Γράφει ο
Γεώργιος Δουδούμης

Μετά τη δεύτερη αποτυχημένη πολιορκία της Βιέννης, το 1683, ακολούθησε το 1697 η ήττα των Τούρκων στη Σέντα της Βοϊβοντίνας και στη συνέχεια υπογράφηκαν το 1699 η Συνθήκη του Κάρλοβιτς και το 1718 η Συνθήκη Ειρήνης του Πασάροβιτς, η οποία προκάλεσε την εγκατάσταση στη Βιέννη ενός μεγάλου κύματος Ελλήνων εμπόρων.

Με τη συνθήκη αυτή και με εμπορική συμφωνία αναγκάστηκε ο σουλτάνος να παραχωρήσει σε υπηκόους της αυστριακής αυτοκρατορίας δικαιώματα ελεύθερου εμπορίου με μικρές μόνο εμπορικές επιβαρύνσεις για ολόκληρη την Εγγύς Ανατολή, τις παραδουνάβιες περιοχές και την περιοχή της Μαύρης Θάλασσας. Κυρίως μετά το 1730 εκατοντάδες Έλληνες  έμποροι δραστηριοποιήθηκαν επιτυχώς στην πρωτεύουσα της Αυστρίας, η οποία με πληθυσμό 175.460 κατοίκους το 1754 αποτελούσε το κυριότερο εμπορικό κέντρο της Ευρώπης. Οι περισσότεροι Έλληνες είχαν πάει εκεί από τη Μοσχόπολη, τη Σιάτιστα, την Καστοριά, το Μελένικο, το Αργυρόκαστρο και τα Ιωάννινα. Η από οικονομική άποψη πιο πετυχημένη οικογένεια Ελλήνων εμπόρων στη Βιέννη της εποχής εκείνης ήταν η οικογένεια Σίνα από τη Μοσχόπολη.

Οι πολιτογραφήσεις πολλών Ελλήνων, που είχαν καταφύγει στην Αυστρία ως Οθωμανοί πολίτες, έγιναν με διάταγμα του 1774 και είχαν ως άμεση συνέπεια την αύξηση των φορολογικών εσόδων, διότι το εμπόριο είχε καταστήσει τους Έλληνες εύπορους, σε βαθμό μάλιστα που είχαν κατηγορηθεί ότι προκαλούσαν διαρροή συναλλάγματος στο εξωτερικό. Η φορολόγηση των Ελλήνων εμπόρων είχε επίσης να κάνει και με το γεγονός ότι επί εκατό συνεχή χρόνια η Αυστρία είχε εμπορικό έλλειμμα έναντι της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, και το έλλειμμα ήταν αποτέλεσμα της εμπορικής δραστηριότητας των εμπόρων με οθωμανική υπηκοότητα, οι περισσότεροι και σημαντικότεροι των οποίων ήταν Έλληνες.

Πολλοί από τους πλούσιους Έλληνες της Βιέννης διακρίθηκαν για τις κάθε είδους ευεργεσίες τους. Μεταξύ αυτών και ο γιατρός και λόγιος Αναστάσιος Παλλατίδης από το Μελένικο, ο οποίος με διαθήκη άφησε το μεγαλύτερο μέρος της περιουσίας του στο ελληνικό σχολείο της γενέτειράς του, ως ένδειξη ευγνωμοσύνης για τα γράμματα που έμαθε σε αυτό και με σκοπό να μπορέσουν και άλλοι νέοι της πατρίδας του να μορφωθούν.

Οι Έλληνες είχαν οργανωθεί και είχαν ιδρύσει από τις αρχές του 18ου αιώνα την Αδελφότητα του Αγίου Γεωργίου. Εφημέριος στον ιερό ναό του Αγίου Γεωργίου υπήρξε στην εξαετία 1797-1803 ο Άνθιμος Γαζής, τον οποίο διαδέχθηκε μια επίσης κορυφαία μορφή των Γραμμάτων, ο Ηπειρώτης λόγιος Νεόφυτος Δούκας. Τον Δούκα διαδέχθηκε στη θέση του αρχιμανδρίτη ο Γαζής, ο οποίος επέστρεψε το 1808 για δεύτερη θητεία στη Βιέννη, όπου παρέμεινε ως αρχιμανδρίτης του Αγίου Γεωργίου μέχρι το Πάσχα του 1816. Στη Βιέννη είχε μεταβεί το 1803 μετά από πρόσκληση του Άνθιμου Γαζή και ο Λαρισαίος λόγιος Κωνσταντίνος Κούμας, ο οποίος επιδόθηκε στη μελέτη φυσικομαθηματικών μέχρι το 1809.

Την 1η Ιανουαρίου 1811 εκδόθηκε στη Βιέννη από τον Γαζή το περιοδικό Ερμής ο Λόγιος ή Φιλολογικαί Αγγελίαι, το οποίο έπαψε να εκδίδεται το 1814 για οικονομικούς λόγους, αλλά κυκλοφόρησε εκ νέου το 1815 με εκδότες τον Θεόκλητο Φαρμακίδη, υπεφημέριο του ναού του Αγίου Γεωργίου και μέλος της Φιλικής Εταιρείας, και τον Κωνσταντίνο Κοκκινάκη. Το επίσης σημαντικό περιοδικό Καλλιόπη έπαψε και αυτό να εκδίδεται λίγο μετά την έκρηξη της Ελληνικής Επανάστασης. Το 1814 ιδρύθηκε στη Βιέννη η «Φιλόμουσος Εταιρεία», αόρατος ιδρυτής της οποίας ήταν ο Καποδίστριας, ενώ Επίτροπός της ήταν ο αρχιμανδρίτης Γαζής.

Εκτός της οικονομικής ευημερίας, η εμπορική και εκδοτική δράση των Ελλήνων είχε δημιουργήσει στην πρωτεύουσα της αυστριακής αυτοκρατορίας ένα δυναμικό ελληνικό πνευματικό κέντρο. Ο Κοραής είχε αποκαλέσει τη Βιέννη «εργαστήριο της νέας των Γραικών φιλολογίας». Η πνευματική και οικονομική ευημερία των Ελλήνων της Βιέννης είχαν οδηγήσει εκεί το 1796 και τα βήματα του Ρήγα Βελεστινλή, ο οποίος σε μια φράση περικλείει όλο το νόημα της προσπάθειας που έγινε από τους Έλληνες στη Βιέννη επί σειρά ετών: «Εκ των γραμμάτων γεννάται η προκοπή, με την οποία λάμπουν τα ελεύθερα έθνη».

Ο αείμνηστος Πολυχρόνης Ενεπεκίδης, ο οποίος έφυγε τον περασμένο Οκτώβριο πλήρης ημερών, πραγματοποίησε επί δεκαετίες έρευνες στα ιστορικά αρχεία στη Βιέννη, στην πόλη όπου γράφτηκαν πολλές σελίδες σημαντικής και όμορφης ελληνικής Ιστορίας.

http://www.pontos-news.gr/article/124437/i-vienni-poy-ereynise-o-polyhronis-enepekidis