Στην μοναδική πολυκατοικία του 2500 π.Χ.!Η Σκύρος έχει πολλούς λόγους να  υπερηφανεύεται για την αρχαιοτάτη και απωτάτη ιστορία της: Σχετίζεται και με τον  Θησέα  και  με  τον Αχιλλέα! Τι άλλο θέλει;

Έχει ένα άκρως ενδιαφέρον Αρχαιολογικό Μουσείο (που θα μπορούσε να είναι και μεγαλύτερο και ακόμα πιο ενδιαφέρον, εάν κάποτε αυτή η Πολιτεία αποφάσιζε να επενδύσει στον πολιτισμό της, που είναι τεράστιο κεφάλαιο)… Επισήμως η ιστορία της ξεκινά αποδεδειγμένα το 6000 π.Χ., αλλά είναι πολύ παλαιότερη. Βέβαια η αρχαία νεκρόπολη της Σκύρου, όπως και ένας ναός, μάλλον του Ποσειδώνος, έχουν θαφτεί για να κτισθούν… παραλιακά τουριστικά καταλύματα κάτω από την Χώρα, κι αυτό επιφέρει πάντα Νέμεση…

Οι νεκροί εκδικούνται, πόσο μάλλον οι αρχαίοι…Αλλά αφήνουμε όλα αυτά στην άκρη, για να μιλήσουμε για κάτι το εντελώς ιδιαίτερο στην νήσο (και) των ιδιαίτερων αλόγων:

Από Χώρα Σκύρου πηγαίνοντας προς αεροδρόμιο-Ατσίτσα, μέσω του βόρειου δρόμου του νησιού, συναντάμε τον Μελά και μετά την θέση Τραχύ, στα 12 χλμ. ΒΔ. της Χώρας.  Βρισκόμαστε στα ΒΑ. του νησιού, όπου έχει ευρεθεί ένας σημαντικότατος «προϊστορικός» οικισμός στον όρμο Παλαμάρι.

Η καλύτερη ώρα για να επισκεφθείτε το Παλαμάρι (< Αλαμάρι, εκ της λέξεως αλς = θάλασσα σημαίνει παραθαλάσσιος τόπος) είναι η απογευματινή. Από τον δρόμο Χώρας- αεροδρομίου θα συναντήσετε έξοδο δεξιά για το Παλαμάρι. Είναι ένας  χωματόδρομος σχετικά μετρίας βατότητος, στα 2,6 χλμ. από τον κύριο ασφαλτόδρομο Χώρας -Αεροδρομίου (καλό είναι να τον αποφύγετε μετά από βροχή).

Βεβαιωθείτε μόνον, πριν κάνετε τον κόπο να φθάσετε έως εκεί, ότι ο χώρος είναι… ανοικτός!

Η σπουδαία ανασκαφή ξεκίνησε ήδη από το 1979. Έφερε στο φως μια οχυρωμένη πόλη με λιμάνι της Πρωίμου και Μέσης Χαλκοκρατίας! Οι εντόπιοι έλεγαν το αμηλό αυτό ακρωτήρι Καστράκι, και η λαϊκή αυτή ονοματοδοσία σημαίνει συνήθως «αρχαίο κάστρο». Μόνο που απεδείχθη πως δεν ήταν καστράκι, αλλά μεγάλο κάστρο!

Η γεωγραφική θέση που κτίσθηκε όλο αυτό το αρχαίο φρούριο είναι σοφή: Στην σημαντικότερη του κεντρικού Αιγαίου!

Η ζωή του υπήρξε αδιάκοπη και πλουσία έως το 1700  π.Χ.!  Η  συνολική έκταση του οικισμού - μαζί με αυτό που έχει καταπέσει μέσα στην θάλασσα - υπερβαίνει τα 20 στρ.! Ο οικισμός αυτός της Σκύρου είχε επικοινωνία με όλον τον αιγαιακό χώρο, τις Κυκλάδες, την Αν. ηπειρωτική Ελλάδα, την Εύβοια φυσικά, την Πολιόχνη Λήμνου, την Τροία, κ.ά. Ήταν σταθμός διαμετακομιστικού εμπορίου του οψιανού, των εμπορευμάτων από τον Πόντο προς την Μεσόγειο, κλπ.

Όσο για τον ίδιο τον οικισμό, διέθετε οργανωμένη πολεοδομική μορφή την οποία θα ζήλευαν πολλοί, ακόμη και σήμερα: Με δρόμους, κεντρικούς αγωγούς-υδαταγωγούς, εντυπωσιακές λιθόκτιστες οικίες - μερικές με ανώγειο, με δωμάτια (έως και 10 – σωστή αρχαία… πολυκατοικία!), επίπεδες οροφές από καλάμια, φύκια και πηλό, υποστηριζόμενες από δοκάρια κέδρου κι αυλές (που σώζονται σε καλή κατάσταση) - λιθόκτιστα πεζούλια, διαμορφωμένα δάπεδα!..

Διατηρήθηκαν ανέπαφα στοιχεία της καθημερινότητος των κατοίκων. Ονομαίνω κάποια: Εστίες, αγγεία, εργαλεία (από οψιανό Μήλου, τοπικό πυριτόλιθο, χαλκό, οστά), λίθινοι τριπτήρες (για το άλεσμα σιτηρών), πιθάρια, πήλινα υφαντικά βάρη, μυλόλιθοι, σφυριά, γουδιά, μεταλλικά σκεύη (όπλα, περόνες), κ.ά. έως και υπολείμματα τροφών!.. Αλλά και μήτρες χυτεύσεως σμιλών και βελών! Και μία πηλίνη σφραγίδα! Και ένας πήλινος σφραγιδοκύλινδρος! Οι τότε κάτοικοι ασκούσαν ευρύτατα την μεταλλοτεχνία. Μπορείτε πολλά απ’ αυτά να τα θαυμάσετε στο Αρχαιολογικό Μουσείο της νήσου.

Αλλά ιδιαίτερη αξία και σημασία έχει και το τείχος της πόλεως: Με ογκώδεις πεταλόσχημους προμαχώνες που προβάλλουν κατά άνισα διαστήματα, μοιάζει με… μαργαρίτα! Το σωζόμενο ύψος του, στην ΒΔ. πλευρά είναι 2,27-3,45 μ. Σε άλλο σημείο υπερβαίνει τα 5 μ.!

Η αμυντική ικανότης του ενισχυόταν και με προτείχισμα, τάφρο και φράγμα λίθων!

Ένας προμαχώνας έχει ύψος 6 μ. και είναι διαστάσεων 11,5Χ9,5 μ.! Μηδαμόθι δεν απαντάται κάτι τέτοιο, στην εποχή του (2300 π.Χ.)!.. (Παρόμοια έχουν βρεθεί στην αρχαία Σύρο, την αρχαία Σμύρνη, κ.α.)…

Τα ευρήματα του Παλαμαριού μας έκαναν να λέμε πως την εποχή εκείνη ιακινούνταν στο Αιγαίο περισσότερα αγαθά (άρα και ιδέες και τεχνογνωσία), απ’ όσα έλεγαν έως τότε οι επιστήμονες…

Οι αρχαιολόγοι  Μαρία Θεοχάρη και  Λιάνα Παρλαμά έχουν κάνει εκπληκτική δουλειά. Ικετεία: Να βοηθηθούν λίγο και από την Πολιτεία, και το Παλαμάρι θα γίνει ένας τόπος, που θα μπορεί να «ζήσει» την Σκύρο!