Γράφει ο
Νίκος Καλλιακμάνης

Η Κ.Ι. αποτελεί ένα από τα πιο διαδεδομένα κληρονομικά νοσήματα στην λευκή φυλή.

Περίπου 1 στα 2.00-2.500 παιδιά γεννιούνται κάθε χρόνο στην Ελλάδα με ινοκυστική νόσο, ενώ πάνω από 500.000 άτομα είναι φορείς της νόσου.

Φορέας νόσου: Αυτός ο οποίος φέρει, μεταφέρει τη νόσο χωρίς να νοσεί.

ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ Κ.Ι.

- Χρόνιος, υποτροπιάζων βήχας – δύσπνοια, αναπνευστικός συριγμός.
- Επαναλαμβανόμενες λοιμώξεις των αναπνευστικών οδών με H. Influenzae, P. Aeruginosa, S. Aureus, Burkholderia capacia.
- Στις ακτινογραφίες βρογχοεκτασίες εστίες και ίνωσεις.
- Απόφραξη αεροφόρων οδών (εύρημα σπιρομέτρησης).
- Παγκρεατική ανεπάρκεια, ειλεός, χρόνια ηπατική ανεπάρκεια, τροφικές ανεπάρκειες, υπογονιμότητα.
- NacL συγκέντρωση (τιμή στο ιδρώτα > 60meq/L σε 2 μετρήσεις, ή γνωστή κληρονομική νόσος.

Το έτος 1930 αναφέρεται η νόσος σαν κυστική ίνωση δηλαδή δημιουργία κύστεων ίνωσης στο πάγκρεας.

Η Κ.Ι. κληρονομείται με το αυτοσωματικό υπολειπόμενο χαρακτήρα.

Υπολειπόμενος: Σημαίνει ότι για να εκδηλωθεί η πλήρης νόσος πρέπει να συναντηθούν 2 παθολογικά γονίδια (βλέπε Πίνακα 1).

Η Κ.Ι. προκαλείται από ποικιλία μεταλλάξεων (περισσότερες από 1500 μεταλλάξεις υπάρχουν), στο γονίδιο του ρυθμιστή της διαμεμβρανικής αγωγιμότητας της κυστικής ίνωσης, το οποίο βρίσκεται στο έβδομο (7) χρωμόσωμα.

Μετάλλαξη: Αλλαγή σε γονίδιο, δυνητικά ικανή να μεταδοθεί στους απογόνους).

Το γονίδιο αυτό κωδικοποιεί μία ρυθμιστική πρωτεΐνη, η οποία ελέγχει τη διέλευση χλωρίου (cL) διαμέσου της μεμβράνης των επιθηλιακών κυττάρων διαφόρων οργάνων του σώματος (πνεύμονας – πάγκρεας – ιδρωτοποιών αδένων – εντέρου).

Οι μεταλλάξεις που επέρχονται στο γονίδιο αυτό έχουν σαν αποτέλεσμα μειωμένη παραγωγή ή λειτουργικότητα πρωτεΐνης με αποτέλεσμα στο επιθήλιο των οργάνων που προσβάλλονται να παράγεται παχύρρευστη κολλώδης βλέννα, η παραγωγή της οποίας προκαλεί απόφραξη των πόρων των αδένων, με συνέπεια προοδευτική καταστροφή του οργάνου και τελική ανεπάρκεια αυτού.

Η Κ.Ι. παλιά ήταν παιδιατρικό νόσημα στην χρόνια όμως μορφή της, σήμερα : α) με την παράταση του χρόνου ζωής, β) με την καλύτερη διαγνωστική και θεραπευτική αντιμετώπισή της, αποτελεί ποσοστό 45% των ενηλίκων ατόμων.

Έτσι, 1.000 περίπου περιστατικά Κ.Ι. διαγιγνώσκονται κάθε χρόνο.

Ποσοστό 3% του λευκού πληθυσμού εμφανίζει την νόσο με αναλογία :
1: 2.270 στους Εβραίους, Ασκενάνζι.
1: 3.000 στους Καυκάσιους.
1: 1.000 στου Ιάπωνες.
1: 1.500 στους Αφρικανο-αμερικανούς.
1:  35.000 στους Γιαπωνέζους.

Η Κ.Ι. προκαλεί παγκρεατική ανεπάρκεια ποσοστό (85% - 90%) όπως και στα νεογέννητα ειλεό εκ μυκωνίου.

Μυκώνιο: Χυμός χρωματιστός όπου πρώτη κένωση του νεογνού (περιεχόμενο εντέρου) που αποτελείται από άλατα – αμνιακό υγρό – βλέννα – χολή – επιθηλιακά κύτταρα. Υγρό άοσμο – όψης μαυροπράσινης – κολλώδους σύστασης.

ΠΡΩΤΗ ΚΕΝΩΣΗ ΝΥΚΩΝΙΟΥ ΚΑΤΑ ΤΟ ΠΡΩΤΟ 24ωρο.

ΜΥΚΩΝΙΟ ΥΠΑΡΧΕΙ ΓΙΑ ΔΙΑΣΤΗΜΑ 3 ΗΜΕΡΩΝ ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΓΕΝΝΗΣΗ.

Οι μεταλλάξεις της Κ.Ι. επηρεάζονται από παράγοντες του περιβάλλοντος όπως :

- Κάπνισμα (παθητικό – ενεργητικό).
- Γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση.
- Σοβαρές λοιμώξεις του αναπνευστικού συστήματος.

Τα συμπτώματα Κ.Ι. εμφανίζονται στο πρώτο έτος ζωής του νεογέννητου αλλά μπορεί να εμφανιστούν και στην παιδική ηλικία.

Προϋπάρχουν τα συμπτώματα από το αναπνευστικό σύστημα (επίμονος βήχας, αναπνευστικός συριγμός, δύσπνοια) όπως και λοιμώξεις που επαναλαμβάνονται με δημιουργία πνευμονικών επιπλοκών (βρογχεκτασία, πνευμονική καρδία, αναπνευστική ανεπάρκεια) (βλέπε Πίνακα 2).

-  Παγκρεατική ανεπάρκεια 85% - 90%.
-  Ηπατοκυτταρική ανεπάρκεια 11%.
-  Ειλεός εκ μυκωνίου (10% - 15%).
-  Θνητότητα από επιπλοκές Σ.Δ. (21,5%).
-  Διαταραχές οστικού μεταβολισμού (11,1%).
-  Αξινοσπερμία (98%) στους άνδρες.

Από τα άλλα συστήματα του οργανισμού επισημαίνεται η κακή θρέψη (υποσιτισμός) ο οποίος οδηγεί σε μειωμένη σωματική ανάπτυξη και μειωμένο σωματικό βάρος.

Το πρόβλημα δεν αφορά την σίτιση του ασθενούς αλλά την πέψη και απορρόφηση τροφών (σύνδρομο δυσαπορρόφησης).

Πρέπει επίσης να τονισθεί ότι η σύλληψη και ο τοκετός επιδεινώνουν τη λειτουργία του αναπνευστικού συστήματος σε γυναίκες με Κ.Ι.

ΔΙΑΓΝΩΣΗ Κ.Ι.

1. ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΚΟ ΑΝΑΜΝΗΣΤΙΚΟ

2. ΕΞΕΤΑΣΗ ΙΔΡΩΤΑ
Η εξέταση αυτή μετράει την ποσότητα άλατος (χλωριούχου Na) στον ιδρώτα του δέρματος, δύο ή και περισσότερες φορές.
ΤΑ ΑΤΟΜΑ ΜΕ ΚΥΣΤΙΚΗ ΙΝΩΣΗ ΕΧΟΥΝ ΑΠΙΣΤΕΥΤΑ ΥΨΗΛΑ ΕΠΙΠΕΔΑ ΑΛΑΤΟΣ ΣΤΟΝ ΙΔΡΩΤΑ ΤΟΥΣ (βλέπε Πίνακα 3).

ΠΙΝΑΚΑΣ 3

ΗΛΙΚΙΑ                              ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΚΕΣ ΤΙΜΕΣ (mmol/L)        ΜΕΣΗ ΤΙΜΗ                     ΠΑΘΟΛΟΓΙΚΗ ΤΙΜΗ
Παιδιά ≤ 6 μηνών                       ≤ 29                                                 30 – 59                                   ≥ 60
Ασθενής με Κ.Ι. > 6 μηνών         ≤ 39                                                  40 – 59                                   ≥ 60

Με περιεκτικότητα ιδρώτα ≥ 60 θεωρείται παθολογική, < 40 είναι φυσιολογική.

ΓΕΝΙΚΑ ΤΑ ΕΠΙΠΕΔΑ Na ΥΠΕΡΒΑΙΝΟΥΝ ΤΑ 60mmol/L KAI TOY cL (χλωρίου) ΥΠΕΡΒΑΙΝΟΥΝ ΤΑ 70mmol/L ΣΕ ΔΕΙΓΜΑ ΙΔΡΩΤΑ ΣΤΑ ΑΤΟΜΑ ΜΕ Κ.Ι.

3. ΓΕΝΝΕΤΙΚΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ
Επιβεβαιώνει τη διάγνωση Κ.Ι. Γίνεται με λήψη κυττάρων από το εσωτερικό του μάγουλου, είτε με εξέταση αίματος.
Σήμερα όλα τα νεογέννητα ελέγχονται για κυστική ίνωση την έκτη ημέρα της γέννησης λαμβάνεται δείγμα με λήψη αίματος και γίνεται ανίχνευση της ουσίας (trypsinogen immunoreactive – ανοσοδραστικό θρυψινογόνο).

Θρυψινογόνο: Ουσία η οποία φυσιολογικά παράγεται από πάγκρεας και διοχετεύεται στο αυλό του λεπτού εντέρου. Η ουσία μετατρέπεται σε ΘΡΥΨΙΝΗ της οποίας ρόλος είναι η αποδόμηση των πρωτεϊνών στα δομικά  τους στοιχεία (αμινοξέα).

Η εξέταση ελέγχει την λειτουργία του παγκρέατος. Δεν θεωρείται υπέρτερο από τις άλλες εξετάσεις ελέγχου της λειτουργίας του παγκρέατος (αμυλάση – ληπάση).

Αν η εξέταση αυτή βρεθεί παθολογική τότε ακολουθεί το «test ιδρώτα» - γενετική εξέταση.

ΘΕΡΑΠΕΙΑ Κ.Ι.

ΥΠΟΣΤΗΡΙΚΤΙΚΗ – ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΙΚΗ

1. Χορήγηση αντιβιοτικών, αντιμυκητιακών φαρμάκων (κατόπιν καλλιέργειας πτύελων και «test ευαισθησίας».

2. Χορήγηση εισπνεόμενων βρογχοδιασταλτικών φαρμάκων (σαλβουταρόλη).

3. Χορήγηση Dornase alfa : ουσία υψηλής καθαρότητας ανασυνδυασμένης ανθρώπινης δεοξυνουκλεάσης (rhDNASE) ενζύμου που διασπά εκλεκτικά DNA.

Η Dornase alfa υδρολύει το DNA που περιέχεται στις βλέννες, πτύελα της κυστικής ίνωσης.

Εμπορικό όνομα Pulmozyme και παράγεται από τα κύτταρα ωοθηκών Κινέζικου ποντικιού (Chinese Hamster).

Η χρήση του φαρμάκου μπορεί να μειώσει τον αριθμό των λοιμώξεων των πνευμόνων με επακόλουθο βελτίωση της λειτουργίας τους.

4. Χορήγηση Παγκρεατικών Ενζύμων.

5. Χορήγηση Οξυγόνου (ιδιαίτερα τις νυκτερινές ώρες).

6. Κατάλληλη διατροφή : Τροφή πλούσια σε λίπη και υδατάνθρακες, συμπληρώματα Βιταμινών.

7. Φυσιοθεραπεία – άσκηση : Ειδική φυσιοθεραπεία με τον ασθενή ξαπλωμένο μπρούμυτα ώστε να εξωθεί τα πτύελα και να αποβληθούν με το βήχα. Σύσταση : 2 φορές την ημέρα.

8. Εμβολιασμός (εμβόλιο γρίππης – πνευμονιόκοκκου).

9. Αποφυγή καπνίσματος (αφορά φυσικά τον ενήλικα πληθυσμό).

Η μεταμόσχευση ήπατος η οποία συζητείται σε :
- Βαρειά ηπατική ανεπάρκεια – πυλαία υπέρταση.
- Αιμορραγίες πεπτικού.

Όπως και η μεταμόσχευση πνευμόνων σε άτομα με FEV<30%, επιβίωση 32,9% - 62%.

ΝΕΟΤΕΡΕΣ ΘΕΡΑΠΕΙΕΣ ΓΙΑ Κ.Ι.

1. ΓΟΝΙΔΙΑΚΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ: Αφού εντοπισθεί το πάσχον γονίδιο χορηγούνται δια της ρινικής εισπνοής (εισπνεόμενο σπρέϊ) σωματίδια λίπους που έχουν συνδεθεί με DNA χρωμοσώματος (κανονικών αντιγραφών μη ελαττωματικών του γονιδίου κυστικής ίνωσης). ΤΕΛΙΚΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΤΗΣ ΜΕΘΟΔΟΥ ΑΥΤΗΣ – Φθινόπωρο 2014.
2. ΦΑΡΜΑΚΑ νέα, που «διορθώνουν» την απώλεια άλατος και ρυθμίζουν τα υγρά των κυττάρων (λιγότερο παχύρευστη βλέννα και εκκρίσεις) που δημιουργούνται στην Κ.Ι. στους πνεύμονες και άλλα όργανα.

ΒΑΣΙΚΟ ΣΤΟΙΧΕΙΟ Κ.Ι. είναι:
- ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΗ – ΚΛΙΝΙΚΗ
- ΜΕΤΡΗΣΗ ΟΣΤΙΚΗΣ ΠΥΚΝΟΤΗΤΑΣ 1 – 4 ΧΡΟΝΙΑ.