Γράφει ο
Χριστόδουλος Ιωάννου

Η σημασία των Υπηρεσιών Πληροφοριών (ΥΠ) γενικότερα είναι αδιαμφισβήτητη, για κάθε κράτος και ασφαλώς για την Κυπριακή Δημοκρατία (ΚΔ). Ωστόσο, σαράντα χρόνια μετά την τουρκική εισβολή και με τις νέες μορφές απειλής που αντιμετωπίζει η χώρα,  επιβάλλεται η αναβάθμιση και ο εκσυγχρονισμό των υπηρεσιών αυτών για να φέρουν καλύτερα εις πέρας την εθνική αποστολή τους.

Για να γίνει πιο κατανοητή η σημασία και ο ρόλος των ΥΠ, επεξηγείται πιο κάτω η φύση της λειτουργίας τους και ο σκοπός που αυτές οι εξυπηρετούν. Ακολούθως γίνει εξειδικευμένη αναφορά  στις προκλήσεις που αντιμετωπίζει το κράτος και οι υπηρεσίες αυτές στην Κύπρο στη σύγχρονη εποχή. 

Σκοπός των κρατικών ΥΠ ανά το παγκόσμιο είναι να παρέχουν ασφάλεια στο κράτος και τους πολίτες του. Ο τρόπος με τον οποίο επιτυγχάνουν τον σκοπό τους είναι μέσω μιας διεργασίας η οποία συνήθως διεξάγεται με μυστικότητα και περιλαμβάνει τη συλλογή, ανάλυση και παροχή πληροφοριών προς τον πολιτικό αποδέκτη ο οποίος θα αποφασίσει αναλόγως για την αξιοποίηση των. Το κύριο χαρακτηριστικό αυτής της διεργασίας είναι ότι αποσκοπεί στο να εντοπίσει εκ των προτέρων ή ακόμη και να προβλέψει την απειλή, οποιασδήποτε φύσεως και να ενημερώσει τους πολιτικούς προϊστάμενους αλλά και άλλες σχετικές Υπηρεσίες. 

Το περιβάλλον στο οποίο δραστηριοποιούνται αυτές η Υπηρεσίες σε διεθνές επίπεδο έχει αλλάξει δραματικά με το τέλος του Ψυχρού Πολέμου αλλά και μετά την 11η Σεπτεμβρίου. Όσον αφορά την Κύπρο η σημαντικότερη αλλαγή στο πολιτικό-στρατιωτικό περιβάλλον από την ίδρυση της Κυπριακής Δημοκρατίας ήταν η τουρκική εισβολή του 1974. Μετά από την εισβολή το κύριο μέρος των δραστηριοτήτων των κυπριακών Υπηρεσιών Πληροφοριών αφορούσε το κατεχόμενο τμήμα της χώρας και την Τουρκία. Όμως μετά από τέσσερις δεκαετίες οι οποίες διαμόρφωσαν το πλαίσιο δραστηριοτήτων τους προκύπτει ανάγκη επαναπροσδιορισμού του πλαισίου αυτού, ώστε να περιλαμβάνει δύο άλλους κύριους τομείς: Τους υδρογονάνθρακες αλλά και το οικονομικό περιβάλλον. 

Με την πρόσφατη ανακάλυψη υδρογονανθράκων στην Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη (ΑΟΖ) της Κυπριακής Δημοκρατίας  δημιουργήθηκαν νέα δεδομένα τα οποία επιβάλλουν την αναβάθμιση των Υπηρεσιών Πληροφοριών της Κύπρου. Η ΚΔ καλείται να αντιμετωπίσει την προκλητικότητα και αμφισβήτηση της δικαιοδοσίας της κυρίως από την Τουρκία στο χώρο αυτό. Σημειώνεται ότι η ανακάλυψη υδρογονανθράκων άλλαξε τα δεδομένα στις σχέσεις της ΚΔ με χώρες της Δύσης αλλά και της περιοχής όπως είναι το Ισραήλ. Με το Ισραήλ παρατηρήθηκε μία ραγδαία ανάπτυξη και σύσφιξη των σχέσεων, καθώς και συνεργασία όσον αφορά θέματα ΑΟΖ, άμυνας και διαβαθμισμένων πληροφοριών, ανάμεσα σε άλλα, τα τελευταία δύο χρόνια. Το γεγονός αυτό καθιστά αναγκαίο το ρόλο των Υπηρεσιών Πληροφοριών, καθώς είναι πιθανό να δώσει ώθηση σε νέες απειλές. Για παράδειγμα, τέτοιες απειλές μπορεί να προέρχονται από εξτρεμιστικά στοιχεία που θα θέλουν να πλήξουν ισραηλινά συμφέροντα στην Κύπρο ή ακόμη και το ίδιο το Ισραήλ μέσω της Κύπρου. 

Οι Υπηρεσίες Πληροφοριών της ΚΔ καλούνται να επαναπροσδιορίσουν το πλαίσιο δράσης τους σε ένα νέο περιβάλλον το οποίο διαμορφώνεται εν μέσω μιας πρωτοφανούς οικονομικής κρίσης. Το γεγονός αυτό δημιουργεί επιχειρησιακά προβλήματα λόγω έλλειψης αναγκαίων πόρων για την υλοποίηση του έργου των Υπηρεσιών αυτών, αλλά και ένα ολότελα νέο πεδίο επιχειρήσεων όσο αφορά τον οικονομικό τομέα. Η εμπλοκή τέτοιον Υπηρεσιών σε θέματα εθνικής οικονομίας δεν είναι κάτι το πρωτοφανές διεθνώς, καθώς είναι πάμπολλα τα παραδείγματα όπως πχ της Γαλλίας, της Κίνας, των ΗΠΑ και πολλών άλλων που επιδίδονται στην συλλογή τέτοιων πληροφοριών. Οι Υπηρεσίες Πληροφοριών της Δημοκρατίας καλούνται να προστατεύσουν το κράτος εναντίον οικονομικής φύσεως απειλών οι οποίες μπορούν να δυσχεράνουν την πορεία ανάκαμψης της χώρας, να αποτρέψουν επενδύσεις, να δημιουργήσουν αρνητική εικόνα για την Κύπρο ως οικονομίας ή ακόμη να καταστήσουν την ΚΔ αδύναμη και ευάλωτη στις οικονομικές διαπραγματεύσεις με τους δανειστές της αλλά και τρίτους.

Η ΚΔ ως κράτος έχει υποχρέωση να προστατεύσει τις Υπηρεσίες Πληροφοριών της, αλλά και να τις ενδυναμώσει παρέχοντας τους κάθε δυνατή βοήθεια. Είναι πολλοί οι τομείς που πρέπει να αναβαθμιστούν και αυτοί είναι γνωστοί στους αρμοδίους. Είναι η νομοθετική και συνταγματική ρύθμιση για την Κεντρική Υπηρεσία Πληροφοριών, το θέμα της επίβλεψης (oversight), η καλύτερη στελέχωση με επιστημονικό προσωπικό, η αναβάθμιση του ρόλου και των δυνατοτήτων και πολλά άλλα. Ήδη παρατηρούνται θετικά βήματα προόδου και εκσυγχρονισμού των υπηρεσιών αυτών. Όμως ο τομέας αυτός πρέπει πάση θυσία να κρατηθεί μακριά από πολιτικές και κομματικές σκοπιμότητες ούτως ώστε να μπορέσει να ανταπεξέλθει στο καίριο καθήκον του, το οποίο στο τέλος θα βοηθήσει την ΚΔ και τους πολίτες της. 

-Ο κ. Χρ. Ιωάννου είναι Ερευνητής Πολιτικής και Υποθέσεων Πληροφοριών και Ασφάλειας

  ΚΥΠΡΙΑΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΩΝ ΜΕΛΕΤΩΝ
 http://strategy-cy.com