Απριλίου 2008, σχετικά με τη θέσπιση του ευρωπαϊκού πλαισίου επαγγελματικών προσόντων.

Η  πρόταση στηρίζεται στα επιτεύγματα της σύστασης του 2008 σχετικά με το Ευρωπαϊκό Πλαίσιο Επαγγελματικών Προσόντων για τη διά βίου μάθηση (ΕΠΕΠ), και μεταξύ άλλων, διασφαλίζει τη συνέχεια των διαδικασιών που έχουν ξεκινήσει στις διάφορες χώρες για τη συσχέτιση των πλαισίων και επιπέδων επαγγελματικών προσόντων τους με το ΕΠΕΠ Η σχετική πρωτοβουλία αναμένεται να συμβάλει στην καλύτερη αξιοποίηση των διαθέσιμων δεξιοτήτων και προσόντων προς όφελος των ατόμων, της οικονομίας και της αγοράς εργασίας

Υπενθυμίζεται, πως το Ευρωπαϊκό Πλαίσιο Επαγγελματικών Προσόντων για τη διά βίου μάθηση (ΕΠΕΠ)1θεσπίστηκε το 2008, με μια σύσταση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου. Στόχος του ήταν να ενισχύσει τη διαφάνεια, τη συγκρισιμότητα και τη δυνατότητα μεταφοράς των επαγγελματικών προσόντων εντός της Ευρώπης.

Με τη σύσταση αυτή δημιουργήθηκε ένα κοινό ευρωπαϊκό πλαίσιο αναφοράς με οκτώ επίπεδα μάθησης γενικού χαρακτήρα, το οποίο λειτουργεί ως πίνακας «μετάφρασης» μεταξύ των εθνικών συστημάτων επαγγελματικών προσόντων. Κάθε επίπεδο ορίζεται με βάση τις γνώσεις, τις δεξιότητες και τις ικανότητες, με σχετικά αφηρημένο τρόπο. Καλύπτονται όλα τα είδη και επίπεδα προσόντων, τόσο εκείνα που αποκτώνται από την τυπική εκπαίδευση και κατάρτιση όλων των βαθμίδων, όσο και τα προσόντα από τον ιδιωτικό τομέα και από διεθνείς (κλαδικούς) οργανισμούς. Το επίπεδο 1 συνιστά το χαμηλότερο επίπεδο ικανότητας ενώ το επίπεδο 8 το υψηλότερο. Θεωρητικά, όλοι οι πιθανοί τρόποι μάθησης, συμπεριλαμβανομένης της μη τυπικής και της άτυπης μάθησης, μπορούν να οδηγήσουν σε μαθησιακά αποτελέσματα που αντιστοιχούν και στα οκτώ επίπεδα.

Η σύγκριση των εθνικών επιπέδων επαγγελματικών προσόντων με τα οκτώ επίπεδα του ΕΠΕΠ γίνεται με μια διαδικασία που λέγεται «συσχέτιση». Κατά τη διαδικασία αυτή, αρχικά τα προσόντα εντάσσονται σε ένα εθνικό πλαίσιο επαγγελματικών προσόντων (που κατατάσσει τα εθνικά προσόντα και τα επίπεδά τους) και, στη συνέχεια, τα επίπεδα συγκρίνονται σε ολόκληρη την ΕΕ μέσω του πίνακα μετάφρασης του ΕΠΕΠ.

Η σύσταση του 2008 σχετικά με το ΕΠΕΠ καλούσε τα κράτη μέλη:

1) να συνδέσουν τα εθνικά τους συστήματα και επίπεδα προσόντων με τα οκτώ επίπεδα του ΕΠΕΠ ως το 2010,

2) να εξασφαλίσουν την αναγραφή των επιπέδων ΕΠΕΠ σε όλα τα νέα πιστοποιητικά/διπλώματα και/ή παραρτήματα πιστοποιητικών/διπλωμάτων έως το 2012.

Η σύσταση του 2008 σχετικά με το ΕΠΕΠ πλησιάζει στην πλήρη υλοποίησή της

Συνολικά 39 χώρες συμμετέχουν σήμερα στο ΕΠΕΠ, γεγονός που εκφράζει το υψηλό επίπεδο δέσμευσης στον γενικό στόχο της διαφάνειας και της συγκρισιμότητας των επαγγελματικών προσόντων σε ολόκληρη την Ευρώπη. Έως τις αρχές του 2016, 22 κράτη μέλη και 5 τρίτες χώρες είχαν ολοκληρώσει τη διαδικασία συσχέτισης των επιπέδων εθνικών προσόντων με το ΕΠΕΠ. Άλλα 3 κράτη μέλη είχαν υποβάλει μια πρώτη έκθεση συσχέτισης, η οποία όμως βρισκόταν ακόμη στο στάδιο της έγκρισης από τη συμβουλευτική ομάδα για το ΕΠΕΠ.

Τα υπόλοιπα 3 κράτη μέλη είχαν προγραμματίσει να προχωρήσουν στη συσχέτιση εντός του 2016. Με εξαίρεση την Ιταλία, όλες οι χώρες έχουν συσχετίσει τα επίπεδα επαγγελματικών προσόντων τους με το ΕΠΕΠ μέσω εθνικών πλαισίων επαγγελματικών προσόντων.

Επιπλέον, στις αρχές του 2016, συνολικά 15 χώρες ανέγραφαν τα επίπεδα ΕΠΕΠ στα πιστοποιητικά και τα διπλώματα και ο αριθμός αυτός αναμενόταν να αυξηθεί γρήγορα μέχρι το τέλος του 2016.

Το ΕΠΕΠ έχει αποτελέσει σημαντικό παράγοντα ανάπτυξης των εθνικών πλαισίων επαγγελματικών προσόντων. Εδώ περιλαμβάνεται και η αντίστοιχη στροφή προς την απονομή προσόντων με βάση τα μαθησιακά αποτελέσματα αντί για παράγοντες όπως η διάρκεια σπουδών ή οι ώρες διδασκαλίας. Αυτή η συστηματική εισαγωγή περιγραφών μαθησιακών αποτελεσμάτων σε όλα τα επίπεδα και τους τύπους επαγγελματικών προσόντων έχει αποτελέσει έκτοτε παράγοντα καθοριστικής σημασίας για τον εκσυγχρονισμό των πολιτικών και πρακτικών εκπαίδευσης και κατάρτισης, δημιουργώντας ευκαιρίες για πιο ευέλικτες μορφωτικές διαδρομές.

Ανάγκη αναθεώρησης

Τα επαγγελματικά προσόντα ενός ατόμου δηλώνουν το τι γνωρίζει, τι κατανοεί και τι μπορεί να κάνει το άτομο. Ένα επαγγελματικό προσόν μπορεί να είναι π.χ. ένα δίπλωμα ή ένα πιστοποιητικό. Η διαφάνεια όσον αφορά τις γνώσεις που απέκτησε πραγματικά το άτομο προκειμένου να εξασφαλίσει ένα επαγγελματικό προσόν («μαθησιακά αποτελέσματα») είναι βασικής σημασίας προκειμένου να διασφαλιστεί ότι τα άτομα και οι εργοδότες θα δίνουν τη σωστή οικονομική, κοινωνική και επιστημονική αξία στα επαγγελματικά προσόντα.

Λόγω των διαφορών μεταξύ των συστημάτων εκπαίδευσης και κατάρτισης στην ΕΕ, είναι δύσκολο να εκτιμηθούν οι γνώσεις, η κατανόηση και οι μαθησιακές ή εργασιακές ικανότητες ενός ατόμου που κατέχει επαγγελματικό προσόν από άλλη χώρα. Η ανεπαρκής κατανόηση εμποδίζει την ανάπτυξη εμπιστοσύνης στην ποιότητα και το περιεχόμενο των επαγγελματικών προσόντων που έχουν αποκτηθεί σε άλλο κράτος μέλος. Το ίδιο ισχύει και για επαγγελματικά προσόντα που χορηγούνται εκτός του επίσημου εκπαιδευτικού συστήματος ή από διεθνείς φορείς και οργανισμούς.

Η έλλειψη εμπιστοσύνης σε τέτοια προσόντα περιορίζει τις δυνατότητες επαγγελματικής ανέλιξης, πρόσληψης και προαγωγής, καθώς και τις ευκαιρίες επιμόρφωσης των εργαζομένων και των εκπαιδευομένων που τα κατέχουν, με αποτέλεσμα τη δημιουργία φραγμών στην κινητικότητα των εργαζομένων και των εκπαιδευομένων στην ΕΕ, εντός και πέραν των εθνικών συνόρων.

Για την αντιμετώπιση αυτών των διαφορών χρειάζεται ένας μηχανισμός που να συγκρίνει τα εθνικά συστήματα επαγγελματικών προσόντων και να διασφαλίζει την εύκολη κατανόηση και σύγκριση των μαθησιακών αποτελεσμάτων κάθε προσόντος.

Παρά την επιτυχή εφαρμογή της σύστασης του 2008 σχετικά με το ΕΠΕΠ, οι στόχοι της διαφάνειας, της συγκρισιμότητας και της δυνατότητας μεταφοράς των επαγγελματικών προσόντων δεν έχουν επιτευχθεί πλήρως. Αυτό οφείλεται κυρίως σε περιορισμούς της ίδιας της σύστασης. Ως εκ τούτου, η σύσταση για το ΕΠΤΠ θα πρέπει να αναθεωρηθεί για να αντιμετωπιστούν οι ακόλουθες προκλήσεις:

Παρά τον καθολικό χαρακτήρα του ΕΠΕΠ, δεν έχουν συσχετίσει όλες οι χώρες ολόκληρο το σύστημα επαγγελματικών προσόντων τους με το ΕΠΕΠ

Ορισμένες χώρες έχουν επικεντρωθεί στη συσχέτιση των προσόντων επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης (ΕΕΚ) μόνο, ενώ κάποιες άλλες χώρες δεν έχουν συμπεριλάβει στη διαδικασία αυτή το σύστημα γενικής εκπαίδευσης. Η κατάσταση είναι ακόμη πιο ανομοιογενής στα ιδιωτικά, τα μη τυπικά και τα διεθνή επαγγελματικά προσόντα, τα οποία συμπεριλαμβάνονται στα εθνικά πλαίσια σε ορισμένες χώρες αλλά όχι σε άλλες. Η ισχύουσα σύσταση δεν προβλέπει κανέναν τρόπο με τον οποίον να διασφαλίζεται ότι όλοι οι τύποι επαγγελματικών προσόντων (συμπεριλαμβανομένων και προσόντων από τον ιδιωτικό τομέα) θα περιλαμβάνονται στα εθνικά πλαίσια. Επιπλέον, τα συστήματα και τα πλαίσια επαγγελματικών προσόντων αλλάζουν με την πάροδο του χρόνου και η σύσταση δεν καλεί τα κράτη μέλη να επικαιροποιούν τη συσχέτιση των εθνικών πλαισίων τους με το ΕΠΕΠ.

Σημαντικές αποκλίσεις μεταξύ των χωρών ως προς τις περιγραφές του περιεχομένου παρόμοιων επαγγελματικών προσόντων

Δεν υπάρχει κοινός ευρωπαϊκός μορφότυπος για την περιγραφή των επαγγελματικών προσόντων και των αντίστοιχων μαθησιακών αποτελεσμάτων, γεγονός που περιορίζει τη συγκρισιμότητά τους. Επιπλέον, συχνά είναι δύσκολο να βρεθούν πληροφορίες σχετικά με το περιεχόμενο ενός επαγγελματικού προσόντος, καθώς τέτοιες πληροφορίες κατά κανόνα δεν παρατίθενται συστηματικά στις βάσεις δεδομένων και τα μητρώα προσόντων ούτε γνωστοποιούνται σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Η Επιτροπή και τα κράτη μέλη έχουν συμφωνήσει, σε τεχνικό επίπεδο, σε ένα ελάχιστο σύνολο στοιχείων που θα πρέπει να παρέχονται. Σε αυτό το σύνολο περιλαμβάνονται όχι μόνο πληροφορίες για τα μαθησιακά αποτελέσματα του κάθε επαγγελματικού προσόντος, αλλά και πληροφορίες για τη διασφάλιση ποιότητας και τυχόν ακαδημαϊκές μονάδες