Γράφει η Μαρίνα Κουρμπέλα

Η Ευρωπαϊκή Ένωση, έστω και με τη διαδικασία της ενισχυμένης συνεργασίας εκδίδει δύο κανονισμούς για τη ρύθμιση περιουσιακών και άλλων θεμάτων των περίπου έντεκα εκατομμυρίων «διεθνών» ζευγαριών (στοιχεία 2011) 

Συγκεκριμένα, 18 από τα 28 κράτη μέλη της ΕΕ, μεταξύ των οποίων  η Ελλάδα και η Κύπρος, συμφώνησαν με τη διαδικασία της ενισχυμένης συνεργασίας, στην έκδοση δύο κανονισμών για τον καθορισμό των κανόνων που εφαρμόζονται στις περιουσιακές σχέσεις των έγγαμων ζευγαριών ή των καταχωρισμένων συντρόφων σε διασυνοριακές καταστάσεις (δηλαδή. στα ζεύγη διαφορετικής ιθαγένειας της ΕΕ και/ή όσους είναι κάτοχοι περιουσιακών στοιχείων σε άλλο κράτος μέλος της ΕΕ).

Σκοπός των κανονισμών είναι να καθοριστεί ποιο δικαστήριο θα έχει διεθνή δικαιοδοσία και ποιο θα είναι το εφαρμοστέο δίκαιο σε θέματα περιουσιακών σχέσεων των συζύγων και περιουσιακών σχέσεων των καταχωρισμένων συντρόφων. 

Οι σχετικές ρυθμίσεις θα διευκολύνουν, επίσης, την αναγνώριση και εκτέλεση των σχετικών αποφάσεων σε διασυνοριακές καταστάσεις, και θα καθορίσουν  σαφείς κανόνες περί του εφαρμοστέου δικαίου σε περίπτωση διαζυγίου ή θανάτου, προσφέροντας μεγαλύτερη ασφάλεια δικαίου και τερματίζοντας τις παράλληλες και πιθανώς συγκρουσιακές διαδικασίες σε διάφορα κράτη μέλη.

Διευκρινίζεται, ότι  οι δύο κανονισμοί, οι οποίοι και τυπικά θα εκδοθούν έως το τέλος Ιουνίου 2016-06-11, δεν θίγουν τους βασικούς θεσμούς του γάμου και της συμβίωσης, θέματα που παραμένουν αρμοδιότητα του εθνικού δικαίου των κρατών μελών.

Περιλαμβάνουν επίσης σειρά διασφαλίσεων για να γίνουν σεβαστά τα εθνικά νομικά συστήματα. Για παράδειγμα, καμία διάταξη δεν υποχρεώνει τα συμμετέχοντα κράτη μέλη των οποίων το δίκαιο δεν αναγνωρίζει το θεσμό της σχέσης καταχωρισμένης συμβίωσης να εισάγουν το θεσμό αυτό ή να αναλάβουν τη σχετική δικαιοδοσία.

Σημειώνεται πως η ενισχυμένη συνεργασία προτάθηκε διότι διαπιστώθηκε ότι δεν θα ήταν δυνατόν εντός εύλογου χρονικού διαστήματος να επιτευχθεί ομόφωνη συμφωνία σε επίπεδο ΕΕ επί των αρχικών σχετικών προτάσεων της Επιτροπής που υποβλήθηκαν το 2011.

Ποια είναι τα 18 κράτη

Τα δεκαοκτώ κράτη μέλη που συμμετέχουν στην ενισχυμένη συνεργασία είναι το Βέλγιο, η Βουλγαρία, η Κύπρος, η Τσεχική Δημοκρατία, η Γερμανία, η Ελλάδα, η Ισπανία, η Γαλλία, η Κροατία, η Ιταλία, το Λουξεμβούργο, η Μάλτα, οι Κάτω Χώρες, η Αυστρία, η Πορτογαλία, η Σλοβενία, η Φινλανδία και η Σουηδία. Άλλα κράτη μέλη μπορούν να προσχωρήσουν οποιαδήποτε στιγμή μετά την έγκρισή της. Εν προκειμένω, η Εσθονία ανήγγειλε την πρόθεσή της να συμμετάσχει στη συνεργασία μετά την έγκρισή της. 

Η ενισχυμένη συνεργασία

Σημειώνεται, πως η ενισχυμένη συνεργασία αποτελεί μια διαδικασία στο πλαίσιο της οποίας επιτρέπεται σε τουλάχιστον 9 χώρες της ΕΕ να προβούν σε ενισχυμένη ολοκλήρωση ή συνεργασία σε έναν τομέα στο πλαίσιο των δομών της ΕΕ, χωρίς να εμπλέκονται οι άλλες χώρες μέλη της. Με τον τρόπο αυτό, έχουν τη δυνατότητα να ενεργούν με διαφορετικές ταχύτητες και για την επίτευξη διαφορετικών στόχων σε σχέση με την κατάσταση εκτός των τομέων ενισχυμένης συνεργασίας. 

Η διαδικασία έχει σχεδιαστεί για την αντιμετώπιση καταστάσεων παράλυσης, στις οποίες μια μεμονωμένη χώρα ή μια μικρή ομάδα χωρών που δεν επιθυμούν να συμμετάσχουν στην πρωτοβουλία μπλοκάρουν μια πρόταση. Ωστόσο, δεν παρέχει τη δυνατότητα διεύρυνσης των εξουσιών εκτός εκείνων που προβλέπουν οι συνθήκες της ΕΕ.

Η έγκριση έναρξης της ενισχυμένης συνεργασίας χορηγείται από το Συμβούλιο, κατόπιν πρότασης της Επιτροπής και της συναίνεσης του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου.

Από τον Φεβρουάριο 2013 και μετά, η διαδικασία αυτή χρησιμοποιείτο στους τομείς της νομοθεσίας περί διαζυγίων, και των διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας, και έχει εγκριθεί για τον τομέα του φόρου επί των χρηματοπιστωτικών συναλλαγών, κ. αι συγκεκριμένα δύο κανονισμών, χωρίς, ωστόσο, να θιγούν βασικοί θεσμοί του γάμου και της συμβίωσης, θέματα που παραμένουν αρμοδιότητα του εθνικού δικαίου των κρατών μελών. 

Περιλαμβάνουν επίσης σειρά διασφαλίσεων για να γίνουν σεβαστά τα εθνικά νομικά συστήματα. Για παράδειγμα, καμία διάταξη δεν υποχρεώνει τα συμμετέχοντα κράτη μέλη των οποίων το δίκαιο δεν αναγνωρίζει το θεσμό της σχέσης καταχωρισμένης συμβίωσης να εισάγουν το θεσμό αυτό ή να αναλάβουν τη σχετική δικαιοδοσία.

Καταχωρισμένη συμβίωση

Σε ορισμένες χώρες της ΕΕ μπορούν οι πολίτες να επισημοποιήσουν τη σχέση τους χωρίς να παντρευτούν, με το καθεστώς της καταχωρισμένης συμβίωσης, που ορισμένες φορές αποκαλείται σύμφωνο συμβίωσης.

Η καταχωρισμένη συμβίωση επιτρέπει σε 2 άτομα που ζουν μαζί ως ζευγάρι να δηλώσουν τη σχέση τους στην αρμόδια δημόσια αρχή της χώρας διαμονής τους.