Γράφει ο
Δημήτρης Μπάκας

ΠΡΟΟΙΜΙΟ

Ζούμε σε μια Κοινωνία θρυμματισμένη. Το εγώ  θεωρείται το κέντρο του Κόσμου. Κυριαρχεί το ατομικό συμφέρον, που απορρέει, από την ανάγκη ύπαρξης και την ανάγκη αναγνώρισης. Ξεχνάμε ότι υπάρχουμε, επειδή απλούστατα, υπάρχει ο διπλανός μας, ο οποίος έχει τις ίδιες με εμάς απαιτήσεις. Οι παραδοσιακοί δεσμοί μεταξύ των ανθρώπων έχουν  αλλοιωθεί και οι δυνάμεις συνοχής έχουν χαλαρώσει. Ζούμε ουσιαστικά σε μια "μαζική" κοινωνία.
Χωρίς όμως αρμονικά σύνολα ανθρώπων είναι αδύνατον να αντιμετωπιστούν τα τεράστια προβλήματα, που πάντοτε προκαλούνται στη ζωή μας και η αντιμετώπισή τους απαιτεί δυνάμεις που ξεπερνούν τις ατομικές μας δυνατότητες. Είμαστε υποχρεωμένοι να δημιουργήσουμε υγιείς σχέσεις με τους διπλανούς μας και αυτό επιτυγχάνεται  μόνον με την αφομοίωση κοινών αξιών.

Η ΣΧΕΣΗ «ΠΡΟΣΩΠΟ» ΜΕ  «ΠΡΟΣΩΠΟ».

Ο βασικός κρίκος συνοχής της Κοινωνίας μας είναι η σχέση «πρόσωπο» με «πρόσωπο». Μόνον ένα ανθρώπινο ον μπορεί να θεωρηθεί πρόσωπο, που είναι ισότιμο άσχετα από τις διαφορές μεταξύ μας. Η πρόσωπο του ανθρώπου συνιστά το ύπατο αγαθό μαζί με τη ζωή του την ίδια. Γι’ αυτό το σέβεσθαι το πρόσωπο του άλλου είναι πρώτιστη σημερινή αξία, ανεξάρτητα ιεραρχίας και κοινωνικής θέσεως.

Το αρμονικό  δέσιμο μιας  σχέσης «πρόσωπο» με «πρόσωπο», κατά βάση, εξαρτάται από τρεις βασικούς παράγοντες αφομοίωσης των κοινών αξιών μας:

Πρώτος  παράγοντας είναι η αυθεντικότητα [η ειλικρίνεια και η γνησιότητα] του κάθε μέλους. Η προσωπικές «αλήθειες» συνήθως αποκλίνουν. Πρέπει να υπάρξει κατανόηση της θέσεως του άλλου. Κανένας δεν μπορεί να κατέχει, στη γενική περίπτωση, την απόλυτη αλήθεια.

Δεύτερος παράγοντας είναι η υπευθυνότητα. Το βασικό στοιχείο ηθικής και υπεύθυνης  στάσεως έναντι ενός κοινού σκοπού. Η εγγύηση επιτυχίας.

Τρίτος παράγοντας είναι η καλή πίστη [η καλή διάθεση και η ευγένεια], απαραίτητο στοιχείο γόνιμου κλίματος για την ανάπτυξη σχέσης αρμονίας. Η  «αλήθεια» μας περνάει  μέσα από την «αλήθεια» του άλλου και αυτή η κοινή επιθυμία για την αλήθεια επιζητά  μετριοφροσύνη, υποχωρητικότητα και την καλή διάθεση. Ο παραγλωσσικός κώδικας επικοινωνίας μας [έκφραση του προσώπου, στάση του σώματός μας κλπ] μεταδίδει ένα μεγάλο όγκο πληροφοριών  και  αλλοιώνει πολλές φορές  την αλήθεια.

Οι τρεις παραπάνω παράγοντες [αξίες] αντανακλούν αντίστοιχα τις τρεις θεμελιώδεις αξίες: Την αλήθεια, το αγαθό και το κάλλος. Όταν συντρέξουν και συντεθούν με αρμονική αναλογία, τότε η ανθρώπινη ψυχή συγκινείται. «Ερωτεύεται», ούτως ειπείν, τον υπέρτερο σκοπό και καθίσταται ευεπίφορη. Φωτίζεται από την αληθινή ειλικρίνεια. Προσανατολίζεται στον αγαθό χαρακτήρα της υπευθυνότητας για επίτευξη  σκοπού. Ευφραίνεται από την ωραιότητα της καλής διάθεσης. Πληρούνται, τότε, οι βασικές προϋποθέσεις του σεβασμού της προσωπικότητας και της προσωπικής ελευθερίας των μελών, οπότε  ξανοίγεται ο «ελεύθερος» χώρος» προσωπικής  ευθύνης και αφομοίωσης κοινών αξιών.

Η ηθική συνείδηση, χώρος ριζώματος όλων των αξιών μας, καθίσταται αξιογόνος και αναδύονται νέες αξίες υψηλής  λεπτότητας, όπως  η εμπιστοσύνη, η αλληλεγγύη, η φιλότητα και η αγάπη.

Ενίοτε, όμως, η σχέση είναι θνησιγενής. Αυτό συμβαίνει, όταν η λεκτική διατύπωση της προσωπικής «αλήθειας» και ειδικότερα ο παραγλωσσικός κώδικας έκφρασης προκαλεί την αίσθηση, ότι η ναρκισσιστική επιθυμία ή η επιθετικότητα τείνουν να επιβάλλουν το δικό τους νόμο. Αυτή είναι  η καίρια αυτοκαταστροφική περίπτωση σε κάθε σχέση «πρόσωπο» με «πρόσωπο».

Ο απώτερος κοινός σκοπός διασώζεται, τότε μόνον, όταν η ηθική συνείδηση, αναδυόμενη, ως συναίσθημα ενοχής, λόγω υπευθυνότητας έναντι του στόχου, υπερνικήσει τον  εγωισμό. Ήτοι εάν εμφιλοχωρήσει άμεση μετάνοια, η οποία θα εκφρασθεί με παρρησία.  Τούτο όμως απαιτεί μεγάλη δύναμη ψυχής. Απαιτεί την κορυφαία αρετή της ανάληψης της ευθύνης.

Και όμως ακόμη και στην μαζική Κοινωνία, που ζούμε, υπάρχουν τέτοια παραδείγματα μεγαλοψυχίας και λεβεντιάς, που σώζουν τους κοινούς στόχους.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

Οι άνθρωποι μπορούν κάτω από ορισμένες συνθήκες να συνάψουν με κοινή προσπάθεια υγιείς σχέσεις, οι οποίες αντέχουν στο χρόνο και στις δοκιμασίες. Όλες οι σχέσεις, όμως, εύκολα μπορεί να αυτοκαταστραφούν.

Όταν τρεις θεμελιώδεις αξίες [αλήθεια, ωραιότητα και αγαθότητα], αντίστοιχα ως ειλικρίνεια ,καλή διάθεση και υπευθυνότητα συντρέξουν και συντεθούν  αρμονικά δημιουργούν τις υγιείς ανθρώπινες  σχέσεις «πρόσωπο» με  «πρόσωπο»

Η παραπάνω αρμονική σύνθεση συνιστά τη Λυδία Λίθο για κάθε ανθρώπινη σχέση. Παράλληλης ή ιεραρχικής δομής. Σε κάθε τοπική και χρονική απόσταση. Στη οικογένεια, την  κοινωνία και την Πατρίδα.

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Ο άνθρωπος είναι από τη φύση του κοινωνικό όν. Η ύπαρξή του στη ζωή και η αυτοεπιβεβαίωσή του τού επιβάλλουν την συνύπαρξη με άλλα πρόσωπα. Η απομόνωση μετατρέπει τον «πολίτη» σε «ιδιώτη», κατά τους προγόνους μας. Ο ιδιώτης στην αγγλική έγινε idiot, με την γνωστή προσβλητική έννοια [ηλίθιος].

Η σχέση «πρόσωπο με πρόσωπο» είναι η σπουδαιότερη σχέση,  μετά τη μητρική –πατρική και οικογενειακή. Είναι ο βασικός κρίκος των ανθρώπινων σχέσεων. Συνιστά βασική κοινωνική αξία, γιατί πραγματώνει τον  εξανθρωπισμό του Ανθρώπου  με  σκοπό τη δημιουργία καλύτερης ανθρώπινης Κοινωνίας.

Κάθε σχέση είναι μια δέσμευση, που σημαίνει περιορισμός της ελευθερίας του ατόμου. Τούτο, όμως, γίνεται αποδεχτό  από την ανθρώπινη συνείδηση, όταν προσδοκάται η ανάδυση πιο πολύτιμων αξιών, όπως η εμπιστοσύνη, ο σεβασμός, η φιλία και η αγάπη. Τότε καθένας μας  προσφέρει στον συνάνθρωπό του «χώρο» δράσης, κοντολογίς την ελευθερία του, το ύπατο αγαθό, οπότε αναδύεται η μεγαλύτερη κοινωνική και προσωπική   ολβιότητα.