Γράφει ο
Νίκος Καλλιακμάνης

Με τον όρο Botox αναφερόμαστε στη χρήση της Botulin (μποτουλίνη) δηλαδή της αλλαντικής τοξίνης η οποία είναι νευροτοξίνη που προκαλεί της νόσο αλλαντίαση που οφείλεται στο clostridium botulinum.

Η botulin είναι νευροτοξίνη  η οποία δεν καταστρέφεται από τις γαστρικές ή εντερικές εκκρίσεις. Εμφανίζει 7 αντιγονικούς ξεχωριστούς τύπου νευροτοξίνων οι οποίες δρουν ανταγωνιζόμενες την ακετυλχολίνη στις τελικές κινητικές πλάκες των μυών με τελική κατάληξη την παράλυση μυϊκών ομάδων (βλέπε σχήμα 1).

ΣΧΗΜΑ 1



Οι 4 τύποι αλλαντικής τοξίνης Α, Β, Ε και σπάνια F προσβάλλουν τον άνθρωπο (ειδικά οι Α και Β τύποι είναι υψηλής δηλητηριώδους δραστικότητας πρωτεΐνες ανθεκτικές στα ένζυμα του πεπτικού σωλήνα του ανθρώπου).

Ποσοστό 50% των επιδημιών αλλαντίασης αποδίδεται στην Α τοξίνη και ακολουθούν Β και Ε με γεωγραφικές κατανομές (Ασία – ΗΠΑ).

Η αλλαντική τοξίνη τύπου Α εφαρμόζεται θεραπευτικά για αντιμετώπιση μυϊκών σπασμών – ρυτίδων, κυρίως στην αισθητική Ιατρική.

ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΒΟΤΟΧ

Δεν είναι η πρώτη φορά που πολλά δηλητήρια χρησιμοποιούνται σε δοσολογία μικρών δόσεων σαν φάρμακα.

Βέβαια ισχύει το αντίστροφο ότι πολλά φάρμακα μπορεί να γίνουν δηλητήρια με ακατάλληλη χορήγηση.

Η ιστορία του Botox και ειδικά η αλλαντική τοξίνη Α (γνωστότερη σαν Botox) έχει ενδιαφέρουσα πορεία.

Ήταν το έτος 1822 όταν ο γερμανός γιατρός Kerner περιέγραψε για πρώτη φορά τον Botulimus την γνωστή ασθένεια ΑΛΛΑΝΤΙΑΣΗ [δηλητηρίαση συνήθως από τροφές και ειδικά αλλαντικά (botulus: στα λατινικά σημαίνει λουκάνικο)] όνομα που δόθηκε στην ασθένεια.

Το έτος 1897 ο Βέλγος μικροβιολόγος Van Ermengem εξετάζοντας τα αίτια της δηλητηρίασης των μελών μίας ορχήστρας ανακάλυψε το Clostridium Botulinum (κλωστηρίδιο της αλλαντίασης στα Ελληνικά).

Στην δεκαετία του 1930 οι Ιάπωνες εξόντωναν τους αιχμαλώτους τους ρίχνοντας στο φαγητό τους αλλαντική τοξίνη!!!

Κατά την διάρκεια του Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου οι έρευνες για την Παρασκευή βιολογικών όπλων έφερε την αλλαντική τοξίνη στο προσκήνιο για την μεγάλη δραστικότητά της (η μέση θανατηφόρα δόση για τον ανθρώπινο οργανισμό είναι 1.3 – 2.1ngr/Kr σε ενδοφλέβια ή ενδομυϊκή χορήγηση και 10-13ngr/Kgr όταν χορηγηθεί σε εισπνοή).

Στις δεκαετίες 1950-60 εξακριβώθηκε η ακριβής ανταγωνιστική δράση της τοξίνης προς την απελευθερούμενη ακετυλ-χολίνη στις νευρομυϊκές συνάψεις και η προκύπτουσα πάρεση των μυών.

Το έτος 1978 ο Αμερικανός οφθαλμίατρος Alan Scott δοκιμάζει την αλλαντική τοξίνη σαν θεραπεία σε στραβισμό, ενώ το 1993 ο Parischa και συν χορήγησαν την τοξίνη στην αχαλασία του οισοφάγου.

Το 1980 εφαρμόζεται θεραπευτικά η χορήγηση αλλαντικής τοξίνης στο βλεφαροσπασμό και το φάρμακο ονομάστηκε Oculinum (Oculi=μάτια).

Το έτος 1992 ένα ζεύγος Καναδών εφαρμόζει την Αλλαντική τοξίνη τύπου Α στην αντιμετώπιση των ρυτίδων του προσώπου και έτσι το Botox εισέρχεται θριαμβευτικά στην κοσμητική δερματολογική του χρήση με την άδεια του έτους 2012 του FDA (Food Drug Administration).

Η εφαρμογή και η εξάπλωση της αλλαντικής τοξίνης τύπου Α (Botox – Dyport – Xeamin) και της αλλαντικής τοξίνης τύπου Β (Myobloc) υπήρξε ταχύτατη και λίαν εντυπωσιακή, με προβλέψεις κόστους το 2018 πάνω από 2,9 δις δολάρια.

ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΤΟΥ ΒΟΤΟΧ

Botox προσώπου – ρυτίδες : λέγεται ότι εκφράσεις του προσώπου όπως και των ματιών αποτελούν τον «καθρέπτη της ψυχής» του κάθε ανθρώπου. Αυτά όμως τα «καθρεπτίσματα» συναισθημάτων γίνονται με την αρμονική συνεργασία ομάδων μυών (εικόνα 1).

ΕΙΚΟΝΑ 1


 
ΕΙΔΗ ΡΥΤΙΔΩΝ

Φυσιολογικά στο πρόσωπο υπάρχουν 2 είδη ρυτίδων ΟΙ ΣΤΑΤΙΚΕΣ ΡΥΤΙΔΕΣ – ΟΙ ΔΥΝΑΜΙΚΕΣ ΡΥΤΙΔΕΣ που προξενούνται από την αναδίπλωση και πτύχωση δέρματος η οποία προκαλείται από τη σύσπαση ομάδων μυών στη διάρκεια εκτέλεσης των συνηθισμένων εκφραστικών συναισθημάτων.

Έτσι δημιουργούνται οι ρυτίδες συνοφρύωσης – γέλιου – μετωπιαίες ρυτίδες (ρυτίδες σκέψης).

Με την χαλάρωση και την άμβλυνση των συναισθημάτων οι ομάδες των υπεύθυνων μυών χαλαρώνουν, το υπερκείμενο δέρμα χαλαρώνει και οι δυναμικές ρυτίδες μειώνονται. Οι στατικές ρυτίδες οι οποίες δεν έχουν σχέση με την λειτουργία των μυών αλλά είναι αποτέλεσμα της γήρανσης της απώλειας κολλαγόνου ιδίου ελαστίνης και μείωση ελαστικότητας δέρματος.

Με την πάροδο της ηλικίας οι δυναμικές ρυτίδες γίνονται στατικές.

Παράγοντες οι οποίοι συντελούν στην εμφάνιση των ρυτίδων είναι:
1. Κληρονομικότητα : από την ηλικία των 20 ετών εμφανίζονται ρυτίδες.
2. Ηλιακή ακτινοβολία.
3. Κάπνισμα: οι καπνιστές εμφανίζουν5 φορές περισσότερες ρυτίδες (κυρίως περιστοματικά) από τους μη καπνιστές.
4. Μόλυνση ατμόσφαιρας.
5. Τρόπος ζωής.
6. Διατροφή.
7. Υγιεινή δέρματος.
8. Αυξομειώσεις σωματικού βάρους.
9. Ορμονικές μεταβολές κυρίως στις γυναίκες όπου στην εμμηνόπαυση σημειώνεται απώλεια 30% του κολλαγόνου συνδετικού ιστού (κυρίως τα 5 πρώτα μετά την εμμηνόπαυση έτη).

Η εφαρμογή του Botox γίνεται στην περιοχή που επιλέγουμε (στην ομάδα των μυών) με ενδομυϊκές ενέσεις και ο ιδανικός στόχος είναι η μικρότερη δυνατή ποσότητα Botox με το μέγιστο μεσοδιάστημα.

Γενικά το Botox συνιστάται να γίνεται 2 – 3 φορές το χρόνο έως και 4 φορές ετησίως.

Συμπλήρωμα (retard) Botox μπορεί να γίνει 10 – 16 ημέρες από την πρώτη εφαρμογή και όχι αργότερα.

Τα αποτελέσματα του Botox διαρκούν 4 – 6 μήνες. Έχει σημασία η ηλικία για την εφαρμογή του Botox. Ιδανική ηλικία θεωρείται η ηλικία 30 – 40 ετών. Ηλικίες άνω των 50 ετών εμφανίζουν μειωμένη αντίδραση στη χορήγηση Botox.

Σε κάθε συνεδρία πρέπει να χρησιμοποιείται όλο το φιαλίδιο της αλλαντικής τοξίνης (δύσκολα διατηρείται το υπόλοιπο) και αν διαλυθεί χάνει την δραστικότητά του (βλέπε εικόνα 2).

ΕΙΚΟΝΑ 2


 
ΟΙ ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΤΟΥ ΒΟΤΟΧ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΓΙΝΟΝΤΑΙ ΑΠΟ ΓΙΑΤΡΟ ΔΕΡΜΑΤΟΛΟΓΟ ή ΠΛΑΣΤΙΚΟ ΧΕΙΡΟΥΡΓΟ ΚΑΙ ΚΑΝΕΝΑ ΑΛΛΟ

ΟΔΗΓΙΕΣ ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΒΟΤΟΧ

- Παραμονή σε όρθια θέση για 3 ώρες τουλάχιστο μετά την εφαρμογή των ενέσεων στο πρόσωπο.
- Όχι τρίψιμο στα σημεία εφαρμογής Botox.
- Όχι θέρμανση στα σημεία αυτά.

ΠΑΡΕΝΕΡΓΕΙΕΣ

- Εμφάνιση εκχυμώσεων μπορεί να εμφανιστούν στα σημεία της ένεσης. Υποχωρούν σε λίγο 24ώρες.
- Όχι συμμετρική μείωση των ρυτίδων συμβαίνει μετά την εφαρμογή (επανεξέταση και διόρθωση μετά 15 ημέρες).
- Άτομα με ιστορικό προσβολής αλλαντίασης (ανάπτυξη αντισωμάτων) δεν δρα το Botox.
- Μετά την εφαρμογή εμφάνιση βλεφαρόπτωσης.
- Αποφυγή σωματικής άσκησης για 3 ημέρες.
- Όχι λήψη αλκοόλης και ασπιρίνης για διάστημα 3 ημερών.

Επίσης προβλήματα στην λειτουργία της κατάποσης – ομιλίας – της αναπνευστικής λειτουργίας – μπορεί να εμφανιστούν μετά την εφαρμογή του Botox και κυρίως αν προϋπάρχουν ορισμένα προβλήματα από αυτά.

Οφείλονται στη «διασπορά» - κυκλοφορία της αλλαντικής τοξίνης στον οργανισμό και μπορεί να εμφανιστούν σαν:
- Μυϊκή αδυναμία.
- Διπλωπία.
- Θόλωση όρασης.
- Πτώση βλεφάρων.
- Βράγχος φωνής.
- Δυσφωνία.
- Δυσαρθρία.
- Δυσχέρεια αναπνοής, κατάποσης.
- Απώλεια ελέγχου ουροδόχου κύστεως.

ΑΝ ΕΝΑ Ή ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ ΑΠΟ ΤΑ ΠΑΡΑΠΑΝΩ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ ΕΜΦΑΝΙΣΘΟΥΝ ΔΕΝ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΟΔΗΓΗΘΟΥΝ – ΜΟΤΟΣΥΚΛΕΤΕΣ – ΑΥΤΟΚΙΝΗΤΑ Ή ΝΑ ΓΙΝΟΥΝ ΑΛΛΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΜΕ ΠΡΟΦΑΝΗ ΚΙΝΔΥΝΟ ΑΤΥΧΗΜΑΤΟΣ

Επίσης πριν από την τοπική εφαρμογή της αλλαντικής τοξίνης το άτομο στο οποίο εκτελείται η έγχυση: 1) δεν πρέπει να έχει λάβει αλλαντική τοξίνη τους τελευταίους 4 μήνες, 2) επίσης η χρήση αντιβιοτικών, μυοχαλαρωτικών φαρμάκων, φαρμάκων κατά αλλεργίας ή κρυολογήματος, ηρεμιστικά φάρμακα, αντιαιμοπεταλικά φάρμακα, αντιπηκτικά φάρμακα απαγορεύει την χρήση του Botox.

Επίσης το Botox δεν χρησιμοποιείται σε άτομα που εμφανίζουν αλλεργικό υπόστρωμα γενικά ή αναφέρουν αλλεργία στα συστατικά του φαρμάκου.

Το Botox δεν εφαρμόζεται όταν υπάρχουν λοιμώξεις δέρματος, λοιμώξεις ουροποιητικού συστήματος και σε βεβαιωμένο μεγάλο υπόλοιπο ούρων στην ουροδόχο κύστη (άτομα που πάσχουν από Σακχαρώδη Διαβήτη και θεραπεύονται με Botox εμφανίζουν μεγαλύτερη κατακράτηση ούρων από τα φυσιολογικά άτομα).

Το Botox γενικά δεν εφαρμόζεται στον κάτω κορμό του σώματος.

Επίσης δεν είναι γνωστό αν το Botox είναι ασφαλές όταν χορηγείται θεραπευτικά σε παθήσεις του άνω τμήματος του κορμού (ώμος – βραχίονες – δάκτυλα).

Συνηθισμένες εφαρμογές του Botox, γίνονται στα άτομα που ασχολούνται με λεπτές χειρονακτικές εργασίες των άνω άκρων, διευκολύνοντας την κίνηση των αρθρώσεων που βρίσκονται καθηλωμένες λόγω μυϊκών συσπάσεων.

Η ΧΟΡΗΓΗΣΗ ΑΛΛΑΝΤΙΚΗΣ ΤΟΞΙΝΗΣ ΔΕΝ ΑΝΤΙΚΑΘΙΣΤΑ ΚΑΤΑ ΚΑΝΕΝΑ ΤΡΟΠΟ ΤΗ ΦΥΣΙΟΘΕΡΑΠΕΙΑ – ΚΙΝΗΤΙΚΗ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΠΟΥ ΕΧΟΥΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΤΕΙ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΕΙΔΙΚΟΥΣ ΓΙΑΤΡΟΥΣ

Η χορήγηση του Botox εκτός από την εξάλειψη ή μείωση των ρυτίδων εφαρμόζεται:
1. Σε μεταβολές σχήματος προσώπου (π.χ. από στρογγυλό σε οβάλ).
2. Στην επιμήκυνση, σχήμα, ανύψωση φρυδιών.
3. Στην ανύψωση πεσμένου ακρορρινίου.
4. Στην ανύψωση της γωνίας των χειλιών.
5. Στην αύξηση του ανοίγματος των ματιών περιφερικά.
6. Στη διόρθωση της ασυμμετρίας του προσώπου η οποία προήλθε από πάρεση του προσωπικού νεύρου.
7. Στην εξάλειψη του βλεφαρπσπασμού (νευρικό «τίκ»).

ΑΛΛΕΣ ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΤΟΥ ΒΟΤΟΧ

- Στην υπεριδρωσία της μασχάλης.
- Στην αυχενική δυστονία.
- Στις χρόνιες ημικρανίες (χρήση τοξίνης Α).
- Στην αχαλασία του οισοφάγου.
- Στην Διαβητική νευροπάθεια.
- Στη δυσλειτουργία των φωνητικών χορδών (σπασμωδική δυσφωνία, τρόμοι).
- Στην υπερβολική σιελόρροια.
- Στην αλλεργική ρινίτιδα.
- Αναφέρεται επίσης χρήση Botox στην απώλεια σωματικού βάρους, επιδρώντας στην αύξηση της κινητικότητας του στομάχου.

Η ΧΡΗΣΗ ΒΟΤΟΧ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΕΓΚΥΜΟΣΥΝΗΣ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΑΠΟΦΕΥΓΕΤΑΙ ΟΠΩΣ ΚΑΙ ΣΤΙΣ ΘΗΛΑΖΟΥΣΕΣ ΜΗΤΕΡΕΣ

ΕΝΕΣΙΜΑ ΕΜΦΥΤΕΥΜΑΤΑ ΥΑΛΟΥΡΟΝΙΚΟΥ ΟΞΕΟΣ

Γίνεται χορήγηση κρυσταλλικής γέλης συνθετικού υαλουρονικού οξέος με έγχυση, με χρήση βελόνης, κάτω από τις ρυτίδες.

Ο σκοπός της χορήγησης αυτής είναι η αναπλήρωση του υαλουρoνικού οξέος που υπάρχει φυσιολογικά στην μεσοκυττάρια ουσία του ανθρώπινου δέρματος και συγκρατεί νερό για διατήρηση της ελαστικότητας και ενυδάτωσης του δέρματος.

Η χρήση του υαλουρανικού οξέος γίνεται στις ΣΤΑΤΙΚΕΣ ΡΥΤΙΔΕΣ ΤΟΥ ΠΡΟΣΩΠΟΥ (ρινοχειλική αύλακα – κάθετες ρυτίδες χειλιών – οριζόντιες ρυτίδες μετώπου).

Διάρκεια αποτελέσματος : 6 – 12 μήνες.

Μπορεί να συνδυαστεί η όλη διαδικασία με χορήγηση Botox και ξυλοκαΐνης (βλέπε εικόνα 1).

Το υαλουρονικό οξύ σε διάφορες πυκνότητες παρέχει όγκο και συμμετρία νεανική όψη (εφαρμογή του στα ζυγωματικά οστά – λεπτά χείλη – υποπλαστικό πηγούνι – ουλές ακμής).

Η ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΟΥ ΥΑΛΟΥΡΟΝΙΚΟΥ ΟΞΕΟΣ ΓΙΝΕΤΑΙ 7 – 10 ΗΜΕΡΕΣ ΑΠΟ ΕΦΑΡΜΟΓΗ Later – Peeling – Botox.

Επιπλοκές – εκχυμώσεις τοπικά – φλεγμονές – ερύθημα – οίδημα.

ΜΕΣΟΘΕΡΑΠΕΙΑ

Γίνεται έγχυση, διείσδυση στο δέρμα μειγμάτων υαλουρανικού οξέος με αμινοξέα – βιταμίνες – αντιοξειδωτικές ουσίες.

Η όλη διαδικασία γίνεται: 1) με χρήση πιστολιού που προκαλεί μικρονυγμούς, 2) χρήση υπέρυθρων, 3) ιοντοφόρηση.

Επιπλοκή: τοπικός ερεθισμός.

Τα τελευταία χρόνια σημειώθηκε μία εκρηκτική εισαγωγή καινούργιων μεθόδων στην κοσμητική Ιατρική (όπως χρήση ειδικών laser – υπερήχων κ.α.

Οι μέθοδοι αυτοί πρέπει να επιλέγονται στην εφαρμογή τους και να κατευθύνονται για κοσμητικούς ή θεραπευτικούς σκοπούς από ειδικούς και μόνο γιατρούς.

Ref. : - Wikipedia : Butulin Toxin
- Cosm. Derma Med.