Γράφει η
Ελένη Καρασαββίδου

Οι θρησκείες είναι η ακύρωση του ανθρώπου δια της πλαγίας οδού. Άμεσα συνδεδεμένες με την ταυτολογική, την σκληρή διάσταση της ταυτότητας, προσφέροντας αλά καρτ απαντήσεις με άλλα λόγια  για το ποιοι είμαστε και πως πρέπει να ζούμε, κι άρα συνδεδεμένες με ολοκληρωτικές αναγνώσεις του κόσμου και τους αντίστοιχους θεσμούς,  άρα και με καταναλωτικές νοοτροπίες, προσέφεραν παρόλα αυτά, με τον αντιφατικό τρόπο που τα πράγματα κινούνται, ένα βήμα για τον εκπολιτισμό του ανθρώπου έστω και μέσω του εκφοβισμού.

Όπως όμως η “διάχυση”, η “δημοκρατικοποίηση” της κουλτούρας σε έναν καταναλωτικό και όχι συμμετοχικό κόσμο, αντί να απελευθερώνει τον άνθρωπο, απελευθέρωσε την κουλτούρα από το ειδικό της βάρος, σκλαβώνοντας τον άνθρωπο στα υποπροϊόντα της,  (Ζυλ Λιποβέτσσκι) έτσι και η διάχυση, η “δημοκρατικοποίηση” της μεταφυσικής μέσω μεσαζόντων και λόγω καταναλωτών, απονεύρωσε την σχέση μας με το επέκεινα, σκλαβώνοντας τον άνθρωπο στα μεταφυσικά υποπροϊόντα.

Είναι ενδεικτικό ως προς αυτό η ειδωλολατρική/υλιστική διάσταση εικόνων (1 ευρώ οι μικρές πολλά ευρώ οι μεγάλες) και ταμάτων μαζικής παραγωγής, αλλά είναι εξίσου ενδεικτική και η απαξίωση του ανθρώπου ως δημιουργού κάτι πραγματικά ιερού ή έστω ιεροποιημένου.

Βρισκόμαστε ήδη στον φαύλο κύκλο των δυνατοτήτων άρσης της αποξένωσης (δώρο των θρησκειών της αγάπης όπως ο Χριστιανισμός των “από κάτω”) από ολοένα και πιο αποξενωμένους ανθρώπους (δώρο των εξουσιών δια μέσου των θρησκειών, μηδέ του κρατικού Χριστιανισμού εξαιρουμένου).

Έτσι το καλό δεν θα μπορούσε να είναι προϊόν απλών ανθρώπων, μονάχα του Θεού και των επί γης εκπροσώπων του.  Γι' αυτό, άλλωστε, ένα από τα δημοφιλέστερα θέματα σε πολλές θρησκείες και πριν τον Χριστιανισμό, όπως και στον Χριστιανισμό τον ίδιον,  ήταν η έννοια της παρθενογένεσης.  Η Deviki ήταν η παρθένος μητέρα του Krishna. Η Celestine ήταν η παρθένος μητέρα του εσταυρωμένου Zunis. Η Chimalman ήταν η παρθένος μητέρα του Quexalcote.   H Mavence ήταν η παρθένος μητέρα του Hesus. Ο Mithra γεννήθηκε από παρθένο στις 25 Δεκεμβρίου και γιορτάζεται κάθε χρόνο στη βόρεια Ευρώπη, στην γιορτή Yule και υπήρχαν και βοσκοί με δώρα και μάγοι -- αιώνες Προ Χριστού.  Όπως επίσης ο Mithra, ο Attis, ο Frey, ο Thor, ο Oseis, ο Tammuz, ο Cernunnos και πολλοί άλλοι είχαν γεννηθεί στις 25 Δεκεμβρίου. Ο Θεάνθρωπος καθαγιάζεται σαν άνθρωπος, ποτέ ως άνθρωπος.

Κι όμως την ίδια στιγμή δεν υπάρχει τίποτε που να γλυκαίνει τον Δυτικό άνθρωπο όσο η παρηγορητική διάσταση του Ιησού, τίποτε που ενώ τον ακυρώνει τόσο πολύ ταυτόχρονα να τον μεγαλύνει, ανάγοντάς τον από πράγμα σε “άνθρωπο”: Υπάρχει ένα θέμα προς συζήτηση στην μελέτη της  κοινωνιο-λογίας. Η ταύτιση της ορθολογικότητας ως μονόδρομου για να προσεγγίσεις την αλήθεια έχει αμφισβητηθεί πια από την χρήση της φαντασίας ως τρόπου διδασκαλίας της αλήθειας. Μελετητές της χρήσης των παραβολών (και των μύθων) όπως ο Tom Harpur, έχουν επισημάνει ότι η Ιστορία από μόνη της, ως μεταφορική, μπορεί να είναι μυθοπλαστική, αλλά το πραγματικό μήνυμα είναι η αλήθεια που κρύβεται από πίσω.

Το μοτίβο έτσι της διαδρομής από την Σταύρωση στην Ανάσταση, μοτίβο του παιδιού δίχως πατέρα που τραβάει μύρια βάσανα και πόνους, ταπεινωνόμενο διαρκώς από την μισαλλόδοξη κοινωνία που χλευάζει τους παρίες και τους διαφορετικούς μα που δικαιώνεται μέσα από τον σκληρό αγώνα του κερδίζοντας ένα βασίλειο μια μέρα, πρωταρχικός πυλός του Ήρωα με τα Χίλια Πρόσωπα (J. Campbell), γητεύει την συλλογική ψυχή και συνείδηση της ανθρωπότητας από τον καιρό των χαραγμάτων στην σπηλιά μέχρι τον καιρό της διαστημικής σελήνης, σημαδεύοντας βαθιά τους δύσκολους (ιδίως) καιρούς των ατομικών ή συλλογικών μας αγώνων.

Μέγιστο σύμβολο ο Ιησούς που επέλεξε όχι τους διαβλητούς θεσμούς που εκ των υστέρων τον υιοθέτησαν, μα τους παρίες, για να μοιραστεί μαζί τους, μεγαλύνοντάς την σε πανανθρώπινη όσο ποτέ, αυτήν την συμβολική πορεία. Η απολυτότητα βέβαια υπάρχει και μέσα στην δική του εκδοχή, ή έστω στην εκδοχή που μεταγενέστεροι, σε μια πορεία συνεχών μεταβολών, καθιέρωσαν ως “δική του”.

Το ίδιο όμως μπορεί να βρεθεί και στους αρνητές του, που απαντούν σε ερωτήσεις που δεν έχουν απάντηση (και τέτοιες είναι οι ερωτήσεις της αληθινής μεταφυσικής) αντικαθιστώντας το ένα “προϊόν” με το άλλο, το απόλυτο ναι με το δικό τους απόλυτο όχι. Γιατί το δίπολο πίστη vs ορθολογισμού, παθητικότητας vs δράσης είναι πολύ πολυπλοκότερο από όσο θέλουμε να πιστεύουμε. Το μοτίβο από την Σταύρωση στην Ανάσταση, εκκοσμικευμένο ή όχι, υπενθυμίζει την αιμάσσουσα ελπίδα που αρνείται να παραδοθεί, ακόμη και σε έναν πλανήτη που το κακό είναι οργανωμένο ενώ το καλό ανοργάνωτο και ποδηγετημένο.

Κι όμως...“Αν με πίστευες λιγάκι θάταν όλα αληθινά...” που έγραψε κι ο Γκάτσος. Οι θρησκείες είναι η ακύρωση του ανθρώπου δια της πλαγίας οδού. Η πίστη είναι κάποιες φορές και σε ιδιαίτερες στιγμές η επανεφεύρεσή του.