Γράφει η Μαρίνα Κουρμπέλα


Η εξισορρόπηση μεταξύ των ετών εργασίας και των ετών σύνταξης αποτελεί βασικό θέμα στις πρωτοβουλίες για τις συντάξεις, στα κράτημέλητης ΕΕ, καθώς σχεδόν παντού τα όρια ηλικίας συνταξιοδότησης αυξάνονται και εξισώνονται μεταξύ των δύο φύλων.

Για την αντιμετώπιση των δημογραφικών προκλήσεων σχετικά με τις συντάξεις, τα κράτη μέλη αναγνωρίζουν όλο και περισσότερο την ανάγκη διασφάλισης μακρύτερου επαγγελματικού βίου για να αντισταθμιστούν οι επιπτώσεις της αύξησης της διάρκειας ζωής και να δοθεί στους ανθρώπους η δυνατότητα να αποζημιωθούν για τη μείωση στα ποσοστά αναπλήρωσης μέσω της παράτασης της επαγγελματικής σταδιοδρομίας.

Σύμφωνα με στοιχεία της Επιτροπής, κατά τα περασμένα χρόνια, διάφορα κράτη μέλη ενέκριναν (π.χ. Κύπρος, Ισπανία, Γαλλία, Ιρλανδία, Ουγγαρία και Λετονία) ή ήδη υλοποίησαν (π.χ. Δανία, Ηνωμένο Βασίλειο) μια αύξηση του ορίου ηλικίας συνταξιοδότησης για τις γυναίκες και/ή για τους άνδρες. Συνολικά, 25 από τα 28 κράτη μέλη έχουν πλέον νομοθετήσει τρέχουσες ή μελλοντικές αυξήσεις του ορίου ηλικίας συνταξιοδότησης. Σε πολλές περιπτώσεις, η αύξηση συνοδεύεται από την (σταδιακή) εξίσωση των ορίων ηλικίας συνταξιοδότησης για τους άνδρες και τις γυναίκες (Τσεχική Δημοκρατία, Eσθονία, Eλλάδα, Κροατία, Iταλία, Λιθουανία, Mάλτα, Πολωνία, Ρουμανία, Σλοβενία, Σλοβακία και Ηνωμένο Βασίλειο). Με την επέκταση των δικαιωμάτων συνταξιοδότησης («Mutter Rente») στους γονείς που απέκτησαν παιδιά πριν από το 1992, η Γερμανία αντιμετώπισε ορισμένες από τις επιπτώσεις της διακοπής της επαγγελματικής σταδιοδρομίας και της μερικής απασχόλησης. Σε πολλά κράτη μέλη, ωστόσο, απαιτούνται περισσότερες προσπάθειες για την αντιμετώπιση των βασικών αιτιών του χάσματος μεταξύ των φύλων ως προς τα συνταξιοδοτικά δικαιώματα.

Περισσότερες χώρες συνδέουν το όριο ηλικίας συνταξιοδότησης με την αύξηση της διάρκειας ζωής. Το Ηνωμένο Βασίλειο και η Πορτογαλία ακολουθούν πλέον τις ολοένα και περισσότερες χώρες (Κύπρος, Δανία, Eλλάδα, Iταλία, Κάτω Χώρες και Σλοβακία) οι οποίες, αφού πρώτα αύξησαν το όριο ηλικίας συνταξιοδότησης για να καλύψουν προηγούμενες αυξήσεις της διάρκειας ζωής, επέλεξαν να καθιερώσουν μια σαφή σύνδεση μεταξύ του ορίου ηλικίας συνταξιοδότησης και των μελλοντικών αυξήσεων του προσδόκιμου ζωής. Ωστόσο, ορισμένα κράτη μέλη έχουν ακόμα σοβαρές επιφυλάξεις για αυτή την ιδέα.

Για να αυξήσουν τις πραγματικές ηλικίες συνταξιοδότησης, όλο και περισσότερα κράτη μέλη λαμβάνουν μέτρα για τον περιορισμό της πρόσβασης σε πρόωρη συνταξιοδότηση. Τα βασικά μεταρρυθμιστικά μέτρα περιλαμβάνουν αυστηρότερες προϋποθέσεις επιλεξιμότητας για την πρόωρη συνταξιοδότηση (υψηλότερο ελάχιστο όριο ηλικίας, μεγαλύτερο ιστορικό εισφορών και μειώσεις του επιπέδου παροχών), καθώς και μεγαλύτερη έμφαση στα μέτρα υπέρ της δραστηριοποίησης (Bέλγιο, Κύπρος, Ισπανία, Κροατία, Πορτογαλία, Σλοβενία). Ορισμένες χώρες περιορίζουν, επίσης, την πρόσβαση σε ευρέως χρησιμοποιούμενες εναλλακτικές οδούς για πρόωρη συνταξιοδότηση, όπως παρατεταμένα επιδόματα ανεργίας (π.χ. Ισπανία) ή επιδόματα αναπηρίας (π.χ. Aυστρία, Δανία). Ωστόσο, σε αρκετές χώρες (π.χ. Aυστρία, Bέλγιο, Βουλγαρία, Κροατία, Λουξεμβούργο, Mάλτα και Ρουμανία), συμπεριλαμβανομένων και εκείνων που εισήγαγαν πρόσφατα μεταρρυθμίσεις, οι δυνατότητες πρόωρης αποχώρησης από την εργασία εξακολουθούν να υπονομεύουν την επάρκεια και τη βιωσιμότητα των συντάξεων. Άλλες χώρες διευκόλυναν την πρόσβαση στις επιλογές πρόωρης συνταξιοδότησης για άτομα με μακροχρόνια περίοδο καταβολής εισφορών και επίπονα επαγγέλματα. Στη Λετονία και την Πορτογαλία αυτό συνέβη στο πλαίσιο της αύξησης των προβλημάτων απασχόλησης για ορισμένες ομάδες εργαζομένων μεγαλύτερης ηλικίας. Στη Δανία ο στόχος ήταν να απορροφηθούν οι ανισορροπίες προηγούμενων μεταρρυθμίσεων που μείωσαν τις δυνατότητες πρόωρης συνταξιοδότησης. Στη Γερμανία ο στόχος ήταν η δικαιότερη αντιμετώπιση των ατόμων που άρχισαν να εργάζονται σε νεαρή ηλικία, ενώ στη Βουλγαρία η μείωση εστιάστηκε κατά κύριο λόγο σε νέους οι οποίοι απασχολούνται σε επίπονα επαγγέλματα.

Περισσότερα κράτη μέλη παρέχουν τη δυνατότητα στους ανθρώπους να παρατείνουν τον επαγγελματικό τους βίο και να βελτιώσουν τα συνταξιοδοτικά τους δικαιώματα με την αναβολή της συνταξιοδότησης.

Στη Γαλλία, η ηλικία στην οποία οι εργοδότες του ιδιωτικού τομέα μπορούν να θέσουν έναν εργαζόμενο σε καθεστώς συνταξιοδότησης χωρίς τη συγκατάθεσή του/της έχει αυξηθεί από τα 65 στα 70 έτη.

Πολλά συνταξιοδοτικά συστήματα περιλαμβάνουν κίνητρα για εργασία πέραν του ορίου ηλικίας, όπως υψηλότερα ποσοστά συσσώρευσης σύνταξης ή προσαύξηση της σύνταξης σε περίπτωση καθυστέρησης συνταξιοδότησης (Δανία, Φινλανδία, Γαλλία). Περισσότερες χώρες καθιστούν πιο ήπιους τους κανόνες προκειμένου να επιτρέψουν τον συνδυασμό των συνταξιοδοτικών παροχών με το επαγγελματικό εισόδημα (Bέλγιο, Κάτω Χώρες και Σλοβενία).

Επίσης, είναι σημαντικό ότι ορισμένες χώρες στηρίζουν όλο και περισσότερο τις συνταξιοδοτικές μεταρρυθμίσεις με μέτρα για την παράταση του επαγγελματικού βίου στους χώρους εργασίας και στις αγορές εργασίας (π.χ. Bέλγιο, Γαλλία, Σλοβενία). Ωστόσο, σε αυτό τον τομέα, οι προσπάθειες πολλών κρατών μελών εξακολουθούν να είναι υπερβολικά περιορισμένες και ασυντόνιστες.

Στο πλαίσιο των προσπαθειών δημοσιονομικής εξυγίανσης σε ορισμένα κράτη μέλη έχει μεταβληθεί ή προσωρινά παγώσει η τιμαριθμική αναπροσαρμογή των καταβαλλόμενων συντάξεων. Αυτό συμβαίνει, για παράδειγμα, στην Κύπρο, τη Γαλλία, την Iταλία και την Πορτογαλία. Σε άλλα κράτη μέλη, η τιμαριθμική αναπροσαρμογή επαναφέρεται, πιθανώς τροποποιημένη, μετά από μια περίοδο κατά την οποία δεν εφαρμόστηκε (π.χ. Τσεχική Δημοκρατία, Βουλγαρία και Λετονία).