Γράφει ο
Γιάννης Βασιλείου

 Το ζήτημα της ασφάλειας των εξωτερικών συνόρων της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) αποτελούσε ανέκαθεν ένα από τα πλέον σημαίνοντα. Ειδικότερα όμως τα τελευταία χρόνια, η τεράστια αύξηση των προσφύγων και των μεταναστών που επιχειρούν να εισέλθουν στην Ένωση θα λέγαμε ότι μεγιστοποίησε τη σημασία του. Την αρχική ανησυχία διαδέχτηκε αναμενόμενα ο έντονος προβληματισμός, αλλά για μια ακόμη φορά η Ένωση λειτούργησε με ορθολογική μέθοδο. Στα πλαίσια του παρόντος άρθρου, θα εξετάσουμε και θα αξιολογήσουμε τη σημασία και τις εν γένει δράσεις του Οργανισμού Ευρωπαϊκής Συνοριοφυλακής και Ακτοφυλακής (Frontex), ο οποίος δημιουργήθηκε με σκοπό την παροχή αρωγής τόσο στα κράτη-μέλη της ΕΕ, όσο και στις συνδεδεμένες χώρες Σένγκεν αναφορικά με τη διαχείριση των εξωτερικών συνόρων τους (Βασιλείου, 2013, 2014, 2015 και 2017· Ευρωπαϊκή Ένωση/ΕΟΑ, 2018· Ευρωπαϊκή Ένωση/eu-LISA, 2017· Ευρωπαϊκή Ένωση/Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 2018· Ευρωπαϊκή Ένωση/Frontex, 2017).

       Θα θέλαμε εξαρχής να καταστήσουμε σαφές ότι ο Frontex είναι αδύνατο να επιλύσει από μόνος του όλα τα προβλήματα στα εξωτερικά σύνορα, αφού, ως γνωστόν, τα κράτη που έχουν εξωτερικά σύνορα της Ένωσης καθίστανται αποκλειστικά υπεύθυνες για τον έλεγχό τους. Αυτό όμως που μπορεί να κάνει ο Frontex (και μέχρι στιγμής το κάνει πολύ καλά) είναι να προσφέρει συγκεκριμένη (πρόσθετη) τεχνική υποστήριξη σε εκείνα τα κράτη-μέλη, τα οποία έρχονται αντιμέτωπα με έντονες μεταναστευτικές πιέσεις. Τούτο μπορεί να πραγματοποιηθεί διαμέσου ενός ικανοποιητικού συντονισμού της έγκαιρης αποστολής ειδικά καταρτισμένου προσωπικού και πρόσθετου τεχνικού εξοπλισμού, όπως λόγου χάριν πλεούμενα και αεροσκάφη (Βασιλείου, 2013, 2014, 2015 και 2017· Ευρωπαϊκή Ένωση/ΕΟΑ, 2018· Ευρωπαϊκή Ένωση/eu-LISA, 2017· Ευρωπαϊκή Ένωση/Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 2018· Ευρωπαϊκή Ένωση/Frontex, 2017).

       Ο Frontex ιδρύθηκε το 2004, εδρεύει στη Βαρσοβία, διαθέτει 315 υπαλλήλους, ενώ ο προϋπολογισμός του αγγίζει τα 250 εκατομμύρια ευρώ. Δικαίως λογίζεται ως ένας από τους πλέον πολυσχιδείς οργανισμούς της Ένωσης, ενώ το φάσμα των αρμοδιοτήτων του είναι κυριολεκτικά τεράστιο και καλύπτει ιδιαιτέρως ευαίσθητα ζητήματα. Πρακτικά, προσπαθεί να εναρμονίσει καταλλήλως τους συνοριακούς ελέγχους σε όλα τα μήκη και πλάτη της Ένωσης, ενώ παράλληλα παρέχει την απαιτούμενη τεχνική βοήθεια και πείρα με επιδίωξη την μέγιστη δυνατή διευκόλυνση της συνεργασίας ανάμεσα στις τελωνειακές αρχές όλων ανεξαιρέτως των κρατών-μελών (Βασιλείου, 2013, 2014, 2015 και 2017· Ευρωπαϊκή Ένωση/ΕΟΑ, 2018· Ευρωπαϊκή Ένωση/eu-LISA, 2017· Ευρωπαϊκή Ένωση/Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 2018· Ευρωπαϊκή Ένωση/Frontex, 2017).

       Αναφοράς χρήζει το γεγονός ότι ο Frontex επιδίδεται στο συντονισμό τόσο επιχειρήσεων στα εξωτερικά χερσαία σύνορα (λόγου χάριν στην Πολωνία, τη Βουλγαρία, τη Σλοβακία και τη Ρουμανία), όσο και θαλάσσιων επιχειρήσεων (επί παραδείγματι στην Ελλάδα, την Ιταλία και την Ισπανία). Πέραν αυτού, διαμέσου των μελετών μας, έχουμε καταλήξει στο συμπέρασμα ότι ο Frontex είναι πράγματι παρών σε πάρα πολλά διεθνή αεροδρόμια της Ευρώπης και τούτο έχει ξεχωριστή σημασία, αφού αποκαλύπτει τον ζήλο της Ένωσης να παράσχει προστασία και ασφάλεια (Βασιλείου, 2013, 2014, 2015 και 2017· Ευρωπαϊκή Ένωση/ΕΟΑ, 2018· Ευρωπαϊκή Ένωση/eu-LISA, 2017· Ευρωπαϊκή Ένωση/Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 2018· Ευρωπαϊκή Ένωση/Frontex, 2017).

       Όσον αφορά τους υπαλλήλους του Frontex, τα εν γένει καθήκοντά τους είναι ιδιαιτέρως σύνθετα, αλλά αν θα θέλαμε να τα κατηγοριοποιήσουμε, θα λέγαμε ότι απασχολούνται στους ακόλουθους οκτώ τομείς: α) στην εταιρική διακυβέρνηση, β) στο κέντρο επιχειρήσεων Frontex, γ) στην ανάλυση κινδύνων, δ) στη συνεργασία τόσο σε Ευρωπαϊκό, όσο και σε διεθνές επίπεδο, ε) στις χερσαίες, θαλάσσιες και εναέριες επιχειρήσεις, στ) στο γραφείο νομικών υποθέσεων και θεμελιωδών δικαιωμάτων, ζ) στις επιστροφές και η) στους εφεδρικούς πόρους (Βασιλείου, 2013, 2014, 2015 και 2017· Ευρωπαϊκή Ένωση/ΕΟΑ, 2018· Ευρωπαϊκή Ένωση/eu-LISA, 2017· Ευρωπαϊκή Ένωση/Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 2018· Ευρωπαϊκή Ένωση/Frontex, 2017).

       Η πολυπλοκότητα των καθηκόντων του Frontex καταδεικνύεται από το πλήθος των τομέων ευθύνης του. Καταρχήν, ο Frontex καθίσταται αρμόδιος για τις κοινές επιχειρήσεις, καθώς διαθέτει τη δυνατότητα να συντονίζει αποτελεσματικά την αποστολή ειδικά εκπαιδευμένου προσωπικού και τεχνικού εξοπλισμού σε περιοχές εξωτερικών συνόρων, στις οποίες η πρόσθετη βοήθεια κρίνεται ως απολύτως απαραίτητη. Παράλληλα, είναι επιφορτισμένος με την αποτελεσματική λειτουργία ειδικών συστημάτων πληροφόρησης για την εύρυθμη ανταλλαγή πληροφοριών μεταξύ των συνοριακών αρχών (Βασιλείου, 2013, 2014, 2015 και 2017· Ευρωπαϊκή Ένωση/ΕΟΑ, 2018· Ευρωπαϊκή Ένωση/eu-LISA, 2017· Ευρωπαϊκή Ένωση/Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 2018· Ευρωπαϊκή Ένωση/Frontex, 2017).

       Επίσης, ο Frontex έχει την ευθύνη για την ταχύτερη δυνατή ανάπτυξη ορθών πρακτικών όσον αφορά την (ζωτικής σημασίας) επιστροφή μεταναστών. Ταυτόχρονα, επιδίδεται σε συντονισμό των κοινών επιχειρήσεων επιστροφής, αλλά τονίζουμε εμφατικά ότι το κάθε κράτος λαμβάνει την απόφαση σχετικά με το ποια άτομα θα επιστρέψουν. Η παράμετρος αυτή χρήζει ιδιαιτέρας προσοχής, αφού μπορεί να δώσει απαντήσεις σε ποικίλα φλέγοντα ερωτήματα (Βασιλείου, 2013, 2014, 2015 και 2017· Ευρωπαϊκή Ένωση/ΕΟΑ, 2018· Ευρωπαϊκή Ένωση/eu-LISA, 2017· Ευρωπαϊκή Ένωση/Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 2018· Ευρωπαϊκή Ένωση/Frontex, 2017).

       Ακόμα, υπογραμμίζουμε ότι οι εν γένει δράσεις του Frontex βασίζονται στην ανάλυση του κινδύνου και τούτο είναι απολύτως λογικό. Πιο συγκεκριμένα, ο Frontex επιδίδεται σε λεπτομερή καταγραφή των συγκεκριμένων τάσεων που παρατηρούνται και αφορούν τόσο τη διασυνοριακή εγκληματική δραστηριότητα στα εξωτερικά σύνορα, όσο και την παράνομη μετανάστευση. Καταλαβαίνουμε ότι τα ζητήματα αυτά είναι πραγματικά «αγκάθια», όχι μονάχα για την ΕΕ, αλλά και για οποιαδήποτε πολιτισμένη κοινωνία. Τονίζουμε επίσης ότι στα ανωτέρω ζητήματα σαφώς συμπεριλαμβάνεται και η εμπορία ανθρώπων. Ο Frontex προβαίνει στην αμεσότερη δυνατή γνωστοποίηση των πορισμάτων του τόσο στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή, όσο και στα κράτη-μέλη, ενώ παράλληλα λαμβάνει στοιχεία από αυτές με σκοπό την αποδοτικότερη οργάνωση των δράσεών του (Βασιλείου, 2013, 2014, 2015 και 2017· Ευρωπαϊκή Ένωση/ΕΟΑ, 2018· Ευρωπαϊκή Ένωση/eu-LISA, 2017· Ευρωπαϊκή Ένωση/Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 2018· Ευρωπαϊκή Ένωση/Frontex, 2017).

       Επιπλέον, ο Frontex καταφέρνει και φέρνει σε επαφή τους ειδικούς εμπειρογνώμονες σε ζητήματα συνοριακού ελέγχου με τους κλάδους της βιομηχανίας και της έρευνας. Η επιδίωξη είναι οι καινούργιες τεχνολογίες να είναι κατάλληλες για τις συγκεκριμένες ανάγκες των αρχών που είναι αρμόδιες για το συνοριακό έλεγχο. Επιπροσθέτως, ο Frontex ειδικεύεται στην απολύτως απαραίτητη «ταχεία αντίδραση». Πιο συγκεκριμένα, σε περίπτωση που ένα κράτος-μέλος αντιμετωπίζει έντονες πιέσεις στα εξωτερικά του σύνορα, κυρίως εξαιτίας της άφιξης πολλών ατόμων από χώρες εκτός Ένωσης, ο Frontex διαθέτει τη δυνατότητα συντονισμού της αποστολής Ευρωπαϊκών ομάδων συνοριοφυλάκων (Βασιλείου, 2013, 2014, 2015 και 2017· Ευρωπαϊκή Ένωση/ΕΟΑ, 2018· Ευρωπαϊκή Ένωση/eu-LISA, 2017· Ευρωπαϊκή Ένωση/Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 2018· Ευρωπαϊκή Ένωση/Frontex, 2017).

       Τέλος, ο Frontex καλλιεργεί ζωτικής σημασίας κοινά πρότυπα κατάρτισης για τις συνοριακές αρχές, με επιδίωξη την κατάλληλη εναρμόνιση την εκπαίδευσης των συνοριοφυλάκων τόσο στην Ένωση, όσο και στις συνδεδεμένες χώρες Σένγκεν. Στόχος της εν λόγω εναρμόνισης είναι η ορθολογική εφαρμογή ενιαίων προτύπων ελέγχου των συνόρων για τους ταξιδιώτες που διέρχονται τα εξωτερικά σύνορα της Ένωσης. Το συγκεκριμένο ζήτημα της κατάρτισης είναι ιδιαιτέρως σημαντικό, αφού, επιπλέον, παρέχει τη δυνατότητα στους συνοριοφύλακες από διάφορα κράτη να επιδίδονται σε άκρως εποικοδομητική συνεργασία στα πλαίσια κοινών επιχειρήσεων, τις οποίες συντονίζει ο ίδιος ο Frontex (Βασιλείου, 2013, 2014, 2015 και 2017· Ευρωπαϊκή Ένωση/ΕΟΑ, 2018· Ευρωπαϊκή Ένωση/eu-LISA, 2017· Ευρωπαϊκή Ένωση/Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 2018· Ευρωπαϊκή Ένωση/Frontex, 2017).

       Στο σημείο αυτό, και για να προλάβουμε τυχόν παρανοήσεις, πρέπει να ξεκαθαρίσουμε ότι ο Frontex δεν διαθέτει ούτε δικούς του συνοριοφύλακες, ούτε δικό του εξοπλισμό. Απλά, κάθε φορά που λαμβάνει χώρα μια κοινή επιχείρηση, βασίζεται στα κράτη-μέλη για τη διάθεση αεροσκαφών, συνοριοφυλάκων, πλεούμενων και λοιπών πόρων. Παρ’ όλα αυτά, κατά τη διάρκεια της εκάστοτε αποστολής, ο Frontex καλύπτει το κόστος των καυσίμων, της μεταφοράς, της βασικής συντήρησης του εξοπλισμού και βέβαια των συνοριοφυλάκων (Βασιλείου, 2013, 2014, 2015 και 2017· Ευρωπαϊκή Ένωση/ΕΟΑ, 2018· Ευρωπαϊκή Ένωση/eu-LISA, 2017· Ευρωπαϊκή Ένωση/Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 2018· Ευρωπαϊκή Ένωση/Frontex, 2017).

       Επισήμανσης χρήζει το γεγονός ότι στα πλαίσια των επιχειρήσεων, της έρευνας, της ανάπτυξης, της κατάρτισης, της ανάλυσης κινδύνων και των επιστροφών, υποχρέωση του Frontex είναι η λειτουργία του ως συντονιστής. Ειδικότερα, καταφέρνει και συγκροτεί κομβικής σημασίας δίκτυα μεταξύ των συνοριακών αρχών, τόσο για τη δημιουργία, όσο και για την ανταλλαγή βέλτιστων πρακτικών μεταξύ των συνδεδεμένων χωρών Σένγκεν και των συνοριακών αρχών της Ένωσης. Αντιλαμβανόμαστε τη βαρύτητα του συγκεκριμένου συντονισμού και τα δυσεπίλυτα προβλήματα που θα προκύψουν σε περίπτωση λανθασμένων κινήσεων. Ο Frontex αποτελούσε και εξακολουθεί να αποτελεί έναν από τους σπουδαιότερους οργανισμούς της Ένωσης και είμαστε σίγουροι ότι στο μέλλον η σημασία του θα αυξηθεί ακόμα περισσότερο (Βασιλείου, 2013, 2014, 2015 και 2017· Ευρωπαϊκή Ένωση/ΕΟΑ, 2018· Ευρωπαϊκή Ένωση/eu-LISA, 2017· Ευρωπαϊκή Ένωση/Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 2018· Ευρωπαϊκή Ένωση/Frontex, 2017).

ΠΗΓΕΣ

Βασιλείου, Ιωάννης (2013), Ευρωπαϊκή Ενοποίηση-Μια Διαδικασία Σύγκλισης ή Απόκλισης; (Αθήνα: Historical Quest). 

Βασιλείου, Ιωάννης (2014), Ευρωπαϊκή Ενοποίηση-Μια Διαδικασία Σύγκλισης ή Απόκλισης; (Β΄ Έκδοση-Ειδική Έκδοση Για Πανεπιστήμια) (Αθήνα: Historical Quest).

Βασιλείου, Ιωάννης (2015), Η Εξωτερική Πολιτική και Πολιτική Ασφαλείας της Ευρωπαϊκής Ένωσης-Μια Κριτική Προσέγγιση (Αθήνα: Historical Quest).

Βασιλείου, Ιωάννης (2017), Προϋπολογισμός της Ε.Ε.-Ζητήματα Κατανομής και Αναδιανομής Πόρων στην Ε.Ε. (Αθήνα: Historical Quest).

Ευρωπαϊκή Ένωση/ΕΟΑ (2018), «Ευρωπαϊκός Οργανισμός Άμυνας», διαθέσιμο σε https://europa.eu/european-union/about-eu/agencies/eda_el (πρόσβαση στις 23/9/18).

Ευρωπαϊκή Ένωση/eu-LISA (2017), «Ευρωπαϊκός Οργανισμός για τη λειτουργική διαχείριση συστημάτων ΤΠ μεγάλης κλίμακας στο χώρο ελευθερίας, ασφάλειας και δικαιοσύνης (eu-LISA)», διαθέσιμο σε https://europa.eu/european-union/about-eu/agencies/eu-lisa_el (πρόσβαση στις 25/9/18).

Ευρωπαϊκή Ένωση/Ευρωπαϊκή Επιτροπή (2018), «Ευρωπαϊκή Επιτροπή», διαθέσιμο σε https://europa.eu/european-union/about-eu/institutions-bodies/european-commission_el (πρόσβαση στις 31/8/18).

Ευρωπαϊκή Ένωση/Frontex (2017), «Οργανισμός Ευρωπαϊκής Συνοριοφυλακής και Ακτοφυλακής (Frontex)», διαθέσιμο σε https://europa.eu/european-union/about-eu/agencies/frontex_el (πρόσβαση στις 25/9/18).