Γράφει ο
Νίκος Καλλιακμάνης

Είναι τάξη φαρμάκων που διαθέτουν αναλγητικές – αντιπυρετικές – αντιφλεγμονώδεις δράσεις (σε μεγάλες δόσεις).

Η ονομασία των φαρμάκων αυτών (σαν ΜΣΑΦ) προήλθε από τις παρόμοιες ιδιότητες με την κορτιζόνη, που διαθέτει η κατηγορία των φαρμάκων αυτών χωρίς να έχουν τις παρενέργειες της κορτιζόνης.

Οι κύριοι εκπρόσωποι των ΜΣΑΦ είναι:
- Aspirin
- Acetaminophen
- Ibuprofen
- Naprosyn

Τα ΜΣΑΦ χορηγούνται για την συμπτωματική ανακούφιση των παρακάτω παθήσεων:
- Ρευματοειδής Αρθρίτιδα – Οστεοαρθρίτιδα – Αγκυλοποιητική Σπονδυλίτιδα – Ψωριασική Αρθρίτιδα – Σύνδρομο Reiter’s – Δυσμηνόρροια – Ημικρανία – Πονοκεφάλους – Parkinson’s Disease – Πυρετός – Κωλικός νεφρου΄.

Περί Ασπιρίνης

Η ασπιρίνη χορηγείται επίσης για σύγκλειση του Βοταλλείου πόρου όταν δεν συμβεί αυτό στις πρώτες 24 ώρες μετά τη γέννηση.

Η ασπιρίνη - το μόνο ΜΣΑΦ το οποίο – που μη αντιστρεπτά εμποδίζει Cox-1. Επίσης εμποδίζει και την συγκόλληση των αιμοπεταλίων (εμποδίζουν τη δράση της θρομβιξάνης) χρήση αυτής στις αρτηριακές θρομβώσεις και πρόκληση καρδιαγγεικών επεισοδίων.

Στατιστικά στοιχεία

Η κατανάλωση των ΜΣΑΦ εμφανίζεται τεράστια (π.χ. το 2001 γράφτηκαν 70.000.000 συνταγές, ενώ ξοδεύονται δισεκατομμύρια ευρώ, δολάρια κάθε χρόνο).

Εξετάζεται η προληπτική ευεργετική δράση των ΜΣΑΦ στην ανάπτυξη νεοπλασίας εντέρου.

Γενικά η δράση των ΜΣΑΦ (τρόπος δράσης) αναστέλλει την δράση των ενζύμων Cox-1, Cox-2. Cox-1, ΚΥΚΛΟΟΞΥΓΕΝΑΣΗ και την Cox-2 (αναστέλλοντας με τον τρόπο αυτό τη σύνθεση των προσταγλαδινών και θρομβοξάνης.

Η αναστολή δράσης Cox-2 έχει σαν αποτέλεσμα Αντιφλεγμονώδη – αναλγητική – αντιπυρετικη ενέργεια.

Ειδικά όμως η ασπιρίνη προκαλεί αιμορραγίες από το γαστρεντερικό σύστημα και έλκη αυτού.

Έτσι οι ανταγωνιστές Cox-2 θεωρούνται πιο ασφαλείς.

ΠΑΡΕΝΕΡΓΕΙΕΣ ΜΣΑΦ

Σημείωση: 10% - 20% ποσοστό των ασθενών που λαμβάνουν ΜΣΑΦ εμφανίζουν δυσπεψία.

Επίσης παρενέργειες των φαρμάκων αυτών είναι και η επίδρασή τους στη νεφρική λειτουργία και η αλληλοεπίδραση που εμφανίζουν με άλλα συγχορηγούμενα φάρμακα (π.χ. σύγχρονη λήψη κινολόνης και ασπιρίνης ενισχύει τις παρενέργειες που προκαλεί η κινολόνη από το Κεντρικό Νευρικό Σύστημα – ΚΝΣ (εμφάνιση σπασμών).

Επίσης οι εκλεκτικοί ανασταλτές Cox-2 αυξάνουν των κίνδυνο εμφράγματος μυοκαρδίου – αγγειακού εγκεφαλικού επεισοδίου.

Τα ΜΣΑΦ (εξαίρεση η ασπιρίνη) όταν χορηγούνται σε άτομα που πάσχουν από καρδιακή ανεπάρκεια επιδεινώνουν αυτή ΔΕΚΑΠΛΑΣΙΑΖΟΝΤΑΣ (x10) πιθανότητες εμφάνισής της.

Πρόσφατες έρευνες απέδειξαν ότι το ΜΣΑΦ θεωρούνται υπεύθυνα για ποσοστό 20% των εισαγωγών των καρδιολογικών ασθενών (που εμφανίζουν συμφορητική καρδιακή ανεπάρκεια).

Εργασίες επίσης του έτους 2005, μακροχρόνια (πάνω από 3 μήνες) αναφέρει ότι χορήγηση ΜΣΑΦ, εμφανίζουν μεγάλο κίνδυνο στυτικής δυσλειτουργίας.

ΠΙΟ ΑΝΑΛΥΤΙΚΑ: ΟΙ ΚΥΡΙΕΣ ΠΑΡΕΝΕΡΓΕΙΕΣ ΤΩΝ ΜΣΑΦ, είναι :

1. Εκ του ΓΕΣ: ναυτία, εμετοί, έλκος, αιμορραγίες, διάρροιες.
Οι ανεπιθύμητες αυτές ενέργειες των ΜΣΑΦ προκαλούνται ανεξαρτήτως της οδού, τρόπου (από το στόμα – ενέσιμο διάλυμα) χορήγησης των φαρμάκων αυτών.

Βέβαια οι ελκωτικές εξεργασίες αυξάνονται σε μεγαλύτερες δόσεις χορήγησης και χρονικής διάρκειας φαρμάκου.

Θεωρείται ότι – indomethacin – ketoprofen – piroxicam εμφανίζουν τη μεγαλύτερη συχνότητα παρενεργειών από το ΓΕΣ, ενώ η χορήγηση ibuprofen και diclofenac εμφανίζουν μικρότερη συχνότητα.

Η χορήγηση σκευασμάτων ασπιρίνης που διαλύονται στο έντερο όπως και η υπόθετων ΜΣΑΦ δεν μειώνει τον κίνδυνο των παρενεργειών από το Γ.Ε.Σ.

Η σύγχρονη χορήγηση σκευασμάτων που αναστέλλουν την έκκριση του HcL (υδροχλωρικού οξέος) του στομάχου όπως αναστολείς ιόντων πρωταίων (π.χ. omeprazole) ή misoprostal (χορήγηση του προκαλεί διάρροιες!!) μειώνουν το κίνδυνο των ανεπιθύμητων ενεργειών των ΜΣΑΦ από το ΓΕΣ.


 
Διαφημιστική αφίσα της εταιρεία Bayer. Δημοσιεύτηκε το έτος 1972 στις ΗΠΑ (New York Times) και προτρέπει τη χρησιμοποίηση του γνήσιου προϊόντος «Tablets of Aspirin».

2. Παρενέργειες των ΜΣΑΦ από τους νεφρούς
Τα ΜΣΑΦ επιδρούν στην αιμοδυναμική κατάσταση των νεφρών μειώνοντας αυτήν (ανταγωνίζονται προσταγλαδίνες*).

*ΠΡΟΣΤΑΓΛΑΝΔΙΝΕΣ : αγγειοδιαστολή προκαλούν των προσαγωγών αρτηριολιών του νεφρικού σπειράματος λειτουργία βασική για τη διατήρηση της δραστικής πίεσης διήθησεις των νεφρών και την νεφρικής λειτουργίας.

Οι πιο συχνές παρενέργειες ΜΣΑΦ, είναι
α) ΚΑΤΑΚΡΑΤΗΣΗ ΥΔΑΤΟΣ ΚΑΙ ΗΛΕΚΤΡΟΛΥΤΩΝ
β) ΥΠΕΡΤΑΣΗ
Πιο σπάνιες ανεπιθύμητες ενέργειες των ΜΣΑΦ στους νεφρούς, είναι :
α) Διάμεση νεφρίτιδα*
β) Νεφροσικό σύνδρομο**
γ) Οξεία σωληναριακή νέκρωση***

*ΔΙΑΜΕΣΗ ΝΕΦΡΙΤΙΔΑ: νεφρίτιδα η οποία οφείλεται σε παθολογικές μεταβολές του διαμέσου ιστού των νεφρών οι οποίες είναι είτε συγγενείς, είτε από τοξικά αίτια συνήθως φάρμακα.

**ΝΕΦΡΩΣΙΚΟ ΣΥΝΔΡΟΜΟ: αυξημένη διαβατότητα των σπειραμάτων του νεφρού χαρακτηρίζει το σύνδρομο αυτό με αποτέλεσμα απώλεια μαζική λευκωμάτων στα ούρα.
- Οίδημα προσώπου, σώματος, ποδιών, αύξηση λιπιδίων είναι μέρος κλινικής εικόνας της νόσου.
Αίτια : - Σπειραματονεφρίτιδα – Αγγειΐτιδες – Συστηματικός Ερυθηματώδης Λύκος – Φάρμακα.

***ΟΞΕΙΑ ΣΩΝΗΝΑΡΙΑΚΗ ΝΕΚΡΩΣΗ: φλεγμονή – βλάβη δυσλειτουργία των κυττάρων των σωληναρίων των νεφρών.
Αίτια : - Πτώση αρτηριακής πίεσης που προκαλεί μείωση της δραστικής διήθησης των νεφρών.
- Τοξικά φάρμακα.
- Αμινογλυκοσίδη.
- Φάρμακα για απεικονιστικές μεθόδους.
- ΜΣΑΦ.

Εκσεσημασμένη κατανάλωση φαινακετίνες με ή χωρίς χορήγηση παρακεταμόλης (ακετινομιφαίνη) προκαλούν νεφροπάθεια (βλάβη νεφρών εξ αναλγητικών φαρμάκων.

Ειδική υπενθύμιση πρέπει να γίνει στη χρήση των ΜΣΑΦ κατά την κύηση!!
Αν δεν θεωρούνται άμεσα τερατογόνα, μπορεί να προκαλέσουν πρόωρο σύγκλειση του Βοταλλείου πόρου** και εκδήλωση από τα νεφρά του εμβρύου. Επίσης η χρήση τους έχει συνδεθεί με πρόωρο τοκετό και αποβολές.

Eδώ, βέβαια πρέπει να σημειωθεί ότι η ασπιρίνη έχει χρησιμοποιηθεί σε εγκυμονούσες με αντιφωσφολιπιδικό σύνδρομο.

Επίσης η Indomethacin έχει χορηγηθεί στην κύηση για θεραπεία πολυνδραμνίου για την μείωση παραγωγής ούρων από το νεογνό μειώνοντας την αιμάτωση των νεφρών του.

Η ΠΑΡΑΚΕΤΑΜΟΛΗ ΘΕΩΡΕΙΤΑΙ ΑΣΦΑΛΗΣ ΚΑΙ ΚΑΛΩΣ ΑΝΕΚΤΗ  ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΕΓΚΥΜΟΣΥΝH (σε συνήθεις δόσεις ώστε να αποφευχθεί ηπατοτοξικότητα)

Σε πολλές χώρες (π.χ. στη Γαλλία) απαγορεύεται δια νόμου η χορήγηση ΜΣΑΦ (και ασπιρίνη) μετά τους 6 μήνες της κύησης.

ΑΛΛΕΣ ΑΝΕΠΙΘΥΜΗΤΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ ΤΩΝ ΜΣΑΦ περιλαμβάνουν :
- Αύξηση των ενζύμων ήπατος
- Αύξηση του καλίου αίματος (υπερκαλιαιμία)
- Νοητική σύγχυση
- Βρογχοσπασμό
- Σπάνια χρήση ibuprofen προκαλεί άσηπτη μηνιγγίτιδα.

ΑΝ ΕΝΑ ΑΤΟΜΟ ΕΜΦΑΝΙΖΕΙ ΑΛΛΕΡΓΙΕΣ ΣΕ ΕΝΑ ΜΣΑΦ ΕΧΕΙ ΠΙΘΑΝΟΤΗΤΕΣ ΔΙΑΣΤΑΥΡΟΥΜΕΝΣΗ ΑΛΛΕΡΓΙΚΗΣ ΑΝΤΙΔΡΑΣΗΣ ΚΑΙ ΣΕ ΑΛΛΑ ΜΣΑΦ (πιθανότητα 1 προς 5).

ΑΛΛΟ ΣΗΜΕΙΟ ΠΟΥ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΤΟΝΙΣΤΕΙ ΣΤΗ ΧΟΡΗΓΗΣΗ ΤΩΝ ΜΣΑΦ:
α) Η σύγχρονη (ταυτόχρονη) χορήγηση 2 ΜΣΑΦ αυξάνει την πιθανότητα παρενεργειών.
β) Τα ΜΣΑΦ όταν χορηγούνται με άλλες κατηγορίες φαρμάκων εμφανίζουν τα εξής:

Τα ΜΣΑΦ επειδή μειώνουν την αιμάτωση των νεφρών μειώνουν τη δράση των διουρητικών φαρμάκων επίσης εμποδίζουν την απέκκριση του ΛΙΘΙΟΥ και της ΜΕΘΟΤΡΕΞΑΤΗΣ.

Τα ΜΣΑΦ προκαλούν υποπηκτικότητα επιδρώντας έτσι στη δράση των αντιπηκτικών φαρμάκων (Sintron – Warfarin). Αυξάνουν την πηκτικότητα του αίματος αθροιστικά.

Τα ΜΣΑΦ μπορεί να αυξήσουν υπάρχουσα αρτηριακή υπέρταση και επομένως ανταγωνίζονται την ενέργεια των αντιυπερτασικών φαρμάκων (αναστολείς ACE).

Επίσης τα ΜΣΑΦ συμμετέχουν μειώνουν τις ενέργειες των εκλεκτικών δρώντων ανταγωνιστών σεροτονίνης φαρμάκων κατά της κατάθλιψης.

ΑΛΛΑ ΜΣΑΦ
- Licofetone x Lox (Λιποοξυγενάσης) και Cox (Καινούργιο φάρμακο το οποίο βρίσκεται υπό διερεύνηση, κυρίως για θεραπεία οστεοαρθρίτιδας το μοναδικό φάρμακο που δρα στα 2 ένζυμα. Διαθέτει αναλγητικές  - αντιφεγμονώδεις  - αντιασθματικές δράσεις χωρίς στις συνήθεις δόσεις να προκαλεί συμπτώματα από ΓΕΣ.

ΦΥΣΙΚΑ ΜΣΑΦ
- H-harpagide (Figivort) – Devil’s Claw
- Lysine clonixinate

 
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

ΜΣΑΦ είναι ομάδα με όμοια χαρακτηριστικά και ανεκτικότητα.

Υφίστανται λίγες διαφορές στην κλινική ενέργεια μεταξύ των ΜΣΑΦ όταν χρησιμοποιούνται σε ισόποσες δόσεις. Αναφορικά με τις ανεπιθύμητες ενέργειες των ΜΣΑΦ.

Οι εκλεκτικοί Cox-2 αναστολείς εμφανίζουν μικρότερο κίνδυνο αιμορραγιών εκ του ΓΕΣ, αλλά μεγαλύτερο κίνδυνο καρδιακών συμβάντων από τους μη εκλεκτικούς αναστολείς.

Το Naproxen εμφανίζεται «αμέτοχο» για τα παραπάνω. Από πλευράς αγοράς το ibuprofen – naproxen – salsalate διατιμώνται λιγότερο από τα άλλα ΜΣΑΦ αλλά είναι το ίδιο δραστικά και ασφαλή για θεραπεία οστεοαρθρίτιδας – πόνου.