Γράφει ο
Κώστας Παδουβάς

H παροιμιώδης αξία της σιγής εκφράζεται λιτά από την παροιμία “η σιωπή είναι χρυσός”.     Η αλληγορική αλήθεια που εκφράζει το λαϊκό σύντομο αυτό απόφθεγμα  επιβεβαιώνει τη σημασία της σκόπιμης αποσιώπησης φόβου, ενοχής, ασφάλειας απορρήτων σχεδίων και προγραμμάτων, συνταρακτικών γεγονότων που προκαλούν πανικό, ατομικών φιλανθρωπικών και άλλων πράξε-ων, κάθε είδους ανταγωνισμών, συνωμοσιών κ.ά.

Το κοινώς αποδεκτό, όμως, περιεχόμενο  της λέξης σ ι ω π ή προσδιορίζει συμβατικά την α ν τ ί δ ρ α σ η στις επιπτώσεις που έχουν οι άκαιρες διαρροές πληροφοριών επί των δραστηριοτήτων ζωτικών υποθέσεων ασφάλειας εθνικού, υπερεθνικού, οικονομικού και εμπορικού περιεχομένου, συναλλαγών, συμμαχιών, συνωμοσιών και των οργανώσεων ομάδων ποικίλων δικτύων (συλλογής κάθε είδους μυστικών πληροφοριών, δράσεων κακοποιών-τρομοκρατών κ. ο. κ.)

Κορυφαίες πράξεις σιωπής, με όλως ιδιαίτερα χαρακτηριστικά, είναι οι αποσιωπήσεις συμβολών ατόμων σε φιλάνθρωπες πράξεις κοινωνικού περιεχομένου, για λόγους μετριοφροσύνης. Περιέχουν πολυμερείς εσωτερικές ψυχικές δυνάμεις αντίδρασης, όπως είναι η υπέρβαση της ιδιοτέλειας, της μεγαλοστομίας και καυχησιολογίας, αποφυγή των κάθε είδους αντιδράσεων τρίτων,  ολισθημάτων της αφροσύνης  κ.ά.

Σε όλες τις μορφές της η σιωπή έχει βασικό αντίπαλο την πολυλογία (ομιλητικότητα) που μειώνει την αξία της και ενίοτε την ακυρώνει.

Δεν είναι  δύσκολο να αντιληφθεί ο οποιοσδήποτε  ότι η σιωπή χρειάζεται μεγαλειώδη δύναμη αντίδρασης για να διατηρηθεί ακέραια στο χρόνο, ενώ όλοι οι άλλοι αντίπαλοί της  είναι αποκυήματα βασικών εγγενών προσωπικών αδυναμιών.  Ωστόσο, όταν ξεπεραστούν τα κανονικά όρια της δύναμης αντίδρασης που περιέχει η σιωπή, όπως η υπερβολική ιδιοτελής και σκόπιμη απόκρυψη της αλήθειας δια της σιωπής, μπορεί να μετατραπεί σε  έμμεση εγκληματική πράξη της συναίνεσης είτε της συμμετοχής σε εγκλήματα, περιλαμβανομένων των εξολοθρεύσεων ανθρώπινων ατομικών και ομαδικών περιουσιών και ακόμη ζωών.

Ένα σύγχρονο παράδειγμα στοιχειοθετείται από τη δυναμική ευρεία διάδοση και χρήση της τεχνο-λογίας του  Internet (Wi-Fi). Παρά το ότι διαφημίζονται ως ασφαλείς οι επί μέρους σύγχρονες και βελτιούμενες συνεχώς επί μέρους τεχνολογίες του Wi-Fi από τους  εμπορευόμενους και πάροχους αυτών, παραβιάζονται από τους ονομαστούς Χάκερς (δικτυοπειρατές, Κυβερνοπειρατές). Από τις παραβιάσεις αυτές δημιουργούνται αθώα θύματα  λογιστικών και στη συνέχεια πραγματικών  υποκλοπών χρημάτων, διαρροών προσωπικών δεδομένων και προσωπικών μυστικών των χρηστών  και μάλιστα στους χώρους του οικογενειακού και Δημόσιου ασύλου τους.

Ένα άλλο παράδειγμα σκόπιμης αποσιώπησης αποτελεί η ευρεία διάδοση ορισμένων οικιακών συσκευών (σόμπες θέρμανσης αερίων κ.ά.), ενώ αποσιωπώνται τα καρκινογόνα κατάλοιπα της καύσης και διάσπασης των μορίων των αερίων που χρησιμοποιούν, προκαλώντας ανίατες ασθένειες ιδιαίτερα σε άτομα μικρής ηλικίας.

Τα φοβερότερα εγκληματικά παραδείγματα μαζικών οικονομικών είτε εμπολέμων καταστροφών της ανθρωπότητας, εντοπίζονται στις μυστικές συμφωνίες μεταξύ των άπληστων Κεφαλαιοκρατών και των ανεύθυνων εθνικών πολιτικοστρατιωτικών εξουσιαστών σε κράτη όλου του πλανήτη. Με τη σιωπή που συνοδεύει τις συμφωνίες αυτές αποσιωπώνται οι πραγματικοί λόγοι που τις επέβαλλαν, με προφανή σκοπό να μην ακολουθήσουν κατάλληλες δραστηριότητες  που θα μείωναν ή θα ματαίωναν τα  καταστροφικά σχέδια και προγράμματα τους. Από τους αιφνιδιασμούς των λαών που ακολουθούν μεγιστοποιούνται τα καταστροφικά αποτελέσματα των συνωμοσιών σε βάρος τους (χρεοκοπίες, μαζικοί θάνατοι, ερείπια κάθε είδους ) και περαιτέρω ανακατατάξεις πληθυσμών και εξαφανίσεις κρατών.

Από τα παραπάνω παραδείγματα διαπιστώνονται οι αδυναμίες έγκαιρων και αποτελεσματικών δράσεων εκ μέρους των θυμάτων για να εξουδετερώσουν τις δυνάμεις της σιωπής πριν ακόμη εκ-δηλωθούν οι συνέπειες των εγκληματικών πράξεων που προκύπτουν από τις μυστικές συμφωνίες των θητών σε βάρος τους. Επίσης, συνάγεται  ότι θα μπορούσαν να μειωθούν ή να αποφευχθούν  έγκαιρα  οι φοβερές  αιματηρές και υλικές καταστροφές, εάν η δύναμη της σιωπής μπορούσε να  εξουδετερωθεί (π.χ. με τις προόδους από τις νέες τεχνολογίες ) στη διάρκεια των  σιωπηρών προετοιμασιών και στη διάρκεια εκτέλεσης των  εγκληματικών πράξεων. Τέλος, επιβεβαιώνεται η ύπαρξη της δύναμης αυτής από αρχαιοτάτων χρόνων, η  οποία έχει απασχολήσει πολύ σοβαρά, αλλά μάταια μέχρι σήμερα, σοφούς και επιστήμονες όλων των επιστημών.

Οι διάφοροι σοφοί της αρχαιότητας, μελετώντας τα αποτελέσματα της σιωπής  κατ έλειπαν  αποφθέγματα ή γνωμικά για τη σιωπή, τα οποία διδάσκουν, μεταξύ άλλων, το βαθύτερο γενναίο επωφελές ή βλαβερό πολυμερές νόημά της σε όλη τη γκάμα των εφαρμογών της, από εκείνα του  τραγικού ποιητή της αρχαιότητας Ευριπίδη: «Μιλάς με τη σιωπή σου»  (Φησίν σιωπών), μέχρι  την ακραία αρχαιοελληνική παροιμία: «Ο σιωπών συναινεί», με τις ενδιάμεσες ερμηνείες της. Σε όλα αυτά τα γνωμικά αποκαλύπτονται οι δυνάμεις αντίδρασης που περιέχονται στη σιωπή ενάντια στις καθιερωμένες βιωματικές δράσεις του ανθρώπινου βίου, πρωτίστως  για λόγους διδαχής και αποφυγής ανεπιθύμητων τετελεσμένων γεγονότων και επέκεινα τη συμπλήρωσή τους από νεότερες πρακτικές εμπειρίες και τα πορίσματα των ανθρωπιστικών και τεχνολογικών επιστημών.

Έχει τεκμηριωθεί πλήρως, π.χ., η καθοριστική επιρροή της παραμέτρου της ανθρώπινης ιδιοσυστασίας στο περιεχόμενο της σιωπής, η οποία πηγάζει από την ψυχική δυναμική (αμφοτέρων των φύλων), που είναι κατ’ ευθείαν ανάλογος του ιδιαίτερου τρόπου αντίδρασης εξ αιτίας του δια-μορφωμένου οικείου χαρακτήρα και του επιπέδου πνευματικής ανάπτυξης των ατόμων, οπότε συντάχθηκε η νεότερη διεθνής παροιμία:  “Η σιωπή πηγάζει από τη σοφία (λογική κρίση) και η ομιλία από τη φύση”. Η παράμετρος αυτή που έχει άμεση σχέση με το μέτρο εξυπνάδας ( i.q.) της ατομικής ιδιοσυστασίας, μετριάζει είτε αναβαθμίζει τη γενικότητα (100%) των αποφθεγμάτων και γνωμικών εμπνέοντας την εμπιστοσύνη μεταξύ των ανθρώπων. Ορισμένα άτομα, τα οποία έχουν υψηλό δείκτη νοημοσύνης  κατακτούν ευκολότερα την εμπιστοσύνη και χρησιμοποιούνται στις ομάδες σιωπής, ανεξάρτητα από τις διαβεβαιώσεις και τους λόγους-όρκους τους.

Δεν είναι τυχαία τα αποφθέγματα: “ Να εμπιστεύεσαι  δυναμικά άτομα που μπορούν να δουν το νόημα πίσω από τη σιωπή σου, διότι τότε καταλαβαίνουν και τα λόγια σου” και “ Να μην εμπιστεύεσαι άτομα αδύναμης ιδιοσυστασίας, ανεξάρτητα ηλικίας και γένους, που  αδιαφορούν για το  βλαβερό θόρυβο που ξεσπά όταν “σπάει” η σιωπή τους για οποιονδήποτε λόγο, είτε  “συναινούν” σε εγκλήματα με την πολυλογία τους”.

Όμως, ο πολιτισμένος άνθρωπος όχι μόνο δεν πρέπει να αποστρέφεται τα άτομα που δεν εμπιστεύεται (επειδή δε διαθέτουν τις προδιαγραφές τήρησης της σιωπής), αλλά είναι απαραίτητο (διότι το αντίθετο θα ήταν ανόητο) να αισθάνεται  αγάπη και να μην βλάπτει κανένα από τα άτομα που δεν εμπιστεύεται, διότι αλλιώς η ζωή γίνεται ανυπόφορη. Άλλωστε, οι διαχωρισμοί και οι επιλογές των ατόμων  είναι το ζητούμενο που επιδιώκουμε να πετύχουμε παντού και πάντοτε και  που ευχόμαστε να έχουμε κάθε φορά: Τώρα!

Αλλά το επιθυμητό αποτέλεσμα αυτό δεν είναι μόνο προϊόν καλής προετοιμασίας, οργάνωσης και της ατομικής ιδιοσυστασίας είτε των μεγάλων βαθμών του δείκτη νοημοσύνης (test ι.q.). Χωρίς προειδοποιήσεις, εξ ολοκλήρου αιφνιδιαστικά παρεμβαίνει μερικές φορές η απρόσμενη-απίστευτη, τυφλή τύχη, που καθορίζει ευνοϊκά ή αρνητικά την έκβαση των γεγονότων, με άλλους λόχους την ευτυχή ή ατυχή ολοκλήρωση των στοχευμένων αποτελεσμάτων χρησιμοποιώντας τη δύναμη της σιωπής. Της άγνωστης τύχης η οποία ουδέποτε κατέστη δυνατό να μελετηθεί έστω και εμπειρικά. Μόνο τα αποτελέσματά της επιτρέπουν διερεύνηση, όπως παραστατικά και λακωνικά καθορίστηκαν από τον ανεπανάληπτο αρχαίο φιλόσοφο  Σωκράτη (469-399 π.Χ.) στη ρήση του: Όν η τύχη προπηλακίζει ούτος και παρά των πράων μάστιγας ευρίσκει (= όποιον κατατρέχει η τύχη, αυτός και από τους καλούς ανθρώπους βρίσκει δυστυχίες).